Kontent qismiga oʻtish

Murodiya masjidi (Adirna)

Koordinatalari: 41°40′56.5″N 26°33′53.3″E / 41.682361°N 26.564806°E / 41.682361; 26.564806
Vikipediya, erkin ensiklopediya
Masjid
Murodiya masjidi
turkcha: Muradiye Camii
[[Tasvir:|260px|]]
Murodiya masjidi
Mamlakat  Turkiya
Shahar Adirna
Koordinatalar 41°40′56.5″N 26°33′53.3″E / 41.682361°N 26.564806°E / 41.682361; 26.564806
Binokorlik 1435-yil—1436-yil
Minoralar soni 1
Minoralar soni 1
Murodiya masjidi (Adirna) Vikiomborda


Muradiya masjidi (turkcha: Muradiye Camii) – Turkiyaning Adirna shahrida XV asr Usmoniylar davrida qurilgan masjid. Bino mehrob va namozxona devorlarini bezab turgan koshinlari bilan ajralib turadi.

Qurilishi va meʼmorchiligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kichik masjid sulton Murod II topshirigʻiga binoan 1435—1436-yillarda qurib bitkazilgan[a]. Bino dastlab Mavlaviy darvishlar majmuasining bir qismini tashkil etgan, ammo keyinchalik masjidga aylantirilgan. Majmua oshxona (imaret) va boshlangʻich maktab (maktabxona)ni oʻz ichiga olgan, ammo bu binolar bugungi kunga qadar saqlanib qolmagan[3]. Masjidning qurilish rejasi T shaklida boʻlib, besh qatorli ayvon va har ikkala tomonida gumbazli xonalar joylashgan kirish zaliga ega. Namozxona kirish zalidan mustahkam kamar bilan ajratilgan. Bino zilzilalar natijasida zarar koʻrgan va bir necha bor kapital taʼmirdan oʻtgan. Yagona tosh minora ham bir necha marta qayta qurilgan boʻlib, uning hozirgi koʻrinishi 1957-yilda shakllangan[3].

Plitkalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Friz

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Namozxona uch devor boʻylab joylashgan kafelli friz va ikkita deraza orasiga oʻrnatilgan yirik kafelli mehrob bilan bezatilgan. Friz sakkiz qatorli, olti burchakli, koʻk va oq koshinlardan iborat. Plitkalarning bir qismi 2001-yilda oʻgʻirlangan va boʻshliqlar gips bilan toʻldirilgan[4]. Turli xil naqshlar tartibsiz joylashtirilgan boʻlib, aksariyat hollarda XIV asrning boshlarida Yuan sulolasi davrida ishlab chiqarilgan xitoy koʻk-oq chinni uslubidan ilhomlanib yaratilgan[5]. 2001-yilda sodir boʻlgan oʻgʻirlikdan oldin 53 xil dizaynga ega 479 ta plitka bor edi. Ulardan 15 ta dizayn faqat bir marta ishlatilgan boʻlsa, eng koʻp uchraydigan naqsh 54 marta takrorlangan[6].

Mehrob

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Polixrom koshinli mehrob

Yirik toʻrtburchak shakldagi mehrob qoliplangan polixrom koshinlardan yasalgan[b]. Mehrobning tashqi cavetto qolipida joylashgan yozuv bir tomon boʻylab yuqoriga koʻtarilib, tepa qismni kesib oʻtadi va qarama-qarshi tomonga tushib davom etadi. Bu koshinlar cuerda seca texnikasi asosida yaratilgan boʻlib, undagi oq nasx yozuvlari kobalt koʻk fon bilan kontrast hosil qiladi. Nasx yozuvining ichki qismidan esa sariq rangda, kufiy uslubida yozilgan ikkinchi yozuv oʻtgan[8]. Mehrobning chap tomonidagi baʼzi matnlar oʻng tarafdagi yozuvning oynadagi aksiga oʻxshaydi. Ushbu yozuvlar Qur’on matni (3:32 – 3:35) hamda 1421–1444, 1446–1451-yillarda hukmronlik qilgan sulton Murod II ga bagʻishlangan matnni oʻz ichiga oladi[8].

