Nasab

Nasab (arabcha: نسب) ‎ — alam so‘zidan olingan patronimik ism boʻlib, "ibn ", „ben“, „bin“ (oʻgʻli) yoki „bint“ (qizi) elementi bilan, ota, bobo, bobosining bobosi va quyidagi sxema bo‘yicha erkak tomonidagi boshqa ajdodlarni bildiradi: A, B o‘g‘li, C o‘g‘li, D o‘g‘li, D o‘g‘li va boshqalar.

Marokash, Jazoir, Tunisdagi patronimik ismlar odatda „ibn“ so‘zi bilan emas, balki dialektik variant — „ben“ (ben Ahmad, ben Sulaymon) bilan anglatiladi. Eron va Turkiyada oʻgʻillar uchun „-zade“ va „-ogly“ va qizlar uchun „-qizi“ nasab variantlari koʻproq qoʻllaniladi.

O‘z nasl-nasabini ism bilan batafsil bayon etish istagi baʼzan bir qancha nasab nomlarining haddan tashqari cho‘zilishiga olib kelgan. Mashhur lug‘at muallifi Ibn Xallikanning 12 ta nasab nomi bo‘lganiga misol keng tarqalgan:Shamsuddin laqabli Abul-Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Ibrohim ibn Abu Bakr ibn Xallikon ibn Bavok ibn Shakal ibn al-Husayn ibn Malin ibn Jafar ibn Yahyo ibn Xolid ibn Barmak. Bunday genealogik liniyasining maqsadi o‘zining mashhur Barmakidlar oilasidan kelib chiqishini kuzatish edi. Aksariyat hollarda nasab kabi ismlarning bobo nomidan uyog‘iga, yaʼni A, B oʻgʻli, V oʻgʻli qoʻllanishi kamdan-kam uchraydi.

Hozirgi vaqtda ibn/bin prefiksi arab dunyosida hali ham tez-tez qo‘llaniladi, ammo uning qo‘llash doirasini qisqartirish tendensiyasi mavjud. Baʼzi hududlarda u faqat rasmiy hujjatlar va huquqiy munosabatlarda qo‘llanilsa, boshqa hududlarda undan deyarli butunlay voz kechilgan.

Adabiyotlar

• Nasab / Rosenthal, F. // Encyclopaedia of Islam. 2 ed: in 12 vol. / ed. by P. J. Bearman, Th. Bianquis, C. E. Bosworth, E. van Donzel, B. Lewis, W. P. Heinrichs et al. — Leiden : E.J. Brill, 1960—2005.

Havolalar

• * „Насаб“ (deadlink). Umma.ua. 2013-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 6-iyul.

(WebCite saytida 2013-07-09 sanasida arxivlangan)