NATOga aʼzo davlatlar roʻyxati

NATO, Shimoliy Atlantika shartnomasi tashkiloti (inglizcha: North Atlantic Treaty Organization, NATO; fransuzcha: Organisation du traité de l'Atlantique Nord, OTAN) – Yevropa, Amerika Qoʻshma Shtatlari hamda Kanada kabi koʻpchilik mamlakatlar birlashgan jahondagi eng yirik harbiy va siyosiy jamlanmasi, yaʼni, „Yevropani tashqi taʼsirlardan himoya qilish“ uchun ushbu tashkilotga 4-aprel 1949-yil AQShda asos solingan. Tashkilot yaratilgan paytda 12 ta mamlakat aʼzo boʻlgan, hozirgi kunda esa aʼzolar soni 30 taga yetgan.

Tashkilot maqsadi

Shimoliy Atlantika shartnomasi ittifoqiga qoʻshilgan mamlakatlar 1949-yilda tinch aholini xavfsizligini mustahkamlash maqsadida oldilaridagi Shimoliy Atlantika doirasidagi davlatlar bilan birlashishgan. Ittifoqqa aʼzo mamlakatlar yaxlit mudofaa tizimini yaratish va dunyo xavfsizligini saqlashni oʻz oldilariga maqsad qilishgan. 2010-yilda NATO „Zamonaviy mudofaaning ilgʻor ishtiroki“ ijtimoiy harakati uchta muhim vazifalarni taqdim etdi, bular: jamoaviy mudofaa, inqirozni oldini olish va hamkorlik asosida xavfsizlikni kuchaytirish.

NATOga aʼzo mamlakatlar

NATOga aʼzo davlatlar 1949-yil 4-aprelda Vashington shartnomasini imzolagan, shuningdek, Shimoliy Atlantika shartnomasining „10-moddasi“ va undan keyingi kelishuvlarga muvofiq hamda NATOga qoʻshilgan davlatlar mavjud hisoblanadi.

Hammasi boʻlib 30 ta davlat Shimoliy Atlantika alyansi aʼzosi^[1], besh davlat hamkorlikni kengaytirish boʻyicha NATO dasturlarida ishtirok etadi, Serbiya NATO bilan individual hamkorlik rejasi dasturiga qoʻshilish boʻyicha muzokaralar olib bormoqda. Ittifoq mavjud boʻlgan davrda birorta ham davlat uni butunlay tark etmagan; Fransiya 1966-yilda blokning harbiy tashkilotini tark etgan va 2009-yilga kelin unga qayta qoʻshilgan.

Aʼzolik mezonlari

NATOga aʼzo davlatlar Vashington shartnomasida belgilangan tamoyillarga rioya qilishga kelishib olishgan^[2]^[3]. Ittifoqqa qoʻshilish istagida boʻlgan davlatlar siyosiy muloqot va harbiy integratsiyani oʻz ichiga olgan koʻp bosqichli jarayondan oʻtishi va muayyan talablarga javob berishi lozim deb qaraladi, xususan:

xalqaro nizolarni tinch yoʻl bilan hal etish;
qonun ustuvorligi va inson huquqlari tamoyillariga sodiqligini namoyish etish;
millatlararo nizolarni va tashqi hududiy nizolarni, ichki yurisdiktsiyaning bahsli masalalarini YXHT tamoyillariga muvofiq va yaxshi qoʻshnichilik munosabatlarini oʻrnatishga intilish maqsadida tinch yoʻl bilan hal qilish;
oʻz qurolli kuchlari ustidan tegishli demokratik va fuqarolik nazoratini oʻrnatish;
Birlashgan Millatlar Tashkiloti maqsadlariga toʻgʻri kelmaydigan har qanday tarzda kuch ishlatish bilan tahdid qilish yoki qoʻllashdan tiyilish;
ularning erkin institutlarini mustahkamlash hamda barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga hissa qoʻshish orqali tinch va doʻstona xalqaro munosabatlarni rivojlantirishga koʻmaklashish;
Yevro-Atlantika Hamkorlik Kengashi ishini, „Tinchlik yoʻlida hamkorlik“ dasturini va NATOga aʼzo boʻlmagan hamkor davlatlar bilan hamkorlikni rivojlantirishni har tomonlama qoʻllab-quvvatlash va ishtirok etishni davom ettirish;
iqtisodiy erkinlik, ijtimoiy adolat va ekologik javobgarlik tamoyillariga rioya qilish orqali barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga sodiqligini namoyish etish;
jamoaviy mudofaaga va Ittifoq oldida turgan yangi vazifalarni bajarishga harbiy xarakterdagi hissa qoʻshish, shuningdek, ularning mudofaa qobiliyatini bosqichma-bosqich oshirish boʻyicha majburiyatlarni olishga tayyor boʻlish;
NATO institutlari ishida munosib ishtirok etish;
standartlashtirish va birgalikda ishlashga intilish;
Milliy dastur orqali bunday harbiy byudjetlarni rejalashtirish va amalga oshirish uchun muayyan mudofaa ustuvorliklariga mos keladigan zarur tuzilmani yaratish va kelajakda mumkin boʻlgan ishtirok etishga tayyorgarlik koʻrish uchun xodimlarni NATOning mavjud amaliyoti va protseduralari bilan tanishtirish uchun tegishli oʻqitish sxemalarini taʼminlash. ittifoq tuzilmalarining ishi;
NATO tuzilmasi doirasida hamkorlikni taʼminlash va aʼzo boʻlishdan oldingi rasmiy huquqiy jarayonni taʼminlash uchun NATOni boshqaradigan tegishli huquqiy mexanizmlar va kelishuvlar bilan tanishish.

