Mongoliya iqtisodiyoti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Mongoliyaning iqtisodiyoti

Ulan-Bator
Valyutasi Tugrik (MNT, ₮)
Kalendar yil
Savdo tashkilotlari
 JST, IMF, Jahon banki, ADB, SCO (Kuzatuvchi)
Mamlakat guruhi
Statistikalar
Aholi 3.4 million (2022 his.)[3]
YaIM
  • $15.720 milliard (nominal, 2022 his.)[4]
  • $47.115 milliard (PPP, 2021)[5]
YaIM darajasi
YaIM oʻsishi
  • 6.9% (2018) 4.8% (2019)
  • −0.5% (2020) 4.9% (2021)[6]
Jon boshiga YaIM
  • $4,542 (nominal, 2022 his.)[4]
  • $13,611 (PPP, 2022 his.)[4]
Aholi jon boshiga YaIM darajasi
Tarmoqlar boʻyicha YaIM
14.3 % (2022 his.)[5]
Qashshoqlik chegarasidan past aholi
  • 28.4% (2018)[8]
  • 5,6 % i 3,20 dollardan kamroq (2018)[9]
32.7 oʻrtacha (2018)[10]
Ishchi kuchi kasb boʻyicha
Ishsizlik
  • ▼ 6.3 % (2020 his.)[5]
  • ▼ 9.9 % (Q3, 2019)[13]
  • ▼ 16.8 % yoshlar ishsizligi (2018)[14]
Asosiy ishlab chiqarish
 qurilish va qurilish materiallari, kon qazib olish (koʻmir, mis, molibden, flyuorit, qalay, volfram va oltin), neft, oziq-ovqat va ichimlik, chorvachilik mahsulotlari, kashmir jun va tabiiy tola ishlab chiqarish
Decrease 81-oʻrin (oson, 2020)[15]
Eksport $5.834 milliard (2017 his.)[7]
Eksport tovarlari
 mis, kiyim-kechak, chorvachilik, chorvachilik, chorvachilik mahsulotlari, kashmir, jun, teri, flyuorit, boshqa rangli metallar, koʻmir, xom neft
Asosiy eksport hamkorlari
Import $4.345 milliard (2017 his.)[7]
Import tovarlari
 mashina va uskunalar, yoqilgʻi, avtomobillar, oziq-ovqat mahsulotlari, sanoat isteʼmol tovarlari, kimyo, qurilish materiallari, sigareta va tamaki, maishiy texnika, sovun va kir yuvish vositalari
Asosiy import hamkorlari
Decrease −$1.155 milliard (2017 his.)[7]
Yalpi
▲ $25.33 milliard (31-dekabr 2017-yil his.)[7]
Davlat moliyasi
▲ YaIMning 91.4 % i (2017 his.)[7]
−6.4 % (YaIMning) (2017 his.)[7]
Daromadlar 2.967 milliard (2017 his.)[7]
Asosiy maʼlumotlar manbasi: Markaziy razvedka boshqarmasi Jahon faktlar kitobi
Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan.

Mongoliya iqtisodiyoti anʼanaviy ravishda dehqonchilik va chorvachilikka asoslangan iqtisodiyotdir. Mongoliya shuningdek, koʻpgina foydali qazilma konlariga ega: mis, koʻmir, molibden, qalay, volfram va oltin sanoat ishlab chiqarishining katta qismini tashkil qiladi. Mongoliya yalpi ichki mahsulotining (YaIM) uchdan bir qismini tashkil etgan Sovet yordami Sovet Ittifoqi parchalangan paytda, 1990—1991-yillarda deyarli bir kechada yoʻqoldi va Mongoliya chuqur tanazzulga yuz tutdi.

