Muqaddas Rim Imperatorlari

Ishorat qoʻshish
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Muqaddasi Rim Imperiyasi
Imperator Romanorum
Kaiser der Römer

Eng mashhuri
Buyuk Karl
25-dekabr 800-yil – 28-yanvar 814-yil
Tafsilotlar
Birinchi monarx Buyuk Karl(800-yil qirollikka asos solgan)
Otton Buyuk (962-yil imperiyaga asos solgan)
Oxirgi monarx Frans II
Shakllanishi 25-dekabr 800-yil
Bekor qilinishi 6-avgust 18066-yil

Ushbu maqola Buyuk Otton davridan Muqaddas Rim Imperiyasi tugatilgunga qadar Muqaddas Rim Imperiyasining imperatorlari ro'yxatini o'z ichiga ola, uning oxirgi hukmdori 1806-yilda Imperiya o'rnida Avstriya imperiyasini yaratgan. 962-yilda Buyuk Otton I taxtga o'tirganida beri imperiya tarkibiga Germaniya, Italiya va Burgundiyaning Arelat qirolligi kirardi. 1254-yildan boshlab Muqaddas Rim imperiyasi nomi ishlatila boshlangan[1], ammo bugungi kunda ushbu atama 962-yildan 1806-yilgacha bo'lgan davrga nisbatan qo'llaniladi.

Imperiya Karolinglar davridagi mutlaq hukmronlikdan (milodiy 800–924-yillar) XIII asrga kelib saylanadigan monarxiyaimperiyaga aylandi, imperator knyaz-saylovchilar tomonidan saylanardi[2]. Yevropaning turli qirollik xonadonlari, turli vaqtlarda,impriya hukmdorlariga aylanishgan, xususan, Ottoniylar (962-1024-yillar) va Saliyanlar (1027—1125-yillar).kabi sulolalar hokimiyat tepasida bo'lishgan O'rta asrlar inqirozidan so'ng, Gabsburglar 1440-yildan 1740-yilgacha to'xtovsiz unvonga ega bo'lishdi. So'nggi imperatorlar 1765-yildan 1806-yilgacha Gabsburg-Lotaringiya sulolasidan edi. Muqaddas Rim imperiyasi tomonidan Napoleon tomonidan Frans II ning Austerlitz jangida halokatli mag'lubiyatdan keyin tarqatib yuborilgan[3].

Muqaddas Rim imperiyasi shajarasi

Garchi ular ko'pincha papaga qarshi chiqqan bo'lsa-da, imperator ko'pchilik tomonidan ilohiy huquq bilan hukmronlik qiladi deb qabul qilingan. Muqaddas Rim imperiyasida hech qachon ayol imperator hukmronlik qilmagan, ammo Teofanu va Mariya Tereza kabi ayollar kuchli ta'sir ko'rsatgan. O'z tarixi davomida imperatorlik Rim-katolik e'tiqodining himoyachisi sifatida qaralgan. 1508-yilda Maksimilian I ga qadar imperatorlar imperator unvonini papa toj kiydirishidan so'ng olishgan. Karl V 1530-yilda papa tomonidan toj kiygan oxirgi hukmdor edi[4].

Muqaddas Rim Imperiyasi imperatorlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

800–888-yillar: Karolinglar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy maqola: Karolinglar
Portret Ismi
Yashagan yillari 		Hukmronlik yillari U haqida Boshqa unvonlari
Karl I
742–814-yillar 		25-dekabr 800-yil 28-yanvay 814-yil
Lyudovik I, Taqvodor
778–840-yillar 		11-sentabr 813-yil 20-iyun 840-yil Karl I ning o'g'li
Lotar I
795–855-yillar 		5-aprel 823-yil 29-sentabr 855-yil Lyudovik I ning o'g'li
Lyudovik II
825–875-yillar 		29-sentabr 855-yil 12-avgustt 875-yil Lotar I ning o'g'li
Karl II, Kal
823–877-yillar 		29-dekabr 875-yil 6-oktabr 877-yil Lyudovik I ning o'g'li, Lotar I ning ukasi
Karl III, Semiz
839–888-yillar 		12-fevral 881-yil 13-yil 888-yil Lyudovik I ning nabirasi

