Kontent qismiga oʻtish

Misr demografiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Misr demografiyasi

Aholisi: 103,376,607

Oʻsish darajasi: 1,68%

Tugʻilish darajasi:21,46% har bir 1000 ta aholiga

Oʻlish darajasi: 4,32% har bir 1000 ta aholiga

Umr koʻrish darajasi:74,45 yil

-ayollarda: 75,72 yosh

-erkaklarda:73,26 yosh Tili: Arab Ushbu maqolada Misr aholisining hayot tarzi keltirilgan.

Aholi zichligi 2010 yil


Misr haqida umumiy maʼlumot

Shimoliy Afrikadagi eng gavjum davlat va Afrika qitʼasida Nigeriya, Efiopiya va Kongo Demokratik Respublikasidan keyin toʻrtinchi oʻrinda turadi[1][2]. Mamlakatning 102 million aholisining taxminan 95% (2021 yil iyul)[3] Nil daryosi boʻyida va Qohiraning shimolida joylashgan Nil deltasida yashaydi; va Suvaysh kanali boʻylab. Bu hududlar dunyoning eng zich joylashgan hududlari qatoriga kiradi, ularda oʻrtacha 1540 kishi/km 2 ga toʻgʻri keladi, bu esa butun mamlakat boʻyicha 96 kishiga toʻgʻri keladi.

Misrning choʻl hududlari boʻylab tarqalgan kichik jamoalar tarixiy savdo va transport yoʻllari atrofida toʻplangan. Hukumat choʻldan qayta tiklangan yangi sugʻoriladigan yerlarga migratsiyani ragʻbatlantirish uchun aralash muvaffaqiyat bilan harakat qildi. Biroq, qishloq joylarda yashovchi aholining ulushi kamayishda davom etdi, chunki odamlar ish va yuqori turmush darajasini izlab megapolislarga koʻchib oʻtishdi.

Peterson Xalqaro iqtisodiyot instituti va demografik tuzilmaviy yondashuv (kliodinamikaning) boshqa tarafdorlarining fikriga koʻra, Misrning asosiy muammosi yoshlarning demografik koʻpayishi bilan bogʻliq ishsizlik darajasidir: ish kuchiga yangi kelgan odamlar soni taxminan 4% ni tashkil qiladi. 2011 yilgi Misr inqilobi paytida koʻchalarda koʻrilgan odamlarning koʻpchiligini tashkil etuvchi bir yil ichida Misrda ishsizlik kollej bitiruvchilari uchun boshlangʻich maktabni oʻqigan odamlar, xususan, oʻqimishli shahar yoshlari uchun deyarli 10 baravar yuqori. . Misrliklarning taxminan 51,2 foizi 25 yoshdan kichik, atigi 4,3 foizi 65 yoshdan oshganlar, bu esa uni dunyodagi eng yosh aholidan biriga aylantiradi.[4][5]

Misr davlatida 92 000 000 aholi istiqomat qiladi (2016).[6][7] OECD/Jahon banki statistik maʼlumotlariga koʻra, Misrda 1990 yildan 2008 yilgacha aholining oʻsishi 23,7 million va 41% ni tashkil etdi.

 

Misrliklar chet elda

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Misr davlati aholisi birinchi navbatda, arab dunyosi boʻylab uzoq vaqt harakatlanish tarixiga ega, ammo emigratsiya 1971 yil Konstitutsiyasida huquq sifatida tan olinganidan keyin ancha mashhur boʻldi.[8] Xalqaro Migratsiya Tashkiloti maʼlumotlariga koʻra, taxminan 2,7 million misrlik xorijda istiqomat qiladi va pul oʻtkazmalari (2009 yilda 7,8 milliard AQSh dollari), inson va ijtimoiy kapitalning aylanishi, shuningdek, investitsiyalar orqali oʻz mamlakatlari rivojiga faol hissa qoʻshmoqda. Misrlik muhojirlarning qariyb 70% arab mamlakatlarida (923,6 ming Saudiya Arabistonida, 332,600 nafari Liviyada, 226,850 nafari Iordaniyada, 190,550 nafari Quvaytda, qolganlari mintaqaning boshqa joylarida) va qolgan 30 foizi asosan Shimoliy Amerikada istiqomat qiladi. shtatlar, Kanadada 110 000) va Yevropa (Italiyada 90 000).[9]