NATOga aʼzo davlatlar jadvali

Aʼzo davlat	Poytaxti	Aholisi^[4]	Hududi^[5]
Albaniya	Tirana	3,088,385	00028748 !28,748 km² (11,100 kv mi)
Belgiya	Bryussel	11,778,842	00030528 !30,528 km² (11,787 kv mi)
Bolgariya	Sofia	6,919,180	00110879 !110,879 km² (42,811 kv mi)
Kanada	Ottava	37,943,231	3855100 !9,984,670 km² (3,855,103 kv mi)
Xorvatiya	Zagreb	4,208,973	00056594 !56,594 km² (21,851 kv mi)
Chexiya	Praga	10,702,596	00078867 !78,867 km² (30,451 kv mi)
Daniya	Kopengagen	5,894,687	00042943 !42,943 km² (16,580 kv mi)^[6] 2,210,573 km² (853,507 kv mi)^{[izoh 1]}
Estoniya	Tallin	1,220,042	00045228 !45,228 km² (17,463 kv mi)
Fransiya	Parij	68,084,217	00643427 !643,427 km² (248,429 kv mi)
Germaniya^{[izoh 2]}	Berlin	79,903,481	00357022 !357,022 km² (137,847 kv mi)
Gretsiya	Afina	10,569,703	00131957 !131,957 km² (50,949 kv mi)
Vengriya	Budapesht	9,728,337	00093028 !93,028 km² (35,918 kv mi)
Islandiya	Reykyavik	354,234	00103000 !103,000 km² (39,769 kv mi)
Italiya	Rim	62,390,364	00301340 !301,340 km² (116,348 kv mi)
Latviya	Riga	1,862,687	00064589 !64,589 km² (24,938 kv mi)
Litva	Vilnyus	2,711,566	00065300 !65,300 km² (25,212 kv mi)
Lyuksemburg	Lyuksemburg	639,589	00002586 !2,586 km² (998 kv mi)
Chernogoriya	Podgoritsa	607,414	00013812 !13,812 km² (5,333 kv mi)
Niderlandiya	Amsterdam	17,337,403	00041543 !41,543 km² (16,040 kv mi)
Shimoliy Makedoniya	Skopye	2,128,262^{[izoh 3]}	00025713 !25,713 km² (9,928 kv mi)
Norvegiya	Oslo	5,509,591	00323802 !323,802 km² (125,021 kv mi)
Polsha	Varshava	38,185,913	00312685 !312,685 km² (120,728 kv mi)
Portugaliya	Lisbon	10,263,850	00092090 !92,090 km² (35,556 kv mi)
Rumaniya	Buxarest	21,230,362	00238391 !238,391 km² (92,043 kv mi)
Slovakiya	Bratislava	5,436,066	00049035 !49,035 km² (18,933 kv mi)
Sloveniya	Lyublyana	2,102,106	00020273 !20,273 km² (7,827 kv mi)
Ispaniya	Madrid	47,260,584	00505370 !505,370 km² (195,124 kv mi)
Turkiya	Anqara	82,482,383	00783562 !783,562 km² (302,535 kv mi)
Birlashgan Qirollik	London	67,081,000	00243610 !243,610 km² (94,058 kv mi)
AQSH	Vashington	334,998,398	3531905 !9,833,520 km² (3,796,743 kv mi)

