Myunxen rezidensiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Myunxen rezidensiyasi— Bavariyadagi [1]Vittelsbax[2] monarxlarining sobiq qirollik saroyi hisoblanadi. Rezidensiya Germaniyadagi eng yirik shahar saroyi boʻlib, bugungi kunda oʻzining arxitekturasi, xona bezaklari va sobiq qirollik kollektsiyalari va koʻrgazmalari bilan tashrif buyuruvchilarni oʻziga jalb etib keladi.Bino majmuasi oʻnta hovli va 130 ta xonani oʻz ichiga oladi. Rezidensiya 3 ta asosiy qismdan iborat: Königsbau (Maks-Jozef-Plats[3] yaqinida), Alte Residenz[4] (Eski Rezidensiya; Residenzstraße tomonda joylashgan) va Festsaalbau (Xofgarten[5] tomonda joylashgan). Festsaalbau tarkibida Ikkinchi jahon urushidan keyin Rezidensiya rekonstruksiya qilinganidan beri Cuvilliés[6] teatri joylashgan. Bu yerda, Bavariya radiosi simfonik orkestri uchun asosiy kontsert joyi boʻlgan Herkulessaal (Hercules Hall) joylashgan.

Myunxen rezidensiyasi

Tarix va arxitektura[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻrta asrlarda Myunxen rezidensiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu joyda birinchi binolar 1385 yilda qurilgan va Stiven III (1375-1413) va uning kichik akalariga qarshi muvaffaqiyatsiz qoʻzgʻolon uchun sanktsiya sifatida Myunxen shaharchasi tomonidan moliyalashtirilgan. Kumush minora (Silberturm) eng kuchli qal’a sifatida qal’ani shahardan himoya qiluvchi ichki devorlar yonida joylashgan . Keng xandaqlar bilan oʻralgan va shahar devorlarining yangi qoʻsh halqasining shimoliy-sharqiy burchagida joylashgan bu mustahkam Yangi qal’a (Neuveste[7] — yangi qal’a) oʻrtasida joylashgan himoya qilish qiyin Alter Hof[8] [9](Eski sud zali) zali oʻz oʻrnini egalladi. Koʻpincha ikkiga boʻlingan mamlakatning gersoglari bir tomondan tez-tez isyonkor shahar aholisidan biroz masofani saqlash, ikkinchi tomondan esa oʻzlarini jangovar qoʻshnilaridan himoya qilish zarurligini his qilishgan. Natijada, ular oʻzlariga bir vaqtning oʻzida osongina chiqib ketiladigan (toʻgʻridan-toʻgʻri muzliklar tomon, shahar yoʻlaklariga kirmasdan) boshpana qurishga intilishdi. Taxminan 1470 yilda Albert IV (1465-1508) davrida qal’a devorlari va shimoldagi darvoza qurilgan, uning oldidagi soʻngra ikkita minora qurilgan.Qadimgi qasrning gotika uslubidagi poydevor devorlari va yertoʻlalari, shu jumladan, bal zalining yertoʻlasining dumaloq ustunlari (Ballsaalkeller) bugungi kunda saroyning saqlanib qolgan eng qadimgi qismlaridan hisoblanadi. Asrlar davomida Rezidensiyaning rivojlanishi nafaqat uning asosiy markazi — Neuvestedan tashqarida sodir boʻlgan, balki qoʻshimcha ravishda bir nechta alohida qismlar va kengaytmalardan iborat boʻlib, ularning birinchisi Antikvarium[10] boʻlgan. Nihoyat, toʻrt asrdan koʻproq davom etgan rivojlanishdan soʻng, bu ulkan saroy deyarli butun sobiq shahar kvartalini kazarmalar, monastirlar, uylar va bogʻlar bilan almashtirdi. Unda barokko, rokoko va neo-klassitsizm kabi qurilish uslublarini uchratish mumkin.

Alte Residenz[tahrir | manbasini tahrirlash]