Tabriz ustalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mehrobning cuerda seca uslubida ishlangan koshinlari Bursada joylashgan Yashil masjid (1419–1421-yillarda qurilgan) mehrobidagi koshinlarga juda oʻxshash. Shu sababli, ushbu koshinlar bir xil ustalar guruhi tomonidan tayyorlangan deb taxmin qilinadi. Bursadagi Yashil masjidning mehrobida hunarmandlar oʻz ishlarini „Tabriz ustalarining mehnati“ deb imzolaganlar[5].

Izohlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Ayvondagi kirish eshigi ustida arab yozuvi bilan o‘yib yozilgan tosh lavha joylashgan. Ushbu lavhaning balandligi 70 cm (28 in), kengligi 180 cm (71 in) boʻlib, unda uch qator matn bitilgan. Dijkema (1977) tomonidan taqdim etilgan tarjimaga koʻra, matn quyidagicha: 1. Sulton va sultonning oʻgʻli, neʼmatlar dengizi, Usmon avlodidan boʻlgan Murodning imorati yuksalsin. 2. U neʼmatlar bilan oqib tursin; falakiy jism ham unga havas qilsin. Darhaqiqat, bino meʼmorining gʻayratidan soʻzlaydi. 3. Men Tangridan soʻraymanki, u abadiy tursin. „Sultonning saxovati abadiy oqib tursin“. Uchinchi qatorda xronogramma keltirilgan boʻlib, u hijriy 839-yilga (milodiy 27-iyul 1435 – 15-iyul 1436) toʻgʻri keladi)[1][2]
  2. ↑ Mehrobning balandligi 6.3 m (21 ft), kengligi 3.85 m (12.6 ft)ni tashkil qiladi[7]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Dijkema 1977, ss. 23–24.
  2. ↑ Reifstahl 1937, ss. 280–281, App. by P. Wittek (in German).
  3. ↑ 3,0 3,1 „Muradiye Mosque, Edirne“. Archnet. Qaraldi: 2015-yil 13-fevral.
  4. ↑ Akçıl & Özer 2006.
  5. ↑ 5,0 5,1 Carswell 2006.
  6. ↑ Carswell 1972.
  7. ↑ Reifstahl 1937, s. 261.
  8. ↑ 8,0 8,1 Reifstahl 1937.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Akçıl, N. Çiçek; Özer, Cebe „Murâdiye Külliyesi, Edirne’de XV. yüzyılın ilk yarısında inşa edilen külliye“, . Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi, Volume 31 Muhammediyye-Münâzara (tr). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm, 2006 — 199–201-bet. ISBN 978-975389458-6. 
  • Atasoy, Nurhan; Raby, Julian. Iznik: The Pottery of Ottoman Turkey. Alexandra Press, 1989. ISBN 978-1-85669-054-6. 
  • Carswell, John „Six tiles“, . Islamic Art in the Metropolitan Museum of Art. Metropolitan Museum of Art, 1972 — 99–124-bet. ISBN 978-087099111-0. 
  • Carswell, John. Iznik Pottery. British Museum Press, 2006. ISBN 978-0-7141-2441-4. 
  • The Ottoman Historical Monumental Inscriptions in Edirne. Brill, 1977. ISBN 90-04-05062-0. 
  • Gökbilgin, M. Tayyib „Edirne“, . Encyclopaedia of Islam, Volume 2, 2nd, Brill, 1991 — 683–686-bet. ISBN 90-04-07026-5. 
  • Reifstahl, Rudolf M. (1937). "Early Turkish tile revetments in Edirne". Ars Islamica 4: 249–281. 
  • Yoltar-Yildirim, Ayşin. Ottoman Decorative Arts. Ministry of Culture and Tourism, Republic of Turkey, 2009. ISBN 978-975-17-3446-4. 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Murodiya_masjidi_(Adirna)&oldid=5472427" dan olindi