Manbalar

↑ Навроцкий, Владимир „Влияние реализации программы «Партнёрство ради мира» на процесс расширения НАТО“. Віче (февраль 2011). 2014-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 сентября 2014.
↑ {{{editor}}}: „Критерии членства в ВТО, ЕС и НАТО. Интеграционные перспективы Украины“ (uk) (2007). 2016-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
↑ Konrad-Adenauer-Stiftung „Что ожидается от новой администрации США во всем мире?“ (pdf) 71, 72. Институт Евро-Атлантического сотрудничества. 2014-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 августа 2014.^[utochnit]
↑ „Member countries“. NATO (2020-yil 24-mart). 2020-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-mart.
↑ „Field Listing :: Area“. Central Intelligence Agency. 2014-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-mart.
↑ „AREA“. Statistics Denmark. 2019-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-yanvar.
↑ „North Macedonia — People and Society“. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2022-yil 1-yanvar.

NATO, Shimoliy Atlantika shartnomasi tashkiloti (inglizcha: North Atlantic Treaty Organization, NATO; fransuzcha: Organisation du traité de l'Atlantique Nord, OTAN) – Yevropa, Amerika Qoʻshma Shtatlari hamda Kanada kabi koʻpchilik mamlakatlar birlashgan jahondagi eng yirik harbiy va siyosiy jamlanmasi, yaʼni, „Yevropani tashqi taʼsirlardan himoya qilish“ uchun ushbu tashkilotga 4-aprel 1949-yil AQShda asos solingan. Tashkilot yaratilgan paytda 12 ta mamlakat aʼzo boʻlgan, hozirgi kunda esa aʼzolar soni 30 taga yetgan.

Tashkilot maqsadi

Shimoliy Atlantika shartnomasi ittifoqiga qoʻshilgan mamlakatlar 1949-yilda tinch aholini xavfsizligini mustahkamlash maqsadida oldilaridagi Shimoliy Atlantika doirasidagi davlatlar bilan birlashishgan. Ittifoqqa aʼzo mamlakatlar yaxlit mudofaa tizimini yaratish va dunyo xavfsizligini saqlashni oʻz oldilariga maqsad qilishgan. 2010-yilda NATO „Zamonaviy mudofaaning ilgʻor ishtiroki“ ijtimoiy harakati uchta muhim vazifalarni taqdim etdi, bular: jamoaviy mudofaa, inqirozni oldini olish va hamkorlik asosida xavfsizlikni kuchaytirish.

NATOga aʼzo mamlakatlar

NATOga aʼzo davlatlar 1949-yil 4-aprelda Vashington shartnomasini imzolagan, shuningdek, Shimoliy Atlantika shartnomasining „10-moddasi“ va undan keyingi kelishuvlarga muvofiq hamda NATOga qoʻshilgan davlatlar mavjud hisoblanadi.

Hammasi boʻlib 30 ta davlat Shimoliy Atlantika alyansi aʼzosi^[1], besh davlat hamkorlikni kengaytirish boʻyicha NATO dasturlarida ishtirok etadi, Serbiya NATO bilan individual hamkorlik rejasi dasturiga qoʻshilish boʻyicha muzokaralar olib bormoqda. Ittifoq mavjud boʻlgan davrda birorta ham davlat uni butunlay tark etmagan; Fransiya 1966-yilda blokning harbiy tashkilotini tark etgan va 2009-yilga kelin unga qayta qoʻshilgan.

Aʼzolik mezonlari

NATOga aʼzo davlatlar Vashington shartnomasida belgilangan tamoyillarga rioya qilishga kelishib olishgan^[2]^[3]. Ittifoqqa qoʻshilish istagida boʻlgan davlatlar siyosiy muloqot va harbiy integratsiyani oʻz ichiga olgan koʻp bosqichli jarayondan oʻtishi va muayyan talablarga javob berishi lozim deb qaraladi, xususan:

xalqaro nizolarni tinch yoʻl bilan hal etish;
qonun ustuvorligi va inson huquqlari tamoyillariga sodiqligini namoyish etish;
millatlararo nizolarni va tashqi hududiy nizolarni, ichki yurisdiktsiyaning bahsli masalalarini YXHT tamoyillariga muvofiq va yaxshi qoʻshnichilik munosabatlarini oʻrnatishga intilish maqsadida tinch yoʻl bilan hal qilish;
oʻz qurolli kuchlari ustidan tegishli demokratik va fuqarolik nazoratini oʻrnatish;
Birlashgan Millatlar Tashkiloti maqsadlariga toʻgʻri kelmaydigan har qanday tarzda kuch ishlatish bilan tahdid qilish yoki qoʻllashdan tiyilish;
ularning erkin institutlarini mustahkamlash hamda barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga hissa qoʻshish orqali tinch va doʻstona xalqaro munosabatlarni rivojlantirishga koʻmaklashish;
Yevro-Atlantika Hamkorlik Kengashi ishini, „Tinchlik yoʻlida hamkorlik“ dasturini va NATOga aʼzo boʻlmagan hamkor davlatlar bilan hamkorlikni rivojlantirishni har tomonlama qoʻllab-quvvatlash va ishtirok etishni davom ettirish;
iqtisodiy erkinlik, ijtimoiy adolat va ekologik javobgarlik tamoyillariga rioya qilish orqali barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga sodiqligini namoyish etish;
jamoaviy mudofaaga va Ittifoq oldida turgan yangi vazifalarni bajarishga harbiy xarakterdagi hissa qoʻshish, shuningdek, ularning mudofaa qobiliyatini bosqichma-bosqich oshirish boʻyicha majburiyatlarni olishga tayyor boʻlish;
NATO institutlari ishida munosib ishtirok etish;
standartlashtirish va birgalikda ishlashga intilish;
Milliy dastur orqali bunday harbiy byudjetlarni rejalashtirish va amalga oshirish uchun muayyan mudofaa ustuvorliklariga mos keladigan zarur tuzilmani yaratish va kelajakda mumkin boʻlgan ishtirok etishga tayyorgarlik koʻrish uchun xodimlarni NATOning mavjud amaliyoti va protseduralari bilan tanishtirish uchun tegishli oʻqitish sxemalarini taʼminlash. ittifoq tuzilmalarining ishi;
NATO tuzilmasi doirasida hamkorlikni taʼminlash va aʼzo boʻlishdan oldingi rasmiy huquqiy jarayonni taʼminlash uchun NATOni boshqaradigan tegishli huquqiy mexanizmlar va kelishuvlar bilan tanishish.

NATOga aʼzo davlatlar jadvali

Aʼzo davlat	Poytaxti	Aholisi^[4]	Hududi^[5]
Albaniya	Tirana	3,088,385	00028748 !28,748 km² (11,100 kv mi)
Belgiya	Bryussel	11,778,842	00030528 !30,528 km² (11,787 kv mi)
Bolgariya	Sofia	6,919,180	00110879 !110,879 km² (42,811 kv mi)
Kanada	Ottava	37,943,231	3855100 !9,984,670 km² (3,855,103 kv mi)
Xorvatiya	Zagreb	4,208,973	00056594 !56,594 km² (21,851 kv mi)
Chexiya	Praga	10,702,596	00078867 !78,867 km² (30,451 kv mi)
Daniya	Kopengagen	5,894,687	00042943 !42,943 km² (16,580 kv mi)^[6] 2,210,573 km² (853,507 kv mi)^{[izoh 1]}
Estoniya	Tallin	1,220,042	00045228 !45,228 km² (17,463 kv mi)
Fransiya	Parij	68,084,217	00643427 !643,427 km² (248,429 kv mi)
Germaniya^{[izoh 2]}	Berlin	79,903,481	00357022 !357,022 km² (137,847 kv mi)
Gretsiya	Afina	10,569,703	00131957 !131,957 km² (50,949 kv mi)
Vengriya	Budapesht	9,728,337	00093028 !93,028 km² (35,918 kv mi)
Islandiya	Reykyavik	354,234	00103000 !103,000 km² (39,769 kv mi)
Italiya	Rim	62,390,364	00301340 !301,340 km² (116,348 kv mi)
Latviya	Riga	1,862,687	00064589 !64,589 km² (24,938 kv mi)
Litva	Vilnyus	2,711,566	00065300 !65,300 km² (25,212 kv mi)
Lyuksemburg	Lyuksemburg	639,589	00002586 !2,586 km² (998 kv mi)
Chernogoriya	Podgoritsa	607,414	00013812 !13,812 km² (5,333 kv mi)
Niderlandiya	Amsterdam	17,337,403	00041543 !41,543 km² (16,040 kv mi)
Shimoliy Makedoniya	Skopye	2,128,262^{[izoh 3]}	00025713 !25,713 km² (9,928 kv mi)
Norvegiya	Oslo	5,509,591	00323802 !323,802 km² (125,021 kv mi)
Polsha	Varshava	38,185,913	00312685 !312,685 km² (120,728 kv mi)
Portugaliya	Lisbon	10,263,850	00092090 !92,090 km² (35,556 kv mi)
Rumaniya	Buxarest	21,230,362	00238391 !238,391 km² (92,043 kv mi)
Slovakiya	Bratislava	5,436,066	00049035 !49,035 km² (18,933 kv mi)
Sloveniya	Lyublyana	2,102,106	00020273 !20,273 km² (7,827 kv mi)
Ispaniya	Madrid	47,260,584	00505370 !505,370 km² (195,124 kv mi)
Turkiya	Anqara	82,482,383	00783562 !783,562 km² (302,535 kv mi)
Birlashgan Qirollik	London	67,081,000	00243610 !243,610 km² (94,058 kv mi)
AQSH	Vashington	334,998,398	3531905 !9,833,520 km² (3,796,743 kv mi)

