Miyaga oʻrnashib qoladigan kuy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Miyaga oʻrnashib qoladigan kuy (inglizcha: Earworm), shuningdek, miya qurti[1], yopishqoq musiqa, tiqilib qolgan qoʻshiq sindromi[2], yoki koʻpincha, quloq qurtlaridan soʻng hosil boʻluvchi ixtiyorsiz musiqiy tasvirlar (IMT)[3][4][5][6][7] deb ham ataladi. Bu ijro etilmagan paytda ham odamning ongini doimiy ravishda egallab turadigan jozibali va/yoki esda qolarli musiqa yoki soʻz[8][9]. Yorliq sifatida ixtiyorsiz musiqiy tasvirlar faqat quloq qurtlari bilan chegaralanib qolmaydi. Musiqiy gallyutsinatsiyalar ham, garchi ular bir xil boʻlmasa-da, ushbu toifaga kiradi[4][10]. Quloq qurtlari ixtiyorsiz xotiraning keng tarqalgan turi hisoblanadi[11]. Quloq qurtlarini tasvirlash uchun tez-tez qoʻllaniladigan iboralarning baʼzilari „musiqiy tasvirni takrorlash“ va „ixtiyorsiz musiqiy tasvir“ kabi jumlalarni oʻz ichiga oladi[1][12][13].

Quloq qurti, yaʼni, inglizcha: earworm soʻzi, nemis tilidagi Ohrwurm soʻzining kalkasi — nusxasidir[14][15]. Eng qadimiy ingliz tilida yozilgan Desmond Bagleyning 1978-yilgi Flyaway romanida kitob muallifi soʻzning asosini nemischadan kelib chiqqanligiga ishora qiladi[16].

Ushbu hodisani oʻrgangan tadqiqotchilar orasida Theodor Reik[17], Sean Bennett[18], Oliver Sacks[19], Daniel Levitin[20], James Kellaris[21], Philip Beaman[22], Vicky Williamson[23], Diana Deutsch[24] va Peter Szendy[25] va yana boshqa olimlar mavjud. Bu hodisani eshitish gallyutsinatsiyasi olib keladigan miyaning temporal quloq yumshoq qismiga zarar yetkazish natijasida yuzaga kelgan noyob tibbiy holat — palinakuzis bilan aralashtirib yubormaslik kerak[26].