Shahar va qishloq aholisi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

CAPMAS raqamlari:[10]

Oʻrta yosh

Aholi

Urbanizatsiya Aholi (foizda) Qishloq aholisi(mingda) Qishloq aholisi(foizda)
1990 51 911 22 519 43.4 29 392 56.6
1991 52 985 22 908 43.2 30 077 56.8
1992 54 082 23 366 43.2 30 716 56.8
1993 55 201 23 804 43.1 31 397 56.9
1994 56 344 24 276 43.1 32 068 56.9
1995 57 642 24 709 42.9 32 933 57.1
1996 58 835 25 053 42.6 33 782 57.4
1997 60 053 25 578 42.6 34 475 57.4
1998 61 296 26 104 42.6 35 192 57.4
1999 62 565 26 559 42.5 36 006 57.5
2000 63 860 27 132 42.5 36 728 57.5
2001 65 182 28 118 43.1 37 064 56.9
2002 66 628 28 554 42.9 38 074 57.1
2003 67 965 29 130 42.9 38 835 57.1
2004 69 304 29 653 42.8 39 651 57.2
2005 70 653 30 187 42.7 40 466 57.3
2006 72 009 30 585 42.5 41 424 57.5
2007 73 644 31 720 43.1 41 924 56.9
2008 75 194 32 249 42.9 42 945 57.1
2009 76 925 33 083 43.0 43 842 57.0
2010 78 685 33 804 43.0 44 881 57.0
2011 80 530 34 489 42.8 46 041 57.2
2012 82 550 35 373 42.9 47 177 57.1
2013 84 629 36 213 42.8 48 416 57.2
2014 86 814 37 095 42.7 49 719 57.3

Kelajakdagi aholi prognozlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Misr davlati Jamoatchilikni safarbar qilish va statistika markaziy agentligi (CAPMAS) 2006 yilgi aholini roʻyxatga olish yakuniy natijalariga koʻra 2011–2031 yillarga moʻljallangan aholi sonining yuqori/oʻrta/past prognozlarini eʼlon qildi.[10] 2020-yilda yuqori variant 92,6 million, oʻrtacha – 91,0 million, eng past variant – 90,0 million edi. 2030 yilgi eng yuqori variant – 104,4 million, oʻrta – 101,7 million, eng past – 99,8 million. Biroq, maʼlumot notoʻgʻri boʻlishi mumkin, chunki 2013 yildagi 84,6 million aholi soni prognoz qilingan 83 milliondan yuqori. Darhaqiqat, tugʻilish darajasining kutilmagan oʻsishi (3,0 dan 3,5 gacha) tufayli 2016 yil 5 iyunda aholi soni 91 milliondan oshib ketdi, 30 noyabrda esa 92 millionga yetdi, oʻrtacha umr koʻrish davomiyligi oshganiga qaramay, aholining oʻrtacha yoshi barqarorligicha qolmoqda.

Muhim statistika

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hayotiy statistika:[11][12][13]

Hozirgi hayotiy statistika

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mamlakat Yevropa istilosi davrida koʻplab turli jamoalarga mezbonlik qilgan, jumladan yunonlar, italyanlar, shuningdek, urushdan vayron boʻlgan hududlardan; Livan, Suriya-Livan va yahudiylar, armanlar, turklar va albanlar kabi boshqa ozchilik guruhlari, garchi ularning aksariyati 1950-yillardagi siyosiy oʻzgarishlardan keyin ketishgan yoki ketishga majbur boʻlgan. Mamlakat hali ham 90 000 ga yaqin qochqin va boshpana izlovchilarni, asosan falastinliklar va sudanliklarni qabul qiladi.