891–898-yillar: Vidoniylar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Hukmronlik yillar U haqida Boshqa unvonlari
Gay
?–894-yil 		21-fevral 891-yil 12-dekabr 894-yil Karl I ning evarasi
Lambert
880–898-yillar 		30-aprel 892-yil 15-oktabr 898-yil Gay Spoleto ning o'g'li

896–899-yillar: Karolinglar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Hukmronlik yillari U haqida Boshqa unvonlari
Arnulf
850–899-yillar 		22-fevral 896-yil 8-dekabr 899-yil Karl III ning jiyani, Lyudovik I ning evarasi

901–905-yillar: Bosoniyalar sulolasi[5][tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Hukmronlik yillari U haqida Boshqa unvonlari

Lyudovik III, So'qir
880–928-yillar 		22-fevral 901-yil 21-iyul 905-yil Lyudovik II ning nabirasi

915–924-yillar: Unroshinglar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret ismi
Yashagan yillari 		Hukmronlik yillari U haqida Boshqa unvonlari
Berengar
845–924-yillar 		Dekabr 915-yil 7-aprel 924-yil Lyudovik I ning nabirasi

Muqaddas Rim Imperatorlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oldinlari german va italyan monarxlari Rim imperatori sifatida toj kiyishgan bo'lsa-da, haqiqiy Muqaddas Rim imperiyasi Saksoniya gersogi va Germaniya qiroli Otton I ning toj kiyishidan keyin boshlangan. Germaniya qiroli saylangan lavozim bo'lganligi sababli, Germaniya qiroli etib saylanish qonuniy jihatdan Muqaddas Rim imperatori tojini kiyish uchun sharoit yaratardi. XIII asrga kelib saylovchilar uchta episkop va to'rtta shahzodadan iborat edi. XV asrning oʻrtalarida saylovchilar bir qancha sulolalar orasidan nomzodni erkin tanlab olishgan. XIII asrning ikkinchi yarmida Germaniya qirolligi bilan bog'liq tortishuvlar davri bir necha o'n yillar davomida imperatorlar saylanmasligiga olib keldi, bu holat 1312-yilda Muqaddas Rim imperatori Genrix VII ning toj kiyish bilan yakunlandi. Erkin saylovlar davri Gabsburglar uyining ko'tarilishisulolasining taxtga kelishi bilan yakunlandi, chunki XVIII asrgacha imperator taxtini Gabsburglarning uzluksiz avlodlari egallashgan. Keyinchalik hokimiyat Gabsburg-Lotaringiya uyi deb nomlandi. Taxt 1806-yilda imperiya tugatilgunga qadar otadan oʻgʻilga oʻtib kelgan. XVI asrdan boshlab Gabsburglar imperatorlarga papa tomonidan toj kiydirish odatidan voz kechishgan.

962–1024-yillar: Ottoniylar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Tugagan yili U haqida Boshqa unvonlari
Otton I, Buyuk
912–973-yillar 		7-avgust 936-yil 2-fevral 962-yil 7-may 973-yil
Otton II, Qizil
955–983-yillar 		26-may 961-yil 25-dekabr 967-yil 7-dekabr 983-yil Otton I ning o'g'li
Otton III
980–1002-yillar 		25-dekabr 983-yil 21-may 996-yil 23-yanvar 1002-yil Otton II o'g'li
Genrix II
973–1024-yillar 		7-iyun 1002-yil 14-fevral 1014-yil 13-iyul 1024-yil Otton III ning jiyani

