Narkologiya
Narkologiya (boshqa soʻzlardan "nĽĬrēķ" — „qoralashish, uyqu“ va „lós“ — „oʻrganish“) — giyohvandlik, giyohvandlik va surunkali alkogolizmning namoyon boʻlishini oʻrganuvchi, ularni tashxislash, davolash va oldini olish usullarini ishlab chiqadigan tibbiyot . Rossiya Federatsiyasida narkologiyani baʼzi tadqiqotchilar psixiatriyaning bir tarmogʻi sifatida, boshqalari esa psixiatriyadan paydo boʻlgan alohida mustaqil tibbiyot fani deb hisoblaydilar.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Narkologiya tibbiyot sohasi sifatida boshqa yoʻnalishlarga nisbatan yaqinda shakllangan, ammo psixofaol moddalarni qabul qilish qadim zamonlardan beri amalda boʻlgan.[1]
Alkogolizmni tizimli oʻrganish XVIII — XIX asrlarda boshlangan, narkologlar esa spirtli ichimliklarni qabul qilish, ularni is’temol qilishni kasallik deb hisoblashgan[1]. Ushbu tadqiqotlar natijalari tufayli narkologiya tibbiy ilmiy bilimlarning alohida sohasi sifatida paydo boʻldi[1]. Rossiyada narkologiya alohida tibbiyot fani sifatida 1960-1970-yillarda asos solingan[1].
Tarixiy jihatdan narkologiya klinik psixiatriya bilan bogʻliq boʻlib, uning tadqiqot usullari asosan biomedikaldir[1]. Uzoq vaqt davomida narkologiya boʻlimlari (giyohvandlik, giyohvandlik va alkogolizm) faqat psixiatriya boʻyicha maʼlumotnomalar va qoʻllanmalarga kiritilgan edi[1].
Oʻrganish mavzusi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Narkologiya giyohvandlikning paydo boʻlish mexanizmlari va sharoitlarini oʻrganadi (inglizcha: addiction", giyohvandlik) psixofaol moddalarga qaramlikdan kelib chiqadi[2]. Narkologiyaning oʻrganish predmeti: giyohvandlik (giyohvandlik) va spirtli ichimliklarni qabul qilish (etanol), yaʼni alkogolizm deb tasniflanmagan boshqa moddalar.
Narkologiyada davolash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Narkologik kasalxonalarda giyohvandlarni davolash hozirda samarasiz deb hisoblanadi, chunki 1 yillik statsionar davolanishdan keyin remissiya odatda faqat 9-12% yosh bemorlarda kuzatiladi.[1]
Gʻarb mamlakatlarida giyohvandlik uchun farmakologik davolash usullari, masalan, geroinga qaramlikni palliativ davolash sifatida metadon oʻrnini bosuvchi terapiya qilinadi. Rossiyada bu davolash usuli qoʻllanilmaydi, chunki metadonning aylanishi butunlay taqiqlanganligi sababli.[1]
Narkologiyani davolashning eng adekvat va maqbul usullari hozirgi vaqtda individual bemor bilan psixo-tuzatish ishlariga qaratilgan reabilitatsiya psixologik dasturlari hisoblanadi [1]. Bemordagi psixologik qaramlikni bartaraf etishning boshqa usullari, shu jumladan psixodelik psixoterapiya usullari (shu jumladan, dori-darmonlarsiz golotropik nafas olish) usullari ham sinab koʻrilgan.[3]
Fanning mintaqaviy xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Narkologiya" tushunchasi deyarli faqat postsovet hududida qoʻllaniladi[4], bu yerda narkologlar asosan alkogolizmni tibbiy majburlov choralarini qoʻllash orqali davolash bilan shugʻullanganlar, eng mashhur usullar avans terapiyasi va kasbiy davolash terapiyasi boʻlgan. Terapiya qabul qiluvchilar va bemorlar jinoyatchilar bilan birga qoralangan edi.
Amerika Qoʻshma Shtatlarida 1980-yillarning oxiridan boshlab giyohvandlik muammolari bilan shugʻullanadigan mutaxassislik "qoʻshadi tibbiyot" deb nomlanadi (inglizcha: addiction medicine " giyohvandlik ", lotincha: addictus „qoʻshadi“ + " dori ") [4] .
Rossiya Federatsiyasida „narkolog“ tibbiy mutaxassisligini olish uchun „psixiatriya“ mutaxassisligi boʻyicha stajirovka / rezidenturada, soʻngra „psixiatriya — narkologiya“ mutaxassisligi boʻyicha qoʻshimcha kasbiy qayta tayyorgarlikdan oʻtish kerak.[5] AQShda narkomaniya mutaxassisligini olish uchun (inglizcha: addiction medicine physician) psixiatriya boʻyicha oʻqitishni talab qilmaydi. Rossiya Federatsiyasida narkologiyaning asosiy muassasasi Rossiya Sogʻliqni saqlash vazirligining „V. P. Serbskiy nomidagi NMITs“ Federal davlat byudjet muassasasining filiali boʻlgan Milliy Narkologiya ilmiy markazidir[6], ular oʻzlarini vakillar deb hisoblamaydilar. Bunday hollarda muqobil tibbiyot deb hisoblanadi.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Dori vositalari roʻyxati
- Giyohvand moddalarga qarshi urush
- Dori vositalarini qonuniylashtirish
- kognitiv erkinlik
- Giyohvandlarni kamsitish
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Шабанов П. Д.. Наркология: Практическое руководство для врачей. М.: «ГЭОТАР-МЕД», 2003. ISBN 5-9231-0183-1.
- ↑ Иванец Н. Н., Тюльпин Ю. Г., Чирко В. В., Кинкулькина М. А.. Психиатрия и наркология: учебник. М.: «ГЭОТАР-Медиа», 2006 — 658 bet. ISBN 5-9704-0197-8.
- ↑ Antonova, Alena (2001-07-10). "Станислав Гроф: запрет психоделиков — преступление [Stanislav Grof: the ban of psychedelics is a crime]" (ru). Коммерсантъ Власть 429 (27): 45. Archived from the original on 2020-10-30. https://web.archive.org/web/20201030132326/https://www.kommersant.ru/doc/273697. Qaraldi: 2020-05-27.Narkologiya]]
- ↑ 4,0 4,1 World Health Organization. „Lexicon of alcohol and drug terms published by the World Health Organization“ (en). 2004-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-31-03.
- ↑ Министерство здравоохранения Российской Федерации. „Приказ Минздрава РФ «Об утверждении квалификационных требований к медицинским и фармацевтическим работникам с высшим образованием по направлению подготовки „здравоохранение и медицинские науки“» №707н от 8 Октября 2015“ (ru). Российское общество психиатров. 2017-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-mart.
- ↑ „История создания НИИ наркологии | Moskva | NNTsN (institut narkologii)“ (ru). Luchshaya narkologicheskaya klinika v Moskve | NNTsN (institut narkologii). 2019-yil 22-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 22-aprel.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya : [v 35 t.] / gl. red. Yu. S. Osipov. — M. : Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya, 2004—2017.