Morioka

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Morioka

盛岡市
asosiy shahar
Skyline of Morioka
Morioka
Bayroq
Morioka
Gerb
39°42′7.5″N 141°9′16.2″E / 39.702083°N 141.154500°E / 39.702083; 141.154500 G OKoordinatalari: 39°42′7.5″N 141°9′16.2″E / 39.702083°N 141.154500°E / 39.702083; 141.154500 G O
Mamlakat Yaponiya
Prefektura Ivate
Hukumat
 • Mer Hiroaki Tanifudzi
Ilk eslatilishi IV asr
Qachondan beri asosiy shahar 2008-yil
Maydon 886.47 km2 (342.27 mi²)
Iqlim turi nam subtropik
Rasmiy til(lar)i yapon
Aholisi
 (2021, fevral)
 290 700 kishi
Milliy tarkib yaponlar
Konfessiyaviy tarkib buddizm, sintoizm
Vaqt mintaqasi UTC+9
Telefon kodi 019-651-4111
Morioka xaritada
Morioka
Morioka

Morioka (yaponcha: 盛岡市 Morioka-si?) shahri Yaponiyaning Tohoku hududi Ivate prefekturasida joylashgan. 2021-yil 1-fevral holatiga koʻra, shaharning 132,719 xonadonida 290,700 kishi istiqomat qiladi[1] va har bir kvadrat kilometrga 328kishi toʻgʻri keladi. Shaharning umumiy maydoni 886.47 km².

Geografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Morioka Kitakami havzasi markaziy Ivate prefekturasida, uchta Kitakami, Sizukuisi va Nakatsu daryolari qoʻshilish joyida joylashgan. Kitakami daryosi Yaponiyaning Tinch okean tomonidagi ikkinchi yirik daryo (Tone daryosidan keyin) va Tohoku mintaqasidagi eng uzun daryo. U shahar boʻylab shimoldan janubga oʻtadi va shahar chegaralarida bir qator toʻgʻonlarga ega, Sidzisuda va Gando togʻonlari shular jumlasidandir. Faol vulqon Ivate togʻi shaharning shimoli-gʻarbida joylashgan. Himekamini shaharning shimolida va Hayachineni esa janubi-sharqda koʻrish mumkin. 

Yondosh munitsiplaralitetlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ivate prefekturasi

  • Hanamaki
  • Hachimantai
  • Takizava
  • Miyako
  • Sizukuisi
  • Kuzumaki
  • Siva
  • Yahoba
  • Ivaizumi

Demografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yapon aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[2], Morioka aholisi 2000-yilda eng yuqori choʻqqiga chiqdi va shundan beri biroz kamaygan.

Aholining oʻsishi
YilAholi±%
1960155,575—    
1970226,868+45.8%
1980272,814+20.3%
1990292,632+7.3%
2000302,857+3.5%
2010298,572−1.4%
2020289,731−3.0%

Iqlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Morioka sovuq, nam kontinental iqlimga ega, yoz issiq, qisqa va qish esa uzoq, sovuq va kuchli qor yogʻishi bilan ajralib turadi. Moriokada oʻrtacha yillik harorat 10.2 °C (50.4 °F). Yillik oʻrtacha yogʻin miqdori 1,314 millimetr (51.7 in) eng yomgʻirli oy sentyabr. Avgust oyida eng yuqori harorat oʻrtacha 23.7 °C (74.7 °F) ni tashkil qiladi, yanvar oyida oʻrtacha eng past, taxminan −2.4 °C (27.7 °F)[3] ni tashkil etadi.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Morioka qal’asi

