NATOga aʼzo davlatlar roʻyxati
NATO, Shimoliy Atlantika shartnomasi tashkiloti (inglizcha: North Atlantic Treaty Organization, NATO; fransuzcha: Organisation du traité de l'Atlantique Nord, OTAN) — Yevropa, Amerika Qoʻshma Shtatlari hamda Kanada kabi koʻpchilik mamlakatlar birlashgan jahondagi eng yirik harbiy va siyosiy jamlanmasi, yaʼni, „Yevropani tashqi taʼsirlardan himoya qilish“ uchun ushbu tashkilotga 4-aprel 1949-yil AQShda asos solingan. Tashkilot yaratilgan paytda 12 ta mamlakat aʼzo boʻlgan, hozirgi kunda esa aʼzolar soni 30 taga yetgan.
Tashkilot maqsadi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shimoliy Atlantika shartnomasi ittifoqiga qoʻshilgan mamlakatlar 1949-yilda tinch aholini xavfsizligini mustahkamlash maqsadida oldilaridagi Shimoliy Atlantika doirasidagi davlatlar bilan birlashishgan. Ittifoqqa aʼzo mamlakatlar yaxlit mudofaa tizimini yaratish va dunyo xavfsizligini saqlashni oʻz oldilariga maqsad qilishgan. 2010-yilda NATO "Zamonaviy mudofaaning ilgʻor ishtiroki" ijtimoiy harakati uchta muhim vazifalarni taqdim etdi, bular: jamoaviy mudofaa, inqirozni oldini olish va hamkorlik asosida xavfsizlikni kuchaytirish.
NATOga aʼzo mamlakatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
NATOga aʼzo davlatlar 1949-yil 4-aprelda Vashington shartnomasini imzolagan, shuningdek, Shimoliy Atlantika shartnomasining „10-moddasi“ va undan keyingi kelishuvlarga muvofiq hamda NATOga qoʻshilgan davlatlar mavjud hisoblanadi.
Hammasi boʻlib 30 ta davlat Shimoliy Atlantika alyansi aʼzosi[1], besh davlat hamkorlikni kengaytirish boʻyicha NATO dasturlarida ishtirok etadi, Serbiya NATO bilan individual hamkorlik rejasi dasturiga qoʻshilish boʻyicha muzokaralar olib bormoqda. Ittifoq mavjud boʻlgan davrda birorta ham davlat uni butunlay tark etmagan; Fransiya 1966-yilda blokning harbiy tashkilotini tark etgan va 2009-yilga kelin unga qayta qoʻshilgan.
Aʼzolik mezonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
NATOga aʼzo davlatlar Vashington shartnomasida belgilangan tamoyillarga rioya qilishga kelishib olishgan[2][3]. Ittifoqqa qoʻshilish istagida boʻlgan davlatlar siyosiy muloqot va harbiy integratsiyani oʻz ichiga olgan koʻp bosqichli jarayondan oʻtishi va muayyan talablarga javob berishi lozim deb qaraladi, xususan:
- xalqaro nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
- qonun ustuvorligi va inson huquqlari tamoyillariga sodiqligini namoyish etish;
- millatlararo nizolarni va tashqi hududiy nizolarni, ichki yurisdiktsiyaning bahsli masalalarini YXHT tamoyillariga muvofiq va yaxshi qoʻshnichilik munosabatlarini oʻrnatishga intilish maqsadida tinch yoʻl bilan hal qilish;
- oʻz qurolli kuchlari ustidan tegishli demokratik va fuqarolik nazoratini oʻrnatish;
- Birlashgan Millatlar Tashkiloti maqsadlariga toʻgʻri kelmaydigan har qanday tarzda kuch ishlatish bilan tahdid qilish yoki qoʻllashdan tiyilish;
- ularning erkin institutlarini mustahkamlash hamda barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga hissa qo‘shish orqali tinch va do‘stona xalqaro munosabatlarni rivojlantirishga ko‘maklashish;
- Yevro-Atlantika Hamkorlik Kengashi ishini, „Tinchlik yoʻlida hamkorlik“ dasturini va NATOga aʼzo boʻlmagan hamkor davlatlar bilan hamkorlikni rivojlantirishni har tomonlama qoʻllab-quvvatlash va ishtirok etishni davom ettirish;
- iqtisodiy erkinlik, ijtimoiy adolat va ekologik javobgarlik tamoyillariga rioya qilish orqali barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga sodiqligini namoyish etish;
- jamoaviy mudofaaga va Ittifoq oldida turgan yangi vazifalarni bajarishga harbiy xarakterdagi hissa qoʻshish, shuningdek, ularning mudofaa qobiliyatini bosqichma-bosqich oshirish boʻyicha majburiyatlarni olishga tayyor boʻlish;
- NATO institutlari ishida munosib ishtirok etish;
- standartlashtirish va birgalikda ishlashga intilish;
- Milliy dastur orqali bunday harbiy byudjetlarni rejalashtirish va amalga oshirish uchun muayyan mudofaa ustuvorliklariga mos keladigan zarur tuzilmani yaratish va kelajakda mumkin boʻlgan ishtirok etishga tayyorgarlik koʻrish uchun xodimlarni NATOning mavjud amaliyoti va protseduralari bilan tanishtirish uchun tegishli oʻqitish sxemalarini taʼminlash. ittifoq tuzilmalarining ishi;
- NATO tuzilmasi doirasida hamkorlikni taʼminlash va aʼzo boʻlishdan oldingi rasmiy huquqiy jarayonni taʼminlash uchun NATOni boshqaradigan tegishli huquqiy mexanizmlar va kelishuvlar bilan tanishish.