James Kellaris tomonidan olib borilgan tadqiqotlarga koʻra, odamlarning 98 %i quloq qurtlarini boshdan kechirishdi. Ayollar va erkaklar bu hodisani teng ravishda tez-tez boshdan kechiradilar. Ammo, quloq qurtlari ayollarda uzoqroq davom etadi hamda ularni koʻproq bezovta qiladi. Kellarisning statistik maʼlumotlarga koʻra, soʻzlari taʼsirli boʻlgan qoʻshiqlar quloq qurtlarining 73,7 % ni tashkil qilishi mumkin, instrumental musiqa esa atigi 7,7 % ni tashkil qiladi[26].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. 1,0 1,1 Sacks, Oliver. Musicophilia: Tales of Music and the Brain. First Vintage Books, 2007 — 41–48 bet. ISBN 978-1-4000-3353-9. 
  2. Chatterjee, Rhitu. „Earworms: Why songs get stuck in our heads“. BBC News (2012-yil 7-mart).
  3. Jakubowski, Kelly; Finkel, Sebastian; Stewart, Lauren; Müllensiefen, Daniel (2017). "Dissecting an earworm: Melodic features and song popularity predict involuntary musical imagery". Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts (American Psychological Association (APA)) 11 (2): 122–135. doi:10.1037/aca0000090. ISSN 1931-390X. https://www.apa.org/pubs/journals/releases/aca-aca0000090.pdf. 
  4. 4,0 4,1 Williams, T. I. (2015). "The classification of involuntary musical imagery: The case for earworms". Psychomusicology: Music, Mind, & Brain (American Psychological Association) 15 (1): 5–13. doi:10.1037/pmu0000082. https://centaur.reading.ac.uk/40630/2/Classification%20of%20INMI%20revision%203%20-%20Centaur.pdf. 
  5. Williamson, Victoria J.; Jilka, Sagar R.; Fry, Joshua; Finkel, Sebastian; Müllensiefen, Daniel; Stewart, Lauren (2011-09-27). "How do "earworms" start? Classifying the everyday circumstances of Involuntary Musical Imagery". Psychology of Music 40 (3): 259–284. doi:10.1177/0305735611418553. 
  6. Filippidi, I.; Timmers, R. (2017). "Relationships between everyday music listening habits and involuntary musical imagery: Does music listening condition musical imagery?". Psychomusicology: Music, Mind, & Brain (American Psychological Association) 27 (4): 312–326. doi:10.1037/pmu0000194. 
  7. Jakubowski, Kelly; Farrugia, Nicolas; Halpern, Andrea R.; Sankarpandi, Sathish K.; Stewart, Lauren (2015-11-01). "The speed of our mental soundtracks: Tracking the tempo of involuntary musical imagery in everyday life". Memory & Cognition 43 (8): 1229–1242. doi:10.3758/s13421-015-0531-5. ISSN 1532-5946. PMID 26122757. PMC 4624826. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4624826. 
  8. „Oxford Dictionaries: "earworm"“. Oxford University Press. 2015-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-iyul.
  9. Halpern, Andrea R.; Bartlett, James C. (2011-04-01). "The Persistence of Musical Memories: A Descriptive Study of Earworms". Music Perception 28 (4): 425–432. doi:10.1525/mp.2011.28.4.425. ISSN 0730-7829. https://online.ucpress.edu/mp/article-abstract/28/4/425/62495/The-Persistence-of-Musical-Memories-A-Descriptive?redirectedFrom=fulltext. 
  10. Hemming, J.; Merrill, J. (2015). "On the distinction between involuntary musical imagery, musical hallucinosis, and musical hallucinations". Psychomusicology: Music, Mind, & Brain (American Psychological Association) 25 (4): 435–442. doi:10.1037/pmu0000112. 
  11. Moeck, E. K.; Hyman, I. E; Takarangi, M. K. Y. (2018). "Understanding the overlap between positive and negative involuntary cognitions using instrumental earworms". Psychomusicology: Music, Mind, & Brain (American Psychological Association) 28 (3): 164–177. doi:10.1037/pmu0000217. 
  12. Liikkanen, L. A. (2012). "Inducing involuntary musical imagery: An experimental study". Musicae Scientiae 16 (2): 217–234. doi:10.1177/1029864912440770. http://www.helsinki.fi/~liikkane/2011-INMI-MusSci.pdf. 
  13. Liikkanen, Lassi A. (2008). "Music in Everymind: Commonality of Involuntary Musical Imagery". Proceedings of the 10th International Conference on Music Perception and Cognition (ICMPC 10) (Sapporo, Japan): 408–412. ISBN 978-4-9904208-0-2. Archived from the original on 2014-02-03. https://web.archive.org/web/20140203150256/http://i.org.helsinki.fi/lassial/files/publications/080904-Music_in_everymind_pdf.pdf. 
  14. „earworm“ (Wayback Machine saytida 2014-10-15 sanasida arxivlangan), wordspy.com
  15. „Ohrwurm“, www.dwds.de
  16. Kruszelnicki. „The earworms you can't get out of your head“ (en). ABC Radio National (2016-yil 29-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 1-may.
  17. Reik, Theodor. The Haunting Melody: Psychoanalytic Experiences in Life and Music. New York: Grove Press, 1953. 
  18. Bennett, Sean (August 30, 2002). Musical Imagery Repetition (Master). Cambridge University.
  19. Sacks, Oliver. Musicophilia: Tales of Music and the Brain. First Vintage Books, 2007 — 41–48 bet. ISBN 978-1-4000-3353-9. 
  20. Levitin, Daniel. This Is Your Brain on Music: The Science of a Human Obsession. New York: Dutton, Penguin, 2006. ISBN 0452288525. 
  21. Kellaris, James J. (Winter 2001). "Identifying Properties of Tunes That Get 'Stuck in Your Head'". Proceedings of the Society for Consumer Psychology (Scottsdale, Arizona: American Psychological Society): 66–67. 
  22. "Earworms (stuck song syndrome): towards a natural history of intrusive thoughts". British Journal of Psychology 101 (Pt 4): 637–653. November 2010. doi:10.1348/000712609X479636. PMID 19948084. https://zenodo.org/record/894433. 
  23. Chatterjee, Rhitu „Earworms: Why songs get stuck in our heads“. BBC News (2012-yil 6-mart). Qaraldi: 2012-yil 7-mart.
  24. Deutsch, D. „Catchy Music and Earworms“,. Musical Illusions and Phantom Words: How Music and Speech Unlock Mysteries of the Brain. Oxford University Press, 2019 — 116–127 bet. ISBN 9780190206833. 
  25. Szendy, Peter. Hits. Philosophy in the Jukebox, translated by William Bishop, Fordham University Press, 2012. 
  26. 26,0 26,1 Moore, David R.. The Oxford Handbook of Auditory Science: The Auditory Brain. Oxford University Press, January 21, 2010 — 535 bet. ISBN 9780199233281. 2013-yil 3-iyulda qaraldi. 

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]