Davr Tirik tugʻilganlar Oʻlimlar Tabiiy oʻsish
2021 yil yanvar-iyun + avgust-dekabr 1 966 400 682 000 +1 284 400
2022 yil yanvar-iyun + avgust-dekabr 1 989 200 560 200 +1 429 000
Farq </img> +22 800 (+1,16%) </img> −121 800 (-17,86%) </img> +144 600

Tugʻilish darajasi (Demografik salomatlik tadqiqoti)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Misr davlatida aholining tugʻilish darajasi (TFR) (kerakli tugʻilish darajasi) va CBR (qoʻpol tugʻilish darajasi):[14]

Yil CBR (jami) TFR (jami) CBR (shahar) TFR (shahar) CBR (qishloq) TFR (qishloq)
1992 yil 29,7 3,93 (2,7) 23,3 2,92 (2,0) 35,0 4,91 (3,4)
1995 yil 28,0 3,63 (2,6) 23,9 3,01 (2,2) 31,4 4,19 (2,9)
1997 yil 3,3 2,7 3,7
1998 yil 27 3,4 23 2,8 31 3,9
2000 27,8 3,53 (2,9) 24,8 3,09 (2,6) 30,1 3,88 (3,1)
2003 yil 26,3 3,2 (2,5) 21,7 2,6 (2,1) 29,8 3,6 (2,9)
2005 yil 27,1 3,1 (2,3) 23,6 2,7 (2,1) 29,6 3,4 (2,5)
2008 yil 26,6 3,0 (2,4) 23,3 2,7 (2,2) 29,1 3,2 (2,5)
2014 yil 29,1 3,5 (2,8) 23,3 2,9 (2,4) 32,7 3,8 (3,0)

Tugʻilganda kutilayotgan umr koʻrish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1927 yildan beri Misrda umr koʻrish davomiyligi
1960 yildan beri Misrda oʻrtacha umr koʻrish jinsi boʻyicha

Umumiy aholining 0 yoshida oʻrtacha umr koʻrish .[15]

Davr Oʻrtacha umr koʻrish



</br> Yillar
Davr Oʻrtacha umr koʻrish



</br> Yillar
1950–1955 yillar 41.1 1985–1990 yillar 63.5
1955–1960 yillar 46.4 1990–1995 yillar 65.4
1960–1965 yillar 49.3 1995–2000 yillar 68,0
1965–1970 yillar 51.6 2000–2005 69,0
1970–1975 yillar 53,0 2005–2010 69.9
1975–1980 yillar 56.8 2010–2015 70.8
1980–1985 yillar 59.9


Gubernatorlik % shahar Aholi (2017) Qishloq Shahar
Iskandariya 98,7 5 163 750 68 293 5 095 457
Asvon 41,1 1 473 975 868 820 605 155
Asyut 25,9 4 383 289 3 248 225 1 135 064
Beheira 18,2 6 171 613 5 050 630 1 120 983
Beni Suef 20,1 3 154 100 2 438 134 715 966
Qohira 100,0 9 539 673 0 9 539 673
Dakahlia 28,3 6 492 381 4 656 592 1 835 789
Damietta 39,4 1 496 765 907 542 589 223
Faiyum 23,0 3 596 954 2 768 329 828 625
Garbiya 28,1 4 999 633 3 594 336 1 405 297
Giza 61,1 8 632 021 3 365 818 5 266 203
Ismoiliya 44,5 1 303 993 724 046 579 947
Kafr ash-Shayx 23,9 3 362 185 2 557 058 805 127
Luksor 40,4 1 250 209 744 669 505 540
Matruh 62,7 425 624 158 546 267 078
Minya 18,0 5 497 095 4 507 931 989 164
Monufiya 20,7 4 301 601 3 410 855 890 746
Yangi vodiy 46,0 241 247 130 253 110 994
Shimoliy Sinay 62,9 450 328 167 217 283 111
Port Said 100,0 749 371 0 749 371
Qalyubiya 42,7 5 627 420 3 224 929 2 402 491
Qena 18,8 3 164 281 2 569 795 594 486
Qizil dengiz 96,5 359 888 12 516 347 372
Sharqiya 24,9 7 163 824 5 422 698 1 741 126
Sohag 21,2 4 967 409 3 913 109 1 054 300
Janubiy Sinay 53,5 102 018 48 079 53 939
Suvaysh 100,0 728 180 0 728 180
Jami 42.2 94 798 827 54 558 420 40,240,407