1027–1125-yillar: Saliylar sulolasi[6][tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Konrad II, Oqsoqol
990–1039-yillar 		8-sentabr 1024-yil 26-mart 1027-yil 4-iyun 1039-yil Otton I ning avlodi
Genrix III, Qora
1017–1056-yillar 		14-aprel 1028-yil 25-dekabr 1046-yil 5-oktabr 1056-yil Konrad II ning o'g'li
Genrix IV
1050–1106-yillar 		17-iyul 1054-yil 1-aprel 1084-yil 7avgust 1106-yil Genrix III ning o'g'li
Genrix V
1086–1125-yillar 		6-yanvar 1099-yil 13-aprel 1111-yil 23-may 1125-yil Genrix IV ning o'g'li

1133–1137-yillar: Suplinburglar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Lotar II
1075–1137-yillar 		30-avgust 1125-yil 4-iyun 1133-yil 4-dekabr 1137-yil Otton I ning avlodi

1155–1197-yillar: Shtaufenlar sulolasi[7][tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Fridrix I Barbarossa
1122–1190-yillar 		4-mart 1152-yil 18-iyun 1155-yil 10-iyun 1190-yil Genrix IV ning evarasi
Genrix VI
1165–1197-yillar 		15-avgust 1169-yil 14-aprel 1191-yil 28-sentabr 1197-yil Fridrix I ning o'g'li

1198–1215-yillar: Velf sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Gerb Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Otton IV
1175–1218-yillar 		9-iyun 1198-yil 21-oktabr 1209-yil 1215-yil Lothair II ning nevarasi

1220–1250-yillar: Shtaufenlar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Fridrix II,
Jahon hayrati(stupor mundi) 1194–1250-yillar 		5-oktabr 1212-yil 22-noyabr 1220-yil 13-dekabr 1250-yil Genrix VI ning o'g'li


1312–1313-yillar: Lyuksumburglar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Gerb Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Andoza:HRE Arms Genrix VII
1273–1313-yillar 		27-nayabr 1308-yil 29-iyun 1312-yil 24-avgust 1313-yil Karl II ning avlodi

1314–1347-yillar: Vittelbaxlar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Lyudovik IV, Bavariyalik
1282–1347-yillar 		20-oktabr 1314-yil 17-yanvar 1328-yil 11-oktabr 1348-yil Genrix IV ning uzoq avlodi

1346–1437-yillar: Lyuksumburglar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portrett Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Andoza:HRE Arms Genrix IV
1316–1378-yillar 		11-iyul 1346-yil 5-aprel 1355-yil 29-noyabr 1378-yil Genrix VII ning nabirasi
Andoza:HRE Arms Sigismund
1368–1437-yillar 		10-sentabr 1410-yil
/21-iyul 1411-yil 		31-may 1433-yil 9-dekabr 1437-yil Genrix IV ning o'g'li

1440–1740-yillar: Gabsburglar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Gerb Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Fridrix III, Tinchliksevar
1415–1493-yillar 		2-fevral 1440-yil 16-mart 1452-yil 19-avgust 1493-yil Germaniya imperatori Albertning jiyani
Maximilian I
1459–1519-yillar 		16-fevral 1486-yil 4-fevral 1508-yil 12-yanvar 1519-yil Fridrix III ning o'g'li
Genrix V
1500–1558-yillar 		28-iyun 1519-yil 28-iyun 1519-yil 27-avgust 1556-yil Maximilian I ning nevarasi
Ferdinand I
1503–1564-yillar 		5-yanvar 1531-yil 27-avgust 1556-yil 25-iyul 1564-yil Genrix V ning ukasi
Maximilian II
1527–1576-yil 		22-noyabr 1562-yil 25-iyul 1564-yil 12-oktabr 1576-yil Ferdinand I ning o'g'li
Rudolf II
1552–1612-yillar 		27-oktabr 1575-yil 12-oktabr 1576-yil 20-yanvar 1612-yil Maximilian II ning o'g'li
Matias
1557–1619-yillar 		13-iyun 1612-yil 13-iyun 1612-yil 20-mart 1619-yil Rudolf II ning ukasi
Ferdinand II
1578–1637-yillar 		28-avgust 1619-yil 28-avgust 1619-yil 15-avgust 1637-yil Matthiasning jiyani
Ferdinand III
1608–1657-yillar 		22-dekabr 1636-yil 15-fevral 1637-yil 2-aprel 1657-yil Ferdinand II ning o'g'li
Leopold I
1640–1705-yillar 		18-iyul 1658-yil 18-iyul 1658-yil 5-may 1705-yil Ferdinand III ning o'g'li
Iosif I
1678–1711-yillar 		23-yanvar 1690-yil 5-may 1705-yil 17-aprel 1711-yil Leopold I ning o'g'li
Genrix VI
1685–1740-yillar 		12-oktabr 1711-yil 12-oktabr 1711-yil 20-oktabr 1740-yil Iosif I ning ukasi