Iqtisodiy oʻsish 1996-yilda bir qator tabiiy ofatlar va mis hamda kashmir jahon narxlarining oshishi tufayli toʻxtab qolganidan keyin 1997—1999-yillarda oʻsdi. 1998- va 1999-yillarda Osiyo moliyaviy inqirozi oqibatlari tufayli davlat daromadlari va eksporti pasayib ketdi. 1999-yil avgust va sentyabr oylarida iqtisodiyot Rossiya tomonidan neft va neft mahsulotlarini eksport qilishni vaqtincha taqiqlanishidan zarar koʻrdi. Mongoliya 1997-yilda Jahon savdo tashkilotiga (JST) aʼzo boʻlgan[20]. Xalqaro donor hamjamiyat 1999-yil iyun oyida Ulan-Batorda boʻlib oʻtgan maslahat guruhining soʻnggi yigʻilishida mamlakatga yiliga 300 million dollardan ortiq mablagʻ ajratishga vaʼda berdi. Soʻnggi paytlarda Mongoliya iqtisodiyoti togʻ-kon sanoatining oʻsishi hisobiga tez sur’atlar bilan oʻsdi va mamlakat yalpi ichki mahsulotining oʻsish sur’ati 2013-yilda 11,7 % ga yetdi[21]. Biroq, bu oʻsishning katta qismi eksportga asoslanganligi sababli, Mongoliya Xitoyga boʻlgan eksport oʻsishining pasayishi tufayli togʻ-kon sanoatining global sekinlashuvidan aziyat chekmoqda[22].

Iqtisodiy tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mongoliyada aholi jon boshiga real YaIMning tarixiy rivojlanishi

Sotsialistik davr[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990—1991-yillardagi tez siyosiy oʻzgarishlar Mongoliyaning bozor iqtisodiyotini rivojlantirishga qaratilgan saʼy-harakatlarining boshlanishi boʻldi, biroq bu saʼy-harakatlar sobiq Sovet Ittifoqi iqtisodiyotining parchalanishi hamda davom etayotgan yomonlashuvi tufayli murakkablashdi va toʻxtab qoldi. 1991-yilgacha Mongoliya savdosining 80 % i sobiq Sovet Ittifoqi davlatlari bilan, 15 % i esa Oʻzaro Iqtisodiy Yordam Kengashi (CMEA) mamlakatlari bilan amalga oshirilgan. Mongoliya yoqilgʻi, dori-darmon va zavod hamda elektr stansiyalari uchun ehtiyot qismlar boʻyicha sobiq Sovet Ittifoqiga qaram edi. 

Sobiq Sovet Ittifoqi Mongoliya sanoati uchun asosiy bozor boʻlib xizmat qilgan. 1980-yillarda Mongoliyaning sanoat sektori muhim ahamiyat kasb etdi. 1989-yilga kelib, u moddiy mahsulotlarning taxminan 34 % ini, qishloq xoʻjaligining 18 % ini tashkil etdi. Biroq, minerallar, hayvonlar va hayvonlardan olingan mahsulotlar hali ham mamlakat eksportining katta qismini tashkil qiladi. Asosiy import mahsulotlariga esa mashinasozlik, neft, gazlama va qurilish materiallari kiradi.

1980-yillarning oxirida hukumat nokommunistik Osiyo hamda Gʻarb bilan aloqalarni yaxshilashga kirishdi va Mongoliyada turizm rivojlandi. 1991-yil 1-yanvardan boshlab Mongoliya va sobiq Sovet Ittifoqi oʻzaro savdoni jahon narxlarida erkin valyutada olib borishga kelishib oldilar.

Moʻgʻuliston tashqi savdodagi qiyinchiliklarga qaramay, islohotlarni davom ettirdi. Mamlakatda 1990-yillarda kichik doʻkonlar va korxonalarni xususiylashtirish deyarli yakunlandi va koʻpchilik narxlar erkinlashtirildi. Mongoliyada shuningdek, yirik davlat korxonalarini xususiylashtirish hamda soliq islohotlari boshlandi, barter va rasmiy valyuta kurslari 1991-yil oxirida birlashtirildi.