Alte Residenz

Uilyam IV (1508-1550) ning buyrugʻi bilan Neuveste Rundstubenbau deb ataladigan joyni kengaytirish va birinchi Sud bogʻini barpo etish toʻgʻrisida Myunxen Rezidensiyasining vakillik saroyi sifatida Alte Residenzga asos solindi. Ushbu bog 'pavilonining tarixiy tsikliga Albrext Altdorferning Issus janggi ham bogʻliq. Albert V (1550-1579) davrida Vilgelm Egkl Neuveste (Avliyo Jorj zali) ziyofat zali yonida sobiq gersoglik otxonalari binosida sanʼat palatasi qurilgan, Myunxendagi koʻplab kollektsiyalar shu yerdan kelib chiqqan. Haykallarning keng toʻplami uchun joy yoʻqligi sababli, Antikvarium uchun bino 1568-1571 yillar oraligʻida qurilgan.Taxminan 1590 yilda Antikvariumning janubi-sharqida Qora zalning qurilishi boshlandi. Sustris boshchiligida Vitvenstok shimolida Erbprinzentrakt qoʻshildi. Maksimilian I [11](1597-1651) saroyning gʻarbiy qanoti boʻlgan hozirgi Maksimilian Residenz (Maximilianische Residenz) deb ataladigan binoni foydalanishga topshirdi. 19-asrga qadar u koʻrinadigan yagona jabha boʻlib, u hozirgacha saqlanib qolgan. 1611-1619 yillarda majmuaning shimolida katta imperator hovlisida Kaiserhof qurilgan.Uning katta oʻlchamlari Maksimilianning 18-asrgacha boʻlgan vorislarini qoniqtirdi, ular saroyni ichki tomondan takomillashtirishdi: masalan, Grüne galereyasi (1730-yil) va Rezidensiya teatri (1751-yil) bilan kifoyalandi.

Hovlilar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Katta majmua ichida oʻnta hovli mavjud: Perseus favvorasi boʻlgan Grotto hovlisi (Grottenhof) 1581-1586 yillarda Fridrix Sustris tomonidan yetakchi meʼmor sifatida Uilyam V (1579-1597) tomonidan qurilgan.Sakkiz burchakli Brunnenhof (Favvoralar hovlisi) 1610- yilda hovlining oʻrtasida katta Vittelsbax favvorasi barpo etilgunga qadar turnirlar oʻtkaziladigan joy boʻlib xizmat qilgan.Königsbauhofning (Qirol hovlisi) sharqiy tomonida Grüne galereyasining (Yashil galereya) rokoko uslubdagi koʻrinishi joylashgan boʻlib, uni 1731-33 yillarda Fransua Kuvillies Elder tomonidan loyihalangan.Boshqa hovlilar — Kapellenhof (Chapel hovlisi), Festsaalbau orqasidagi katta Apothekenhof (Aposesari hovlisi), Puderhöfchen (Smol povder hovlisi), Küchenhof (oshxona hovlisi), Kabinettsgarten (yigʻilishlar hovlisi) va Zierhofchen (Komité hovlisi).

Koʻnigsbau[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ko'nigsbau

Bugungi kundagi koʻrinishi bino Bavariya qiroli Lyudvig I[12] (1825-1848) davrida qurilgan boʻlib, u oʻz meʼmori Leo fon Klenzega saroyni kengaytirishni buyurgan. 1825-1835 yillarda qirollik binosi (Königsbau) janubida Florentsiya Pitti saroyi[13] uslubida qurilgan. Binoning balandligi 30 metrni tashkil qiladi.Königsbauda koʻp sonli xonalar, jumladan, birinchi qavatda Lyudvig I davlat yotoqxonasi va birinchi qavatda Nibelungen zallari mavjud. Gʻaznachilik boʻlimi Königsbauning birinchi qavatida joylashgan. Ikkinchi qavatda kichik sud yigʻilishlari uchun moʻljallangan Festgemächer xonasi bor . 2016 yildan 2018 yilgacha Klenzening sariq zinapoyasi qayta tiklandi. Bir vaqtlar bu Königsbaudagi qirollik kvartiralarining asosiy kirish eshigi boʻlgan.Max-Jozef-Platzdagi (Maksimilian-Jozef maydoni) Maksimilian-Jozef Denkmal (Qirol Maksimilian-Jozef yodgorligi) Königsbau oldida turibdi. U Kristian Daniel Rauch tomonidan qirol Maksimilian Jozef (1799-1825) uchun yodgorlik sifatida loyihalangan va Iogann Baptist Stiglmayer tomonidan qurilgan.

Festsaalbau[tahrir | manbasini tahrirlash]

Festsaalbaudagi saroy bezaklari

Residenzning shimoliy qismida joylashgan 250 metr uzunlikdagi neoklassik banket zali (Festsaalbau) 1832-1842 yillarda qirol Lyudvig I koʻrsatmasi bilan Klenze tomonidan bunyod etilgan. Bu yerda Katta Taxt xonasi va qirollik qabulxonalari joylashgan edi. Bavariya radiosi simfonik orkestri[14] uchun asosiy kontsert maydonlaridan biri bu Herkulessaal (Gerkules zali) boʻlib, u vayron boʻlgan Katta taxt xonasi oʻrnini egalladi. Festsaalbauda bugungi kunda Bavariya fanlar va gumanitar fanlar akademiyasi va Cuvilliés teatri[15] (Eski Residenz teatri) joylashgan. Qishki bog‘[16] Bavariya qiroli Lyudvig II (1864-1886) tomonidan taxminan 1870-yillarda foydalanishga topshirilgan.