Eslatmalar

↑ ^1,0 ^1,1 including Faroe Islands and Greenland.
↑ ^2,0 ^2,1 Germany initially joined NATO as West Germany. The former country of East Germany became part of NATO after German reunification.
↑ ^3,0 ^3,1 North Macedonia's population estimate was missing from Central Intelligence Agency's Country Comparison list in The World Factbook but available in the country's entry.^[7] Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "mkpop" defined multiple times with different content

Manbalar

↑ Навроцкий, Владимир „Влияние реализации программы «Партнёрство ради мира» на процесс расширения НАТО“. Віче (февраль 2011). 2014-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 сентября 2014.
↑ {{{editor}}}: „Критерии членства в ВТО, ЕС и НАТО. Интеграционные перспективы Украины“ (uk) (2007). 2016-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
↑ Konrad-Adenauer-Stiftung „Что ожидается от новой администрации США во всем мире?“ (pdf) 71, 72. Институт Евро-Атлантического сотрудничества. 2014-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 августа 2014.^[utochnit]
↑ „Member countries“. NATO (2020-yil 24-mart). 2020-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-mart.
↑ „Field Listing :: Area“. Central Intelligence Agency. 2014-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-mart.
↑ „AREA“. Statistics Denmark. 2019-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-yanvar.
↑ „North Macedonia — People and Society“. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2022-yil 1-yanvar.

[1] Навроцкий, Владимир „Влияние реализации программы «Партнёрство ради мира» на процесс расширения НАТО“. Віче (февраль 2011). 2014-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 сентября 2014.

[2] {{{editor}}}: „Критерии членства в ВТО, ЕС и НАТО. Интеграционные перспективы Украины“ (uk) (2007). 2016-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[3] Konrad-Adenauer-Stiftung „Что ожидается от новой администрации США во всем мире?“ (pdf) 71, 72. Институт Евро-Атлантического сотрудничества. 2014-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 августа 2014.^[utochnit]

[Member_countries-4] „Member countries“. NATO (2020-yil 24-mart). 2020-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-mart.

[Area-5] „Field Listing :: Area“. Central Intelligence Agency. 2014-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-mart.

[6] „AREA“. Statistics Denmark. 2019-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-yanvar.

[MK_population-9] „North Macedonia — People and Society“. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2022-yil 1-yanvar.

[greenland-7] 1,0 ^1,1 including Faroe Islands and Greenland.

[join-8] 2,0 ^2,1 Germany initially joined NATO as West Germany. The former country of East Germany became part of NATO after German reunification.

[mkpop-10] 3,0 ^3,1 North Macedonia's population estimate was missing from Central Intelligence Agency's Country Comparison list in The World Factbook but available in the country's entry.^[7] Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "mkpop" defined multiple times with different content

[11] Навроцкий, Владимир „Влияние реализации программы «Партнёрство ради мира» на процесс расширения НАТО“. Віче (февраль 2011). 2014-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 сентября 2014.

[12] {{{editor}}}: „Критерии членства в ВТО, ЕС и НАТО. Интеграционные перспективы Украины“ (uk) (2007). 2016-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[13] Konrad-Adenauer-Stiftung „Что ожидается от новой администрации США во всем мире?“ (pdf) 71, 72. Институт Евро-Атлантического сотрудничества. 2014-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 августа 2014.^[utochnit]

[Member_countries-14] „Member countries“. NATO (2020-yil 24-mart). 2020-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-mart.

[Area-15] „Field Listing :: Area“. Central Intelligence Agency. 2014-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-mart.

[16] „AREA“. Statistics Denmark. 2019-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-yanvar.

[MK_population-17] „North Macedonia — People and Society“. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2022-yil 1-yanvar.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[izoh 1]

[izoh 2]

[izoh 3]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]