1742–1745-yillar: Vittelbaxlar sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Gerb Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Genrix VII
1697–1745-yillar 		24-yanvar 1742-yil 24-yanvar 1742-yil 20-yanvar 1745-yil Ferdinand II ning evarasi

1745–1765-yillar: Lotaringiya sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portret Gerb Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Frans I
1708–1765-yillar 		13-Sentabr 1745-yil 13-sentabr 1745-yil 18-avgust 1765-yil Ferdinand III ning evarasi

1765–1806-yillar: Gabsburg-Lotaringiya sulolasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portrtt Gerb Ismi
Yashagan yillari 		Qirol Imperator Hukmronligining tugashi U haqida Boshqa unvonlari
Iosif II
1741–1790-yillar 		27-mart 1764-yil 18-avgust 1765-yil 20-fevral 1790-yil Mariya Tereza ning o'g'li
Leopold II
1747–1792-yillar 		30-sentabr 1790-yil 30-sentabr 1790-yil 1-mart 1792-yil Mariya Tereza ning o'g'li
Frans II
1768–1835-yillar 		5-iyul 1792-yil 5-iyul 1792-yil 6-avgust 1806-yil Leopold II ning o'g'li

Toj kiyish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Imperatorga an'anaviy tarzda Rimda Papa tomonidan o'tkazilgan maxsus marosimda toj kiydirilgan[8]. Ushbu marosimsiz, hech bir qirol, barcha vakolatlarni amalga oshirishiga qaramay, o'zini imperator deb ata olmasdi. 1508-yilda Rim papasi Yuliy II Maksimilian I ga Rimda toj kiymasdan imperator unvonidan foydalanishga ruxsat berdi. Maksimilianning vorisi Genrix V Rimda oxirgi imperator tojini kiygan edi[9].