Hozirgi Morioka hududida yapon paleolit davridan beri doimiy ravishda odamlar yashab kelmoqda. Dzyomon, Yayoi va Kofun davriga oid koʻplab qabr va qoldiqlar topilgan. Emisi bu hududda Heian davrida yashagan. Heian davridagi Enryaku davrida Sakanoue no Tamuramaro shimolga Siva qal’asiga eramizdan avvalgi 803 yilda Yamato sulolasining Mutsu provinsiyasi ustidan hukmronligini kengaytirish uchun harbiy markaz sifatida buyurilgan. Sobiq toʻqqiz yillik urush paytida Minamoto va Kiyohara urugʻlari tomonidan yoʻq qilinmaguncha, hudud keyinchalik Abe urugʻi tomonidan boshqarilgan. Kiyohara oʻz navbatida Gosannen urushida magʻlub boʻldi va bu hudud Morioka janubidagi Hiraizumi shahrida joylashgan Osu Fudziwara urugʻi nazorati ostiga oʻtdi. Kamakura davrining boshida Osu Fudzivara Minamoto no Yoritomo tomonidan vayron qilinganidan soʻng, shimoldagi Sannohe shahrida joylashgan Nanbu urugʻi Sengoku davrida oʻz hududlarini kengaytirib, Kozukata qal’asini qurmaguncha, bu hudud bir nechta samuray urugʻlari tomonidan bahsli hudud boʻladi.

Sekigahara jangi va Tokugava syogunligi ostida Morioka domenining rasmiy tan olinishidan soʻng, Kozukata qal’asi Morioka qal’asi deb oʻzgartirildi[4]. Uning nomi 森岡 dan oʻzgartirildi 盛岡 (ikkalasi ham „Morioka“ deb oʻqiladi)[5] Meydzi islohotlarining Bosin urushi paytida Morioka Domeni Tokugava tarafdori Ouetsu Reppan Domeining asosiy aʼzosi edi.

Meydzi davri boshlangandan soʻng, sobiq Morioka domeni 1870-yilda Morioka prefekturasiga, 1872 yildan esa Ivate prefekturasining bir qismiga aylandi. 1889-yil 1-aprelda zamonaviy munitsipalitet tizimining oʻrnatilishi bilan Morioka shahri Ivate prefekturasining poytaxti sifatida tashkil etildi. Shahar 1890-yilda Tokio bilan poyezd orqali bogʻlangan. Shahar Ikkinchi Jahon urushidan juda kam zarar koʻrgan, urush paytida faqat ikkita kichik havo hujumiga uchragan[6].

2006-yil 10-yanvarda Tamayama qishlogʻi Morioka bilan birlashtirildi. Morioka 2008-yilda mahalliy muxtoriyat kuchaygan holda asosiy shahar deb eʼlon qilindi.

2011-yilgi Tohoku zilzilasida Morioka 6,1 magnitudali va koʻplab zilzilalarga uchragan, ammo elektr taʼminotidagi uzilishlardan tashqari deyarli zarar koʻrmagan[7].

Hukumat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Morioka shahar hokimiyati

Morioka toʻgʻridan-toʻgʻri saylanadigan mer va 38 aʼzodan iborat bir palatali shahar qonun chiqaruvchi organi bilan mer-kengash boshqaruv shakliga ega. Morioka Ivate prefekturasi qonun chiqaruvchi organiga oʻnta oʻrinni egallaydi. Milliy siyosat nuqtai nazaridan, shahar Yaponiya Diet quyi palatasining Ivate 1-okrugiga kiradi.

Taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kollejlar va universitetlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ivate universiteti
  • Ivate tibbiyot universiteti

Oliy maktablar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Morioka Ivate prefekturasi taʼlim kengashi tomonidan boshqariladigan sakkizta davlat oʻrta maktabiga ega.

  • Morioka birinchi yuqori maktabi
  • Morioka ikkinchi yuqori maktabi
  • Morioka uchinchi yuqori maktabi
  • Morioka toʻrtinchi yuqori maktabi
  • Morioka Janubiy yuqori maktabi
  • Morioka qishloq xoʻjaligi yuqori maktabi
  • Morioka sanoat litseyi
  • Morioka tijorat yuqori maktabi

Shuningdek, shahar hukumati tomonidan boshqariladigan bitta davlat yuqori maktabi va oʻnta xususiy yuqori maktab mavjud