Bozor iqtisodiyotiga oʻtish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990—1993-yillarda Mongoliyada inflyatsiya, ishsizlikning oʻsishi, asosiy tovarlar va oziq-ovqat ratsioni tanqisligi kuzatildi. Bu davrda iqtisodiy mahsulot uchdan biriga qisqardi. Bozor islohotlari va xususiy tadbirkorlik amalga oshirilgach, 1994—1995-yillarda iqtisodiy oʻsish yana boshlandi. Afsuski, bu iqtisodiy oʻsish bank sektorining keskin zaiflashuvi bilan birga kechdi, chunki oʻsish bank kreditlarining qolgan davlat korxonalariga ortiqcha ajratilishi hisobiga taʼminlangan edi. 1995-yilda yalpi ichki mahsulot taxminan 6 % ga oʻsdi, bu asosan mis narxining koʻtarilishi tufayli kechdi. Oʻrtacha real iqtisodiy oʻsish 1996—1999-yillarda Osiyo moliyaviy inqirozi, 1998-yilgi Rossiya moliyaviy inqirozi va xom ashyo, ayniqsa, mis hamda oltin narxlarining pastlashuvi tufayli taxminan 3,5 % ni tashkil qildi.

Mongoliya yalpi ichki mahsuloti (YaIM) oʻsishi 1999-yildagi 3,2 % dan 2000-yilda 1,3 % ga tushdi. Bu pasayish 2000-yilda yomon ob-havo va tabiiy ofatlar natijasida 2,4 million chorva mollarining nobud boʻlishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Anʼanaviy koʻchmanchi chorvachilikka asoslangan qishloq xoʻjaligidan tashqari rivojlanish istiqbollari Mongoliyaning dengizga chiqish imkoni yoʻqligi va asosiy infratuzilmaning yetishmasligi sababli cheklanadi. 1990-yildan buyon Mongoliyaga 61 ta mamlakatdan 1500 tadan ortiq xorijiy kompaniyalar jami 338,3 million dollarni tashkil etuvchi sarmoya kiritdi. 2003-yilga kelib xususiy kompaniyalar Mongoliya yalpi ichki mahsulotining 70 % ini va eksportning 80 % ini tashkil etdi[23].

Yaqin paytgacha Mongoliyaning sotsializmdan keyingi davrida xorijiy investitsiyalar uchun juda kam cheklovlar mavjud edi. Binobarin, togʻ-kon sanoatining toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar kirib kelishiga qoʻshgan hissasi 1990-yildagi 0 % dan 1999-yilda deyarli 25 % ga oshdi[24].

Hozirgi kundagi iqtisodiy rivojlanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mongoliya fabrikasi ishchisi kashmir bilan
Mongoliyadagi bozor

Mongoliyaning koʻproq Xitoy bilan savdoga tayanishi butun jahon moliyaviy inqirozi paytida mamlakat iqtisodiyotining oʻsishini jiddiy ravishda toʻxtatib qoʻyishi mumkinligini anglatardi[25]. Metall, ayniqsa mis narxining keskin pasayishi (2008-yil iyulidan 2009-yil fevraliga nisbatan 65 % ga pasaygan)[25] mamlakat xom ashyo eksportidan foydani cheklab qoʻydi va shuning natijasida 2009-yilga kelib MSE Top-20 fond bozori 2007-yil oʻrtalarida keskin oʻsib ketganidan beri eng past koʻrsatkichni qayd etdi[26]. Iqtisodiyot tiklana boshlaganida, Mongoliya 2009—2010-yillar qish mavsumida „Zud“ga duchor boʻldi, bu koʻplab chorva mollarining nobud boʻlishiga olib keldi va shu tariqa mamlakat eksport daromadlarining 7 % ini tashkil etuvchi kashmir ishlab chiqarishga ham jiddiy taʼsir koʻrsatdi[25].

Jahon banki va Xalqaro valyuta jamgʻarmasi hisob-kitoblariga koʻra, 2009-yilda Mongoliya yalpi ichki mahsulotining real oʻsishi 8 % dan 2,7 % ga qisqardi, eksport esa 26 % ga qisqarib, 2,5 milliard dollardan 1,9 milliard dollargacha kamaygan[25]. Shu sababli, global moliyaviy inqirozdan chiqa olgan 20 000 dan 40 000 gacha mongollar (mos ravishda 0,7 % va 1,4 %) qashshoqlikdan xalos boʻlishi prognoz qilingan.