Gubernatorlik boʻyicha aholi zichligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2013 yilgacha boʻlgan maʼmuriy boʻlinmalarda Misr aholisining zichligi [ yangilanish kerak ]

Etnik guruhlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ethnic groups of Egypt (2006)[16]
Ethnic groups percent
Egyptians
  
99.7%
Other
  
0.3%

Misr Markaziy razvedka boshqarmasining roʻyxatida misrliklar 99,7%, „boshqalar“ esa 0,3% (2006 yilgi aholi roʻyxati). „Boshqa“ Misr fuqarosi boʻlmagan, Misrga xalqaro kompaniyalar, diplomatlar va boshqalarda ishlash uchun kelgan odamlarni anglatadi.

Misr aholisining katta qismini misrliklar, shu jumladan qibtiylar tashkil qiladi, misrliklar aholining 95% ni tashkil qiladi. Misrliklarning katta qismi Misr arab tilida ona tilida soʻzlashuvchilardir.

Misr aholisining qariyb 10%ini Koptlar tashkil etadi va butun mamlakat boʻylab yashovchi koptlar, Siva vohasining (Siwis) berber tilida soʻzlashuvchi jamoasi va Nil daryosi boʻylab toʻplangan Nubiya xalqi kiradi. Misrning eng janubiy qismi. Beja va Domning katta ozchiliklari ham bor. Asosan sudanliklardan tashkil topgan qochqinlar ham bor va barcha qochqinlar 3–5 million atrofida[17] Iroq, Efiopiya, Somali, Janubiy Sudan va Eritreya kabi urush zonalaridan kelganlar.[17]

Qoʻshimcha manbalar Beja[18] (taxminan 1 million), nubiyaliklar (1996 yilda taxminan 300 000), Dom (1996 yilda taxminan 230 000), berberlar (Siwis) (taxminan 5 000) kabi batafsil statistik maʼlumotlarni beradi. .

Misr davlatining rasmiy tili Arab tili hisoblanadi va aksariyat aholi Arab tilida soʻzlashadi. Yuqori Nil vodiysida saidiy arab tili keng tarqalgan. Kopt tili Kopt cherkovida koʻpchilik ibodatlar, madhiyalar, ommaviy tadbirlar va meditatsiyalar uchun ishlatiladi. Ingliz tili keng tushuniladi. Siva tili gʻarbiy choʻlda (Siwa) etnik Berber qabilaviy hududlarida qoʻllanadi va Nubiya tili janubiy hududlardagi etnik nubiyaliklar orasida keng qoʻllanadi.


CIA World Factbook ning rasmiy maʼlumotlariga koʻra, aholining taxminan 91% musulmonlar va 10% xristianlar (9% Kopt pravoslav cherkovi, 1% boshqa nasroniylar). [lower-alpha 1]

  • 90% musulmonlar (asosan sunniylar)
  • Xristianlik 10% [lower-alpha 1]
  • Bahai : 2000 dan kam odam (< 0,003%)
  • Yahudiylik : 200 dan kam odam[19]

Hozirgi zamonaviy Misr jamiyatida savodxonlik darajasi juda muhokama qilinmoqda. Taʼlim universitet orqali bepul va 6 yoshdan 15 yoshgacha boʻlgan majburiydir, ammo ijro etish sust boʻlishi mumkin. Soʻnggi yillarda boshlangʻich va oʻrta taʼlim uchun tariflar mustahkamlandi. Bolalarning katta qismi boshlangʻich maktabga oʻqishga kiradi, ammo ularning katta qismi oʻqishni tashlab ketadi. Taxminan bor. Taxminan 10 million oʻquvchiga ega 200 ming boshlangʻich va oʻrta maktab, 500 mingdan ortiq oʻquvchiga ega 13 yirik universitet va 67 oʻqituvchilar kolleji. Yirik universitetlar qatoriga Qohira universiteti (100 000 talaba), Ayn Shams universiteti, Iskandariya universiteti, 1000 yillik tarixga ega Al-Azhar universiteti, islomiy taʼlimning dunyodagi yirik markazlaridan biri va AUC (Qohiradagi Amerika universiteti) kiradi. Sobiq birinchi xonim Misr taʼlimini rivojlantirish va noqonuniy ravishda oʻqishni tashlab ketgan qolgan 7-9% talabalarga taʼlim berishga majburlash boʻyicha koʻplab loyihalarni yaratdi. Bolalar mehnati bu maktabni tashlab ketishga yordam beruvchi omil hisoblanadi, ammo qonuniy yoshga toʻlmagan bolalarni ishlash ogʻir jinoyat hisoblanadi va hozirgi vaqtda ayblovlar juda jiddiy qabul qilinadi.