Transport[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sharqiy Yaponiya temir yoʻl kompaniyasi (JR East) — Tohoku Sinkansen

  • Morioka stansiyasi

Sharqiy Yaponiya temir yoʻl kompaniyasi (JR East) — Tohoku magistral liniyasi

  • Ivate-Iioka — Senbokucho — Morioka

Sharqiy Yaponiya temir yoʻl kompaniyasi (JR East) — Tazavako liniyasi (Akita Sinkansen)

  • Morioka

Sharqiy Yaponiya temir yoʻl kompaniyasi (JR East) — Yamada liniyasi

  • Morioka — Kamimorioka — Yamagishi — Kamiyonai

Sharqiy Yaponiya temir yoʻl kompaniyasi (JR East) — Hanawa liniyasi

  • Morioka — Koma

Iwate Ginga temir yoʻl liniyasi

  • Morioka — Aoyama — Kuriyagawa — Sibutami — Koma

Magistral yoʻl[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Tohoku tezyurar yoʻli — Morioka-Minami va Morioka almashinuvlari
  • 4-miliy yoʻnalish
  • 46-miliy yoʻnalish
  • 106-miliy yoʻnalish
  • 281-miliy yoʻnalish
  • 282-miliy yoʻnalish
  • 396-miliy yoʻnalish
  • 455-miliy yoʻnalish
  • 456-miliy yoʻnalish

Mahalliy diqqatga sazovor joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Moriokadagi Ivate sanʼat muzeyida uchta taniqli mahalliy rassomlar, Tetsugoro Yorozu, Shunsuke Matsumoto va Yasutake Funakoshi asarlari namoyish etiladi, shuningdek, milliy va xalqaro mavzularda koʻrgazmalar oʻtkaziladi.
  • Qoyani yorib chiqqan olcha daraxti — Yaponiyaning tabiiy yodgorligi hisoblanadi.
  • Ivate prefekturasi muzeyi
  • Morioka qal’asi sayti, milliy tarixiy joy
  • Siva qal’asi xarobalari, milliy tarixiy joy[8]
  • Ivate banki qizil gʻishtli bino, muhim madaniy mulk[9]

Sport[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sport maydonchalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • „Ivate Morioka“ stadioni
  • Morioka poygasi
  • Morioka Takaya Arena

Sport jamoalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ivate Grulla Morioka, futbol jamoasi
  • Iwate Big Bulls, basketbol jamoasi

Din[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maʼbadlar va ziyoratgohlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sansa Odori festivali
  • Hoon-dzi — Soto Zen buddistlar ibodatxonasi boʻlib, u dastlab Sannoheda Nambu urugʻining 13-lordi Nambu Moriyuki tomonidan 1394 yilda qurilgan va 27-lordi Nambu Tosinao tomonidan Moriokaga olib kelingan. Bu Nambu urugʻi tomonidan boshqariladigan 280 kishi orasida bosh maʼbad hisoblangan. Diqqatga sazovor xususiyat — 1735-yilda qurilgan va 1858-yilda qayta tiklangan Rakan-do. Uning markaziy haykali Rusana butsu Kobo-daisi tomonidan yaratilgan. Rakan-do ichida Kiotoda yasalgan va keyinchalik Moriokaga olib kelingan 500 Rakan haykallari mavjud. Jumladan, Xubilay Xon va Marko Poloning tasvirlari. Bu rohiblar uchun Zen mashgʻuloti ibodatxonasidir.
  • Mitsuisi Dzindza — bu Ivate prefekturasi nomining kelib chiqishini tushuntiruvchi afsona boʻlgan „Oni no tegata“ hikoyasini aks ettirish uchun atrofida kishanlar bilan bogʻlangan uchta katta toshdan iborat boʻlgan sinto ziyoratgohi. Afsonaga koʻra, bir paytlar mahalliy xalqni tez-tez qiynab, bezovta qiladigan Oni yoki jin boʻlgan. Odamlar himoya qilish uchun Mitsuisi ruhiga ibodat qilganda, jin darhol toshlarga kishanlangan va odamlarni boshqa hech qachon bezovta qilmaslikka vaʼda bergan. Bu vaʼdaning belgisi sifatida jin qoyalardan birida qoʻl izini qoldirdi va shu tariqa Ivate nomi paydo boʻldi, bu soʻzma-soʻz „tosh qoʻl“ degan maʼnoni anglatadi.
  • Morioka Hachiman ziyoratgohi
  • Sakurayama sinto ziyoratgohi boʻlib, 20 fut balandlikda (6 metr) ulkan qoyaga ega. 