2009-yil oxiri va 2010-yil boshida bozor yana tiklana boshladi. Oldingi iqtisodiy beqarorliklarni aniqlab, ulardan saboq olib, qonunchilikni isloh qilish va qatʼiylashtirilgan soliq siyosati mamlakatni oldinga olib chiqishi koʻzda tutilgan. 2010-yil fevral oyida xorijiy aktivlar 1 569 449 million AQSH dollarini tashkil etdi[27]. Yangi savdo shartnomalari tuzildi va xorijiy investorlar „Osiyo boʻrisi“ ni diqqat bilan kuzatib borishdi.

Togʻ-kon sanoati Mongoliyaning asosiy sanoat tarmogʻi boʻlib, butun Mongoliya sanoatining 30 % ini tashkil qiladi[28]. Mamlakatdagi yana bir muhim sanoat kashmir ishlab chiqarishdir. Mongoliya kashmir ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda ikkinchi oʻrinda turadi, mamlakatdagi asosiy kashmir kompaniyasi hisoblangan Gobi Cashmere 2006-yil holatiga koʻra jahon kashmir ishlab chiqarishining 21 % mahsulotini tashkil qiladi[29].

Mongoliyada 2019-yilda jami eksport 7,6 milliard dollarni tashkil etdi[30].

2022-yilda iqtisodiy oʻsish bir foizni tashkil etishi kutilmoqda va xalqaro institutlar 2023-yilda kengaytirilgan tovar eksporti sababli iqtisodiyot kamida olti foizga tezlashishini taxmin qilmoqda[31]. 2023-yildan boshlab Xitoyga yoʻnaltirilgan yangi koʻmir temir yoʻl tarmoqlari ishga tushishi va Rio Tinto kompaniyasining Mongoliya janubidagi Oyu Tolgoʻy yer osti konidan mis ishlab chiqarishni koʻpaytirishi orqali mamlakat tovar eksportining sezilarli darajada koʻpayishi kutilmoqda.

Boʻri iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu atama Ganxuyag Chuluun Xutagt tomonidan kiritilgan va keyinchalik Renaissance Capital tomonidan "Mongolia: „Blue-sky opportunity“ hisobotida ommalashtirilgan[32]. Ular Mongoliya yangi „Osiyo yoʻlbarsi“ yoki „Mongol boʻrisi“ boʻlishini taʼkidlab, „toʻxtatib boʻlmaydigan“ iqtisodiy oʻsishni bashorat qilishgan[33]. Mamlakatdagi togʻ-kon sanoatidagi soʻnggi oʻzgarishlar va xorijiy qiziqishning hayratlanarli darajada ortib borayotgani sababli „boʻri iqtisodiyoti“ bu bashoratga tayyor koʻrinadi. Bu atamaning agressiv nomi mamlakatning kapital bozorlaridagi munosabatini aks ettiradi, yaʼni yangi foydali qazilmalar istiqbollari bilan u dunyodagi eng tez rivojlanayotgan iqtisodiyotlardan biri unvonini saqlab qolish imkoniyatiga ega[34].

Banklari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mongoliyada bank sektori yuqori darajada jamlangan boʻlib, 2015-yil holatiga koʻra, beshta bank moliyaviy aktivlarning qariyb 80 % ini nazorat qiladi[35]: Mongoliyaning beshta yirik mahalliy banklarining aksiyalari birinchi marta yaqinda qisman xususiylashtiriladigan Moʻgʻuliston fond birjasida ommaga taqdim etiladi[36].

