Muhammadqul Narziqulov
Muxammedqul Narziqulovich Narziqulov (1914-yil 27-iyun [ba’zi manbalarda 10-iyul], Xo‘ja-Ahror qishloq kengashi, Rossiya imperiyasi — 1986-yil, Tojikiston SSR) — sovet, tojik va o‘zbek entomologi; biologiya fanlari doktori (1958); Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi akademigi (1966), Tojikiston SSRda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1980).
Tarjimai hol[tahrir | manbasini tahrirlash]
1914-yil 10-iyulda Xo‘ja-Ahror qishloq kengashida tug‘iladi.
1932-yilda Samarqanddagi maktabni maqtov yorlig‘i bilan, 1937-yilda O‘zbekiston Davlat universitetining biologiya fakultetini umurtqasizlar zoologiyasi mutaxassisligi bo‘yicha imtiyozli diplom bilan tugatadi .
1941-yildan SSSR Fanlar akademiyasining Tojikiston filiali Zoologiya va parazitologiya institutida faoliyat yuritadi.
1942-yil mart oyidan Qizil Armiya safida xizmat qiladi; pulemyot va minomyot bilim yurtini tamomlaydi. Stalingrad frontida jang qilib, jiddiy yaralanadi[1] .
U jarohati tufayli demobilizasiyadan so‘ng Samarqand pedagogika institutida, so‘ngra O‘zbekiston Davlat universitetida (1945 yildan — zoologiya kafedrasi dosenti) dars beradi [1] .
Muhammadqul Narziqulov 1946-yil oktabrdan Zoologiya va parazitologiya institutida ishladi. Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi E.N.Pavlovskiy: umurtqasiz hayvonlar sistematikasi bo‘limini boshqaradi (1946—1974), so‘ng institut direktori (1948—1967, 1972—1984) vazifasida ishlaydi. Bundan tashqari o‘sha paytda Tojikiston davlat universitetida, Tojikiston tibbiyot institutida dars beradi, Kobul universitetida (1964, 1982) ma’ruzalar qiladi. Shuningdek, biologiya fanlari bo‘limi akademik-kotibi (1967-1984) va Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi Prezidiumining bosh ilmiy kotibi (1968-1971) bo‘lib ham ishlaydi.
Muhammadqul Narziqulov 1986-yilda Tojikiston SSRda vafot etgan.
Ilmiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
U 1945-yilda nomzodlik ishini, 1958-yilda doktorlik dissertasiyasini himoya qiladi[2] .
Asosiy ilmiy ishlari O‘rta Osiyodagi shira o‘simligi, uning sistematikasi va biologiyasini o‘rganishga bag‘ishlangan. Olim 400 dan ortiq ilmiy ishlar muallifi sanaladi[1] [3] .
- Paxta zararkunandalariga qarshi kurashning kompleks usullarini ishlab chiqish uchun asos sifatida paxta agrobiosenozlari o‘rganadi.
- Shiralarning 52 ta yangi turi va 8 ta turkumini ifodalab beradi.
Narziqulov 1957-yildan — muxbir a'zo, 1966-yilda — Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi akademigi . U 1970-yillarda u tog‘li hududlarni o‘zlashtirishning biologik asoslari bo‘yicha ilmiy kengash raisi, so‘ng “1980-yildagi odam va biosfera” xalqaro dasturi bo‘yicha Respublika qo‘mitasining raisi etib saylanadi[4].
Mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Tojikiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1980)
- Fan va texnika sohasidagi Abu Ali ibn Sino nomidagi Davlat mukofoti (1984)
- ikkita Mehnat Qizil Bayroq ordeni
- ikkita “Faxriy belgisi” ordeni
- medallar:
- "Jasorat uchun"
- "Mehnat jasorati uchun"
- "1941-1945 yillardagi Ulug‘ Vatan urushidagi g'alabaning yigirma yilligi"
- 1941-1945 yillardagi Ulug‘ Vatan urushidagi g'alabaning o'ttiz yilligi"
- Tojikiston SSR Oliy Soveti Prezidiumining faxriy yorlig‘i [1] .
Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Biologlar: Biografik ma'lumotnoma. - Kiev: Naukova Dumka, 1984. - 816 p.: kasal
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 О.Соболев.
- ↑ АН Республики Таджикистан.
- ↑ „РОССИЙСКАЯ НАЦИОНАЛЬНАЯ БИБЛИОТЕКА“.
- ↑ „Исследователь мира насекомых“. ant.tj (2011-yil 17-sentyabr). 2016-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 23-avgust.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Нарзикулов Мухамед Нарзикулович (1914—1985)“. Действительные члены АН РТ c 1951 г.. Академия наук Республики Таджикистан. Qaraldi: 2016-yil 23-avgust.
- „Нарзикулов Мухаммедкул Нарзикулович“. ИД «Личности». Qaraldi: 2016-yil 23-avgust.
„Два славных имени учёных“. Вечёрка (2014-yil 22-iyun).