CIA World Factbook demografik statistikasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022 yilda Butunjahon populyatsiya sharhiga koʻra demografik statistika[20]

  • Har 12 soniyada bitta tugʻilish
  • Har 52 soniyada bitta oʻlim
  • Har 13 daqiqada bitta aniq migrant
  • Har 17 soniyada bir kishining sof daromadi

Aholining oʻsish sur’ati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Misr aholisining 90% i musulmonlar (asosan sunniylar), xristianlar (koʻpchilik kopt pravoslavlari, boshqa nasroniylar orasida arman apostol, katolik, maronit, pravoslav va anglikan) 10%

Yosh tuzilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
0–14 yosh: 33,62% (erkak 18 112 550/ayol 16 889 155)
15–24 yosh: 18,01% (erkak 9 684 437/ayol 9 071 163)
25–54 yosh: 37,85% (erkak 20 032 310/ayol 19 376 847)
55–64 yosh: 6,08% (erkak 3160438/ayol 3172544)
65 yosh va undan katta: 4,44% (2020 yil taxmini) (erkak 2,213,539/ayol 2,411,457)

Oʻrtacha yosh

[tahrir | manbasini tahrirlash]
jami: 24,1 yil. Mamlakatni dunyo bilan taqqoslash: 166-oʻrin
erkak: 23,8 yosh
ayol: 24,5 yosh (2020 yil tahmini).)
1,68% (2022 yil taxmini).) Mamlakatni dunyo bilan taqqoslash: 56-oʻrin

Tugʻilish darajasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
21,46 tugʻilganlar / 1000 aholi (2022 yil hisobi.) Mamlakatni dunyo bilan taqqoslash: 63-oʻrin

Oʻlim darajasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
4,32 oʻlim / 1000 aholi (2022 yil hisobi.) Mamlakatni dunyo bilan taqqoslash: 208-oʻrin
2,88 tugʻilgan bola/ayol (2022 yil hisobi.) Mamlakatni dunyo bilan taqqoslash: 52-oʻrin

Sof migratsiya darajasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
−0,31 migrant(lar)/1000 aholi (2022 yil hisobi).) Mamlakatni dunyo bilan taqqoslash: 120-oʻrin

Birinchi tugʻilishda onaning oʻrtacha yoshi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
22,6 yil (2014 yil hisobi.)
Eslatma: birinchi tugʻilishdagi oʻrtacha yoshi 25-49

Tugʻilganda kutilayotgan umr koʻrish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Umumiy aholisi: 74,45 yosh. Mamlakatni dunyo bilan taqqoslash: 136-oʻrin
erkak: 73,26 yosh
ayol: 75,72 yosh (2022 yil hisobi.)
umumiy aholisi: 72,7 yosh
erkak: 71,4 yosh
ayol: 74,2 yosh (2016 yil hisobi.)