Allerheiligen-Hofkirche[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rezidensiyaning sharqiy tomonida joylashgan Allerheiligen-Hofkirche (Barcha avliyolar mahkamasi cherkovi) 1825 yilda qirol Lyudvig I tomonidan qurilgan. 1944 yilda bombalar tashqi devorlardan tashqari hamma narsani vayron qilgani sababli, uning boy ichki bezaklari deyarli butunlay yoʻqoldi. Hozirda cherkov konsertlar va tadbirlar uchun ishlatiladi.

Marstall[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cherkovga qaragan Marstall, sobiq sud chavandozlari maktabi (Hofreitschule) qirol Maksimilian Jozef buyrugʻi bilan 1817-1822 yillarda Klenze tomonidan qurilgan. 1923 yildan boshlab Marstallda Marstall muzeyi ochilgan boʻlib, u 1941 yilda Nymphenburg[17] saroyiga koʻchirilgan. Bugungi kunda bino manzarali uy va ustaxona binosi sifatida xizmat qiladi.

Saroyning ichkarisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tangalar kolleksiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rezidensiyada Bavariya davlat tangalar kolleksiyasi Staatliche Münzsammlung[18] joylashgan. Napoleon davrida koʻplab monastir tangalar kolleksiyalari Bavariya davlatining qaramogʻiga oʻtdi. Valiahd shahzoda Lyudvig, keyinchalik qirol Lyudvig I qadimgi yunon tangalariga juda ishtiyoqmand boʻlgan va kollektsiyani oʻrganishga koʻp vaqt sarflagan. 20-asrning dastlabki 30 yilligida toʻplam Uygʻonish davri tangalari, medallari va nishonlarini joylashtirish bilan kengaytirildi. 1963 yilda Myunxen rezidensiyasida hozirgi koʻrgazma zallari ochildi. Qadimgi dunyodan hozirgi kungacha 300 000 dan ortiq tangalar, medallar va banknotalar mavjud boʻlib, u dunyodagi yetakchi kolleksiyalardan biridir.

Hofgarten[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hofgarten

Hofgarten[19] Festsaalbau roʻparasida Rezidensiyaning shimoliy tomonida joylashgan. U qirol Maksimilian I tomonidan qurilgan. Parkning oʻrtasida frantsuzcha uslubda 1615 yilda qurilgan dumaloq ibodatxona joylashgan boʻlib, unda 1594 yilda Xubert Gerxard tomonidan yaratilgan Bavariya haykali oʻrnatilgan. Gʻarbiy Hofgarten arkadalari darvozasi (Hofgartentor) Klenze tomonidan qurilgan.

Turizm[tahrir | manbasini tahrirlash]

Myunxen rezidensiyasi va uning muzeylari har yili 300 000 dan ortiq tashrif buyuruvchilarni qabul qiladi.Agar siz ushbu qarorgohga tashrif buyurmoqchi boʻlsangiz, ushbu qarorgoh boʻylab ajoyib ekskursiyalar mavjud [20].

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Bavaria official tourism website“ (inglizchga). Bavaria.travel. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  2. ↑ „The house of wittelsbach“ (ingliz). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  3. ↑ „Max-Joseph-Platz“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  4. ↑ „alte residenz“ (nemischa). alte residenz. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  5. ↑ „Hofgarten“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  6. ↑ „Cuvilliés Theatre“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  7. ↑ „Neuveste“ (nemischa). Munchen wiki. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  8. ↑ „Alter Hof“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  9. ↑ „Альтер Хоф“ (ruscha). munchen.ru. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  10. ↑ „Antiquarium (Münchner Residenz)“ (inglizcha). wikipedia. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  11. ↑ „Maximilian I, Elector of Bavaria“ (inglizcha). wikipediz.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  12. ↑ „Ludwig I of Bavaria“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  13. ↑ „Plazzo pitti“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  14. ↑ „Bavarian Radio Symphony Orchestra“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  15. ↑ „cuvilles theatre“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  16. ↑ „winter garden“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  17. ↑ „Nymphenburg palace“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  18. ↑ „Staatliche Münzsammlung“ (inglizcha). wikipedia.org. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  19. ↑ „Hofgarten“ (inglizcha). wikipedia.com. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  20. ↑ „Residence Munich“ (inglizcha). tripadvisor.com. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Myunxen_rezidensiyasi&oldid=2704860" dan olindi