Monotip takson

Biologiyada monotip takson – faqat bitta tur yoki bitta vakilni oʻz ichiga oladigan taksonomik guruh^[1]. Monotip tur – tarkibida kichikroq boʻlinmalar (yaʼni, kenja turlar yoki infraspesifik taksonlar) boʻlmagan tur. Jinslar misolida esa „unispesifik“ yoki „monospesifik“ atamalari ishlatilishi mumkin. Botanik nomenklaturada monotip avlod deb avlod va uning yagona turi bir vaqtning oʻzida tavsiflanadigan alohida holatga aytiladi^[2].

Nazariy ahamiyati

Monotip taksonlar biologik tasniflashda bir qator muhim nazariy muammolarni keltirib chiqaradi. Asosiy masalalardan biri „Gregg paradoksi“ deb ataladi: agar bitta tur bir nechta iyerarxik darajalarning yagona vakili boʻlsa (masalan, oʻz oilasidagi yagona avlodga mansub boʻlgan yagona tur), unda mantiqiy tuzilishni saqlash uchun har bir daraja alohida taʼrifga muhtoj boʻladi. Aks holda, turli taksonomik darajalar amalda bir-biridan farq qilmay qoladi, bu esa biologik xilma-xillikni iyerarxik tizimda tashkil etishda qiyinchiliklar tugʻdiradi^[3].

Taksonomistlar monotip taksonni aniqlashganda, bu koʻpincha uning haqiqiy evolyutsion izolyatsiyasini emas, balki boshqa turlar bilan aloqalari haqidagi noaniqlikni aks ettiradi. Bunday noaniqlik turli xil turlarda koʻp hollarda kuzatiladi. Misol uchun, Licmophora juergensii nomli diatom suv oʻti monotip turkumga kiritilgan, chunki olimlar hali uning boshqa turlar bilan qarindoshlik aloqalari haqida aniq dalillarni topa olmaganlar.

Manbalar

↑ Mayr E, Ashlock PD. (1991). Principles of Systematic Zoology (2nd ed.). McGraw-Hill. ISBN 0-07-041144-1
↑ ; Barrie, F.R.; Buck, W.R.; Demoulin, V.; Greuter, W. „Article 38“, International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Melbourne Code) adopted by the Eighteenth International Botanical Congress Melbourne, Australia, July 2011. A.R.G. Gantner Verlag KG, 2012. ISBN 978-3-87429-425-6.
↑ Ebach, Malte C.; Williams, David M. (2010). "Aphyly: A Systematic Designation for a Taxonomic Problem". Evolutionary Biology 37 (2–3): 123–127. doi:10.1007/s11692-010-9084-5. https://www.researchgate.net/publication/225388188.

[1] Mayr E, Ashlock PD. (1991). Principles of Systematic Zoology (2nd ed.). McGraw-Hill. ISBN 0-07-041144-1

[2] ; Barrie, F.R.; Buck, W.R.; Demoulin, V.; Greuter, W. „Article 38“, International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Melbourne Code) adopted by the Eighteenth International Botanical Congress Melbourne, Australia, July 2011. A.R.G. Gantner Verlag KG, 2012. ISBN 978-3-87429-425-6.

[Ebach_&_Williams_2010-3] Ebach, Malte C.; Williams, David M. (2010). "Aphyly: A Systematic Designation for a Taxonomic Problem". Evolutionary Biology 37 (2–3): 123–127. doi:10.1007/s11692-010-9084-5. https://www.researchgate.net/publication/225388188.

[1]

[2]

[3]