Kontratseptiv vositalarning tarqalish darajasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
58,5% (2014)

Urbanizatsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
shahar aholisi: umumiy aholining 43% (2022)
Urbanizatsiya darajasi: yillik oʻzgarish darajasi 1,9% (2020-25 tah.)
ism: Misr (lar)
sifatdosh: misrlik
taʼrif: 15 yosh va undan katta oʻqish va yozish
umumiy aholi: 71,2%
erkak: 76,5%
ayol: 65,5% (2017)
umumiy aholi: 73,85%
erkak: 82,1% (2015 yil hisobi.)[21]
ayol: 65,6% (2015 yil tahmini).)[21]

Maktabda oʻrtacha oʻqish davomiyligi (boshlangʻichdan oliy taʼlimgacha)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
jami: 14 yil
erkak: 14 yosh
ayol: 14 yosh (2018)

Asosiy yuqumli kasalliklar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
xavf darajasi: oʻrta (2020)
oziq-ovqat yoki suv orqali yuqadigan kasalliklar: bakterial diareya, gepatit A va tif isitmasi
suv bilan aloqa qiladigan kasalliklar: shistosomiaz

Bu yerda Misrdagi inson Y-xromosoma DNK haplogruplari keltirilgan.[22]

Gaplogrup n A B E1a E1b1a E1b1b1 E1b1b1a E1b1b1a1 E1b1b1a1b E1b1b1a2 E1b1b1a3 E1b1b1a4 E1b1b1b E1b1b1c F G I J1 J2 K L O P, R Q R1a R1b1a R1b1b R2 T
Marker M33 M2 M35 M78 V12 V32 V13 V22 V65 M81 M34 M89 M201 V88 M269 M70
Misr 370 1.35 - 0,54 2.43 3.24 0,81 7.03 1.62 0,81 9.19 2.43 11.89 6.76 1.08 5.68 0,54 20.81 6.75 0,27 0,81 0,27 0,54 0,27 2.16 2.97 2.97 0,54 6.22
  • Misrda salomatlik
  • Misrdagi shaharlar roʻyxati
  • Misr aholisi tarixi
  1. 1,0 1,1 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CopticPopulation

Maʼlumotnomalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. „الجهاز المركزي للتعبئة العامة والإحصاء“. www.capmas.gov.eg. 2011-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 19-aprel.
  2. „Population - the World Factbook“.
  3. „population clock“. Egypt Central Agency for Public Mobilization And Statistics.
  4. Korotayev A., Zinkina J. Egyptian Revolution: A Demographic Structural Analysis. Entelequia. Revista Interdisciplinar 13 (2011): 139–169.
  5. „The long-term economic challenges Egypt must overcome“. Marketplace (2011-yil 1-fevral). 2011-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 1-fevral.
  6. „Egypt's Population Increases 1 Million in Six Months to Reach 92 Million“ (2016-yil 24-noyabr).
  7. „Official Population Clock“. Qaraldi: 2015-yil 20-may.
  8. Tsourapas, Gerasimos. The Politics of Migration in Modern Egypt: Strategies for Regime Survival in Autocracies. Cambridge: Cambridge University Press, 2019. ISBN 9781108475549. OCLC 1080638597. 
  9. „IOM Migration and Development in Egypt Facts and Figures“. 2011-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-iyul.
  10. 10,0 10,1 „Statistical Yearbook – Population“ (2015-yil 20-may).
  11. „Demographic Yearbook 2019“. United Nations.
  12. „Central Agency for Public Mobilization and Statistics“.
  13. „Unknown“. 2018-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 26-aprel.
  14. „The DHS Program – Survey Search“.
  15. „World Population Prospects – Population Division – United Nations“. esa.un.org. 2016-yil 19-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-avgust.
  16. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CIA2015
  17. 17,0 17,1 „Who are the 5 million refugees and immigrants in Egypt?“. brookings.edu (2016-yil 4-oktyabr).
  18. „2.2 million and extend into Egypt, Sudan and Eritrea“, refworld.com
  19. „International Religious Freedom Report 2007 – Egypt“ (2007-yil 14-sentyabr).
  20. „Egypt Population 2012“, World Population Review
  21. 21,0 21,1 „Archived copy“. www.uis.unesco.org. 2013-yil 3-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-may.
  22. Bekada A, Fregel R, Cabrera VM, Larruga JM, Pestano J, et al. (2013) Introducing the Algerian Mitochondrial DNA and Y-Chromosome Profiles into the North African Landscape. PLoS ONE 8(2): e56775. doi:10.1371/journal.pone.0056775