Tijorat banklari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • XasBank — XasBank 2012-yil iyun holatiga koʻra 100 ta ofis va 1309 ta xodimdan iborat mamlakat boʻylab shtab-kvartirasi Ulan-Batorda joylashgan jamiyat taraqqiyot banki va mikromoliya tashkiloti hisoblanadi.
  • Xan Bank — Xan Bankning Ulan-Batorda 5 ta filiali joylashgan markaziy ofisi mavjud. Uning butun mamlakat boʻylab 24 ta hududiy filiali mavjud boʻlib, ularning har biri oʻz hududidagi qoʻshimcha 15 tadan 25 tagacha kichikroq filiallarga rahbarlik qiladi, jami 512 ta[37].
  • Golomt Bank — Golomt Bank 1995-yilda faoliyat boshlagan va hozirda mahalliy bank tizimidagi aktivlarning taxminan 23 % ini boshqaradi.
  • Savdo va taraqqiyot banki — TDB 1990-yilda tashkil topgan va shuning uchun Mongoliyadagi eng qadimgi bank hisoblanadi. U mamlakat boʻylab 28 ta filial va hisob-kitob markazlari, 60 ta bankomatlar, 1300 ta POS-terminallar, Internet/SMS banking tarmogʻiga ega[38].

Kredit olish boʻyicha Mongoliya iqtisodiyoti 2015-yilgi „Biznes yuritish qulayligi“ soʻroviga koʻra 189 ta iqtisod orasida 61-oʻrinni egalladi[39]. Biroq, Mongoliyada 2015-yil may holatiga koʻra 15 257 ta aholiga 1 ta bank filiali toʻgʻri kelgan boʻlib, u dunyodagi bank filiallariga kirishning eng yuqori koʻrsatkichlariga ega[35].

Investitsion banklar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kapital bozori muhitining kuchayishi bilan koʻplab xorijiy va mahalliy investitsiya institutlari Mongoliyada oʻzini namoyon qila boshladilar. Eng mashhur mahalliy agentliklarga quyidagilar kiradi: TDB Capital (Wayback Machine saytida 2019-12-31 sanasida arxivlangan), Eurasia Capital, Monet Investment Bank, BDSec, MICC va Frontier Securities.

Atrof-muhiti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kommunistik rejim davrida tez urbanizatsiya va sanoatni rivojlantirish siyosati natijasida Mongoliyaning yomonlashib borayotgan ekologiyasi asosiy tashvishga aylandi. Ulan-Batordagi minglab fabrikalarda yumshoq koʻmirni yoqish va individual motorizatsiyaning keskin oʻsishi  havoning oʻta darajada ifloslanishiga olib keldi. Oʻrmonlarning kesilishi, yaylovlarning haddan tashqari qisqartirilishi va yaqinda yaxshi yerlarni haydash orqali gʻalla hamda pichan ishlab chiqarishni koʻpaytirishga qaratilgan saʼy-harakatlar shamol va yomgʻir tufayli tuproq eroziyasi kelib chiqishini kuchaytirdi.

Boshqa statistikalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyidagi jadvalda Mongoliyaning 1990—2017-yillardagi asosiy iqtisodiy koʻrsatkichlari keltirilgan[40]:

Yil 1990-yil 1995-yil 2000-yil 2005-yil 2006-yil 2007 yil 2008-yil 2009-yil 2010-yil 2011-yil 2012-yil 2013-yil 2014-yil 2015-yil 2016-yil 2017-yil
AQSh dollarida YaIM
(PPP) 		7,42 mlrd. 7,25 mlrd. 9,02 mlrd. 13,97 mlrd. 15,57 mlrd. 17,39 mlrd. 19,12 mlrd. 18,86 mlrd. 20,49 mlrd. 24,53 mlrd. 28,06 mlrd. 31,83 mlrd. 34,96 mlrd. 36,18 mlrd. 37,09 mlrd. 39,70 mlrd.
AQSh dollarida aholi jon boshiga YaIM
(PPP) 		3,581 3,245 3,774 5,482 6,039 6,649 7,187 6,961 7,437 8,802 9,880 11,043 11,948 12,183 12,307 12,979
YaIM oʻsishi
(real) 		−2,5 % 6,4 % 1,1 % 6,5 % 8,2 % 8,8 % 7,8 % −2,1 % 7,3 % 17,3 % 12,3 % 11,6 % 7,9 % 2,4 % 1,2 % 5,1 %
Inflyatsiya
(foizda) 		. . . 63,4 % 11,6 % 12,5 % 4,5 % 2,1 % 2,8 % 6,3 % 12,2 % 7,7 % 15,9 % 8,6 % 12,9 % 5,9 % 0,6 % 4,6 %