Oshxona[tahrir | manbasini tahrirlash]

Morioka dzadzamen, reimen va vanko soba kabi mahalliy lagʻmonlar bilan sayyohlarni oʻziga tortadi. Pivo tayyorlash ham shaharning rivojlangan sanoati hisoblanadi. Nambu Senbei, guruch krakerining bir turi, mahalliy mutaxassislik sohasi hisoblanadi.

  • Morioka Dzadzamen
    Morioka Dzadzamen
  • Morioka Reimen
    Morioka Reimen
  • Vanko soba
    Vanko soba

OAV[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ivate Asahi televideniyesi
  • Ivate radioeshittirish kompaniyasi
  • Ivate Menkoi televideniyesi
  • Ivate Nippo
  • Iwate Tv

Xalqaro munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taniqli shaxslar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Hara Takasi, Yaponiyaning sobiq Bosh vaziri[11]
  • Takuboku Isikava, shoir
  • Takuya Kavamura, professional basketbolchi
  • Yusei Kikuchi, professional beysbolchi
  • Yoko Mihara, aktrisa
  • Milano Collection A. T., professional kurashchi [12]
  • Taka Michinoku, professional kurashchi
  • Buyuk Sasuke, professional kurashchi
  • Inazo Nitobe, Meydzi va Taisyo davridagi yozuvchi, oʻqituvchi, diplomat va siyosatchi
  • Mitsuo Ogasavara, futbolchi
  • Takato Osima, muhandis — Yaponiyada birinchi Gʻarb uslubidagi toʻpni yaratdi
  • Mikoi Sasaki, aktrisa
  • Mitsumasa Yonai, Yaponiyaning sobiq bosh vaziri
  • Nisikigi Tetsuya, sumo kurashchisi

Maʼlumotnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Morioka City official statistics (yaponcha)
  2. ↑ Morioka population statistics
  3. ↑ Morioka climate data
  4. ↑ (ja) Dijitaru Daijisen [Kozukata]. Tokyo: Shogakukan. 2013. OCLC 56431036. Archived from the original on 2007-08-25. https://web.archive.org/web/20070825113418/http://rekishi.jkn21.com/. Qaraldi: 2013-02-01. 
  5. ↑ „【地名の由来】市名“. 2014-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 7-sentyabr.
  6. ↑ Ministry of Home Affairs of Japan (yaponcha)
  7. ↑ http://www.marketwatch.com/story/new-61-magnitude-quake-hits-near-morioka-japan-2011-03-11 — retrieved March 14, 2011
  8. ↑ „志波城跡 しわじょうあと“ (ja). Cultural Heritage Online. Agency for Cultural Affairs. Qaraldi: 2016-yil 25-dekabr. (yaponcha)
  9. ↑ „岩手銀行（旧盛岡銀行）旧本店本館“ (ja). Cultural Heritage Online. Agency for Cultural Affairs. Qaraldi: 2020-yil 25-aprel. (yaponcha)
  10. ↑ „International Exchange“ (en). List of Affiliation Partners within Prefectures. Council of Local Authorities for International Relations (CLAIR). 2015-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-noyabr.
  11. ↑ Tucker, Spencer. World War I: Encyclopedia, Volume 1. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2005 — 539 bet. ISBN 978-1851094202. 
  12. ↑ „Yapon“ (ja). New Japan Pro-Wrestling. 2010-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 3-fevral.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Vikiomborda Morioka
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Morioka&oldid=3757291" dan olindi