Imperator Toj kiyish sanasi Rim Papasi Hudud
Karl I 25-dekabr 800-yil Papa Lev III Rim, Italiya
Lyudovik I 5-oktabr 816-yil Pope Stivn IV Reyms, Fransiya
Lotar I 5-aprel 823-yil Papa Paskal I Rim, Italiya
Lyudovik II 15-iyun 844-yil Papa Lev IV Rim, Italiya
Genrix II 29-dekabr 875-yil Papa Jon VIII Rim, Italiya
Genrix III 12-fevral 881-yil Rim, Italiya
Guy III Spoleto 21-fevral 891-yil Papa Stiven V Rim, Italiya
Lambert II Spoleto 30 -aprel 892-yil Papa Formosus Ravenna, Italiya
Arnulf Karintiya 22-fevral 896-yil Rim, Italiya
Lyudovik III 15-fevral 901-yil Papa Benedik IV Rim, Italiya
Berengar dekabr 915-yil Papa Ioann X Rim, Italiya
Otton I 2-fevral 962-yil Papa Ioann XII Rim, Italiya
Otton II 25-dekabr 967-yil Papa Ioann XIII Rim, Italiya
Otton III 21-may 996-yil Papa Gregoriy V Rim, Italiya
Genrix II 14-fevral 1014-yil Papa Benedik VIII Rim, Italiya
Konrad II 26-mart 1027-yil Papa Ioann XIX Rim, Italiya
Genrix III 25-dekabr 1046-yil Papa Klement II Rim, Italiya
Genrix IV 31-mart 1084-yil Papa Klement III Rim, Italiya
Genrix V 13-aprel 1111-yil Papa Paskal II Rim, Italiya
Lotar III 4-iyun 1133-yil Papa Innokentiy II Rim, Italiya
Fridrix I 18-iyun 1155-yil Papa Adrian IV Rim, Italiya
Genrix VI 14 -aprl 1191-yil Papa Silestin III Rim, Italiya
Otton IV 4-oktabr 1209-yil Papa Innokentiy III Rim, Italiya
Fridrix II 22-noyabr 1220-yil Papa Onoriy III Rim, Italiya
Genrix VII 29-iyun 1312-yil Gibellayn Rim, Italiya
Lyudovik IV 17-yanvar 1328-yil Senator Rim, Italiya
Karl IV 5-aprel 1355-yil Papa Innokentiy VI Rim, Italiya
Sigismund 31-may 1433-yil Papa Yevgeniy IV Rim, Italiya
Fridrix III 19-mart 1452-yil Papa Nikolay V Rim, Italiya
Karl V 24-fevral 1530-yil Papa Klement VII Bolonya, Italiya[10]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ The New International Encyclopædia vol. 10 (1927), p. 675. Carlton J. H. Hayes, A Political and Cvltvral History of Modern Europe vol. 1 (1932), p. 225.
  2. ↑ Peter Hamish Wilson, The Holy Roman Empire, 1495–1806, MacMillan Press 1999, London, p. 2. Erik von Kuehnelt-Leddihn: The Menace of the Herd or Procrustes at Large – p. 164. Robert Edwin Herzstein, Robert Edwin Herzstein: +The Holy Roman Empire in the Middle Ages: universal state or German catastrophe?"
  3. ↑ Terry Breverton (2014). Everything You Ever Wanted to Know About the Tudors but Were Afraid to Ask. Amberley Publishing. p. 104. ISBN 9781445638454.
  4. ↑ Egon Boshof: Ludwig der Fromme. Darmstadt 1996, p. 89
  5. ↑ Richards, Jeffrey. The Popes and the Papacy in the Early Middle Ages 476–752 (London: Routledge & Kegan Paul, 1979) pp. 14–15.
  6. ↑ lewitz, Hans-Walter (1943). "Eduard Eichmann, die Kaiserkrönung im Abendland. Ein Beitrag zur, Geistesgeschichte des Mittelalters, mit besonderer Berücksichtigung des kirchlichen Rechts, der Liturgie und der Kirchenpolitik". Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Kanonistische Abteilung
  7. ↑ eter Moraw, Heiliges Reich, in: Lexikon des Mittelalters, Munich & Zurich: Artemis 1977–1999, vol. 4, columns 2025–2028.
  8. ↑ Bryce, James (1968). The Holy Roman Empire. Macmillan. p. 530.
  9. ↑ Egon Boshof: Ludwig der Fromme. Darmstadt 1996, p. 89
  10. ↑ " Wir Franz der Zweyte, von Gottes Gnaden erwählter römischer Kaiser

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Arnold, Benjamin, Princes and Territories in Medieval Germany. (Cambridge University Press, 1991)
  • very old scholarly survey
  • Coy, Jason Philip et al. The Holy Roman Empire, Reconsidered, (Berghahn Books, 2010)
  • Donaldson, George. Germany: A Complete History (Gotham Books, New York, 1985)
  • Evans, R.J.W., and Peter H. Wilson, eds. The Holy Roman Empire 1495–1806 (2011); specialized topical essays by scholars
  • Hahn, Hans Joachim. German thought and culture: From the Holy Roman Empire to the present day (Manchester UP, 1995).
  • deals with Voltaire's statement
  • Scribner, Bob. Germany: A New Social and Economic History, Vol. 1: 1450–1630 (1995)
  • Treasure, Geoffrey. The Making of Modern Europe, 1648–1780 (3rd ed. 2003). pp. 374–426.
  • Zophy, Jonathan W., ed. The Holy Roman Empire: A Dictionary Handbook (Greenwood Press, 1980)
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Muqaddas_Rim_Imperatorlari&oldid=3149684" dan olindi