Uy xoʻjaliklarining daromadlari yoki isteʼmoli foiz ulushi boʻyicha:

  • eng past 10 %: 3,5 %
  • eng yuqori 10 %: 35 % (2005)

Qishloq xoʻjaligi mahsulotlari: bugʻdoy, arpa, sabzavot, yem-xashak ekinlari, qoʻy, echki, qoramol, tuya va ot

Sanoat: qurilish va qurilish materiallari; togʻ-kon sanoati mahsulotlari (koʻmir, mis, molibden, flyuorit va oltin); oziq-ovqat va ichimliklar; chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlash, kashmir jun va tabiiy tola ishlab chiqarish

Sanoat ishlab chiqarishining oʻsish sur’ati: 6 % (2010)

Elektr:

  • ishlab chiqarish: 3,43 TVt/soat (2006)
  • isteʼmol: 2,94 TVt soat (2006)
  • eksport: 15,95 GVt soat (2006)
  • import: 125 GVt/soat (2006)

Elektr energiyasi — manba boʻyicha ishlab chiqarish:

  • qazilma yoqilgʻi: 80 %
  • gidro: 0 %
  • boshqa: 20 % (2011)
  • yadroviy: 0 %

Yogʻ:

  • ishlab chiqarish: kuniga 822 barrel (130,7 m3/d; 2006)
  • isteʼmol: kuniga 11,220 barrel (1,784 m3/d; 2006)
  • eksport: kuniga 822 barrel (130,7 m3/d; 2006)
  • import: kuniga 12,280 barrel (1,952 m3/d; 2006)

Eksport tovarlari: mis, kiyim-kechak, chorvachilik, chorvachilik mahsulotlari, kashmir jun, teri, flyuorit va boshqa rangli metallar

Import tovarlari: mashina hamda asbob-uskunalar, yoqilg'i, avtomobillar, oziq-ovqat mahsulotlari, sanoat isteʼmol tovarlari, kimyo, qurilish materiallari, shakar va choy

Ayirboshlash kurslari: AQSH dollari uchun tögrög/tugrik: 1,890 (2014), 1,396 (2012), 1,420 (2009), 1,179.6 (2006), 1,205 (2005), 1,187.17 (2004), 1,171 (2003), 1,110.31 (2002), 1,097.7 (2001), 1,076.67 (2000)