NATOga aʼzo davlatlar jadvali[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Bayrogʻi | Xaritada | Aʼzo davlat | Poytaxti | Aholisi[4] | Hududi[5] |
|---|---|---|---|---|---|
 |
.svg) |
Albaniya | Tirana | 3,088,385 | 28,748 km2 (11,100 mi²) |
 |
.svg) |
Belgiya | Bryussel | 11,778,842 | 30,528 km2 (11,787 mi²) |
 |
.svg) |
Bolgariya | Sofia | 6,919,180 | 110,879 km2 (42,811 mi²) |
 |
.svg) |
Kanada | Ottava | 37,943,231 | 9,984,670 km2 (3,855,103 mi²) |
 |
.svg) |
Xorvatiya | Zagreb | 4,208,973 | 56,594 km2 (21,851 mi²) |
 |
.svg) |
Chexiya | Praga | 10,702,596 | 78,867 km2 (30,451 mi²) |
 |
.svg) |
Daniya | Kopengagen | 5,894,687 | 42,943 km2 (16,580 mi²)[6] 2,210,573 km2 (853,507 mi²)[lower-alpha 1] |
 |
.svg) |
Estoniya | Tallin | 1,220,042 | 45,228 km2 (17,463 mi²) |
 |
.svg) |
Fransiya | Parij | 68,084,217 | 643,427 km2 (248,429 mi²) |
 |
.svg) |
Germaniya[lower-alpha 2] | Berlin | 79,903,481 | 357,022 km2 (137,847 mi²) |
 |
.svg) |
Gretsiya | Afina | 10,569,703 | 131,957 km2 (50,949 mi²) |
 |
.svg) |
Vengriya | Budapesht | 9,728,337 | 93,028 km2 (35,918 mi²) |
 |
.svg) |
Islandiya | Reykyavik | 354,234 | 103,000 km2 (39,769 mi²) |
 |
.svg) |
Italiya | Rim | 62,390,364 | 301,340 km2 (116,348 mi²) |
 |
.svg) |
Latviya | Riga | 1,862,687 | 64,589 km2 (24,938 mi²) |
 |
.svg) |
Litva | Vilnyus | 2,711,566 | 65,300 km2 (25,212 mi²) |
 |
.svg) |
Lyuksemburg | Lyuksemburg | 639,589 | 2,586 km2 (998 mi²) |
 |
.svg) |
Chernogoriya | Podgoritsa | 607,414 | 13,812 km2 (5,333 mi²) |
 |
.svg) |
Niderlandiya | Amsterdam | 17,337,403 | 41,543 km2 (16,040 mi²) |
 |
.svg) |
Shimoliy Makedoniya | Skopye | 2,128,262[lower-alpha 3] | 25,713 km2 (9,928 mi²) |
 |
.svg) |
Norvegiya | Oslo | 5,509,591 | 323,802 km2 (125,021 mi²) |
 |
.svg) |
Polsha | Varshava | 38,185,913 | 312,685 km2 (120,728 mi²) |
 |
.svg) |
Portugaliya | Lisbon | 10,263,850 | 92,090 km2 (35,556 mi²) |
 |
.svg) |
Rumaniya | Buxarest | 21,230,362 | 238,391 km2 (92,043 mi²) |
 |
.svg) |
Slovakiya | Bratislava | 5,436,066 | 49,035 km2 (18,933 mi²) |
 |
.svg) |
Sloveniya | Lyublyana | 2,102,106 | 20,273 km2 (7,827 mi²) |
 |
.svg) |
Ispaniya | Madrid | 47,260,584 | 505,370 km2 (195,124 mi²) |
 |
.svg) |
Turkiya | Anqara | 82,482,383 | 783,562 km2 (302,535 mi²) |
 |
.svg) |
Birlashgan Qirollik | London | 67,081,000 | 243,610 km2 (94,058 mi²) |
 |
.svg) |
AQSH | Vashington | 334,998,398 | 9,833,520 km2 (3,796,743 mi²) |
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Навроцкий, Владимир „Влияние реализации программы «Партнёрство ради мира» на процесс расширения НАТО“. Віче (февраль 2011). 14-sentyabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 14 сентября 2014.
- ↑ {{{editor}}}: „Критерии членства в ВТО, ЕС и НАТО. Интеграционные перспективы Украины“ (uk) (2007). 19-oktyabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi.
- ↑ Konrad-Adenauer-Stiftung „Что ожидается от новой администрации США во всем мире?“ (pdf) 71, 72. Институт Евро-Атлантического сотрудничества. 27-iyun 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4 августа 2014. [utochnit]
- ↑ „Member countries“. NATO (24-mart 2020-yil). 29-mart 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-mart 2020-yil.
- ↑ „Field Listing :: Area“. Central Intelligence Agency. 31-yanvar 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-mart 2011-yil.
- ↑ „AREA“. Statistics Denmark. 14-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-yanvar 2022-yil.
- ↑ „North Macedonia — People and Society“. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 1-yanvar 2022-yil.
- ↑ including Faroe Islands and Greenland.
- ↑ Germany initially joined NATO as West Germany. The former country of East Germany became part of NATO after German reunification.
- ↑ North Macedonia's population estimate was missing from Central Intelligence Agency's Country Comparison list in The World Factbook but available in the country's entry.[7]