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „World Economic Outlook Database, April 2019“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 29-sentabr 2019-yil.
  2. ↑ „World Bank Country and Lending Groups“. datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 29-sentabr 2019-yil.
  3. ↑ „Population, total - Mongolia“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 13-oktabr 2019-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „World Economic Outlook Database, October 2019“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 20-oktabr 2019-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „World Economic Outlook Database, April 2020“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 20-aprel 2020-yil.
  6. ↑ Bank, World (8–iyun 2020–yil). „Global Economic Prospects, June 2020“. openknowledge.worldbank.org. World Bank. 74-bet. Qaraldi: 10–iyun 2020–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 „The World Factbook“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 5-aprel 2019-yil.
  8. ↑ „Poverty headcount ratio at national poverty lines (% of population) - Mongolia“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 9-yanvar 2020-yil.
  9. ↑ „Poverty headcount ratio at $3.20 a day (2011 PPP) (% of population) - Mongolia“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 21-mart 2020-yil.
  10. ↑ „GINI index (World Bank estimate) - Mongolia“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 21-mart 2020-yil.
  11. ↑ „Human Development Index (HDI)“. hdr.undp.org. HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Qaraldi: 11-dekabr 2019-yil.
  12. ↑ „Inequality-adjusted Human Development Index (IHDI)“. hdr.undp.org. HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. 12-dekabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-dekabr 2019-yil.
  13. ↑ „UNEMPLOYMENT RATE, sex, region, aimag and the Capital, by quarter, annual“. 1212.mn. National Statistics Office of Mongolia. Qaraldi: 3-fevral 2020-yil.
  14. ↑ „Unemployment, youth total (% of total labor force ages 15-24) (national estimate) - Mongolia“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 3-fevral 2020-yil.
  15. ↑ „Ease of Doing Business in Mongolia“. Doingbusiness.org. Qaraldi: 23-yanvar 2017-yil.
  16. ↑ „Mongolia trade balance, exports and imports by country 2020“. WITS, World Integrate Trade Solution.
  17. ↑ „Mongolia trade balance, exports and imports by country 2020“. WITS, World Integrate Trade Solution.
  18. ↑ „Sovereigns rating list“. Standard & Poor's. Qaraldi: 26-may 2011-yil.
  19. ↑ 19,0 19,1 Rogers, Simon; Sedghi, Ami. „How Fitch, Moody's and S&P rate each country's credit rating“. The Guardian (15-aprel 2011-yil). Qaraldi: 31-may 2011-yil.
  20. ↑ Montsame News Agency.
  21. ↑ philip. „Mongolia's economic prospects and challenges“. East Asia Forum (23-mart 2014-yil). Qaraldi: 10-avgust 2016-yil.
  22. ↑ Anonymous. „Mongolia: Economy“ (inglizcha). Asian Development Bank (2-sentabr 2014-yil). Qaraldi: 10-avgust 2016-yil.
  23. ↑ Montsame News Agency.
  24. ↑ Enerelt Enkhbold, 2014.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 „Mongolia Quarterly review for February 2009“. World Bank.
  26. ↑ „Монголын Хөрөнгийн Бирж“. Mongolian Stock Exchange.
  27. ↑ „Bank of Mongolia Monthly Stat Bulletin“. Bank of Mongolia (2010-yil fevral). [sayt ishlamaydi]
  28. ↑ Montsame News Agency.
  29. ↑ Montsame News Agency.
  30. ↑ „Mongolia | Imports and Exports | World | ALL COMMODITIES | Value (US$) and Value Growth, YoY (%) | 2003 - 2019“ (14-noyabr 2021-yil).
  31. ↑ Adiya. „Mongolia's Economy Plunges Amid Border Disruptions and Growing Food Shortages“ (inglizcha). Mongolia Weekly (22-iyun 2022-yil). Qaraldi: 11-sentabr 2022-yil.
  32. ↑ „Archived copy“. www.petromatad.com. 2015-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-yanvar 2022-yil.
  33. ↑ „Mongolian Wolf to Be 'Unstoppable'“. biznetwork.mn / Bloomberg (14-dekabr 2009-yil).
  34. ↑ „Investment in Mongolia 2019 - KPMG Mongolia“ (inglizcha). KPMG (16-noyabr 2020-yil). Qaraldi: 14-may 2021-yil.
  35. ↑ 35,0 35,1 Aaron Batten, Poullang Doung, Enerelt Enkhbold, Gemma Estrada, Jan Hansen, George Luarsabishvili, Md. Goland Mortaza, and Donghyun Park, 2015.
  36. ↑ Adiya. „What You Need To Know About Mongolia and What's On the Horizon in H2 2022“ (inglizcha). Mongolia Weekly (25-may 2022-yil). Qaraldi: 27-may 2022-yil.
  37. ↑ „Mission statement“. 2013-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-may 2013-yil.
  38. ↑ „Introduction: Trade and Development Bank of Mongolia“. Trade and Development Bank of Mongolia. 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  39. ↑ „Doing Business in Mongolia - World Bank Group“. 6-dekabr 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-noyabr 2011-yil.
  40. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“ (inglizcha). Qaraldi: 5-sentabr 2018-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mongoliya_iqtisodiyoti&oldid=3971016" dan olindi