Mirzo Gʻulom Ahmad

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Mirzo G'ulom Ahmad (urdu: مرزا غلام احمد hindcha: मिर्ज़ा ग़ुलाम अहमद.) 1835-yil 13-fevralda (hijriy 1250-yilda 14- hijriy) tug'ilgan va 1908-yil 23-mayda (1908-yil) vafot etgan. Mirzo Gʻulom Ahmad Islomdagi Ahmadiya harakatining asoschisi.U hijriy 14-asrda mujaddidiy (islomda diniy islohotchi),shuningdek,musulmon ummatiga va'da qilingan Masih va Mahdiy ekanligini da'vo qildi.Uning izdoshlari o'zlarini Ahmadiy musulmonlar deb atashadi.[1][2]Mirzo G'ulom Ahmad o'z ta'limotini yoyish uchun ko'p sayohat qilgan va Hindistonda juda mashhur bo'lgan.Uning fikricha, islomni sof shaklda targʻib etish uning burchidir.Uning sa'y-harakatlari bilan hozir Ahmadiya Musulmon Jamoati deb nomlanuvchi harakat paydo bo'ldi.Uning hayoti davomida ko'pchilik uning izdoshlariga aylandi.U nasroniy missionerlari,pravoslav musulmon mullalari va hindu panditlari bilan turli bahs-munozaralari bilan mashhur bo'ldi.Mirzo Gʻulom Ahmad 1889-yil 23-martda Islomda Ahmadiya harakatiga asos solgan. Ahmadiya harakatining maqsadi,deydi u,islom dinini koʻp asrlik bid’atlardan tozalab,sof holida qayta tiklash orqali dunyoga targʻib qilishdir.[3]

Mirzo Gʻulom Ahmad ham kuchli yozuvchi edi.Ma’naviy, diniy va axloqiy qadriyatlarga oid 90 dan ortiq kitoblar muallifi.Islomni tinch yoʻl bilan targʻib qilishni taklif qildi.U hech qachon Islom dinini qurol kuchi bilan targʻib qilishni qoʻllab-quvvatlamagan va unga keskin qarshilik koʻrsatgan. U o'sha davr musulmonlarining ko'pchiligida bo'lgan ba'zi tushunchalarga qarshi chiqdi;[4] va Qur’oni karimning “Dinda zoʻravonlik yoʻq” oyatiga asoslanib,islomdagi jihod tushunchasini toʻgʻri tushuntirgan.[5][6]

Yoshlik va ta'lim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mirzo Gʻulom Ahmad 1835-yil 13-fevralda (14-hijriy 1250-yil) Amritsardan 56 km,Lahordan 112 km va Batala temir yoʻl stantsiyasidan 17 km sharqda Qadyan (Hindiston) shahrida tugʻilgan.Uning otasining ismi Mirzo Gʻulom Murtazo boʻlib, moʻgʻullar avlodidan boʻlib,mintaqadagi obroʻli sulolalardan biri boʻlgan.Hatto mirzo Gʻulom Ahmad sulolasi ham Kesh shahrini (hozirgi Oʻzbekistonning hozirgi Shahrisabza viloyati) 200 yilga yaqin hukmronlik qilgan Barlas urugʻidan chiqqan.U Sikx qirolligida Maharaja Rajit Singx hukmronligi davrida tug'ilgan.Bolaligida Fozil Ilohiy qoʻlida Qur’on,arab grammatikasi va fors tilini oʻrgangan.10 yoshida uning ustozi Fazl Ahmad edi.17-18 yoshlarida Gul Alishoh ismli domladan saboq olgan.[7]Bundan tashqari,u otasi mirzo Gʻulom Murtazo qoʻlidan bir qancha tibbiyot ishlarini oʻrgangan,chunki otasi tibbiyotdan chuqur bilimga ega edi. 1864-1868-yillarda Mirzo Gʻulom Ahmad otasining iltimosiga koʻra Sialkot saroyida xizmat qiladi.O'sha paytda Hindistonda ingliz hukumatiga qarshi keng ko'lamli harakatlar bo'lib o'tdi.Deyarli barcha musulmon yetakchilari hukumatga qarshi qurolli jihodga chaqirishgan.Mirzo Gʻulom Ahmad bunday tartibsizliklarni ma’qullamadi. 1868-yildan keyin u otasining topshirig'i bilan ularning oilasiga tegishli bo'lgan mulk bilan bog'liq ba'zi munozarali masalalarni hal qilish uchun Qadiyonga qaytib keldi.Bu davrda Mirzo Gʻulom Ahmad taqvodor boʻldi.U koʻp vaqtini mahalliy masjidda yakkalik kamerasida,Qur’on va boshqa diniy kitoblarni oʻrganish bilan oʻtkazgan.19-asrning oʻrtalarida xristianlik agressiv missionerlik faoliyati orqali butun Hindiston boʻylab tez tarqala boshladi.Oʻshanda Mirzo Gʻulom Ahmad nasroniy missionerlarini tanqid va tuhmatdan himoya qilish uchun ular bilan tez-tez bahslashardi.Ahmadiy musulmonlarga koʻra,Mirzo Gʻulom Ahmad Iso alayhissalomning xochda oʻlmaganini,soʻngra Isroilning adashgan qabilalarini izlash uchun sharqqa borib,nihoyat Xudoning oʻlimidan keyin hamma kabi vafot etganini nasroniylik asoslari haqida Xudodan oʻrgangan.Buni isbotlash orqali. dalillar bilan[8],xochga asoslangan dinning mafkuraviy tayanchini “sindirgan” deyiladi.1886-yilda hindu aryan samaj sektasi yetakchilari Mirzo Gʻulom Ahmad bilan islom dini haq din ekanligi toʻgʻrisida bahslashdilar va undan islomning tirik din ekanligini isbotlashni soʻradilar.Shuning uchun Mirzo Gʻulom Ahmad maxsus namoz oʻqib,Xudodan hidoyat soʻrash uchun Hashiapur degan joyga bordi.Qirq kun yolg'iz ro'za tutib,chilla[9] degan islomiy marosimni o'tkazdi.U uchta hamrohi bilan sayohat qildi va izdoshlaridan birining kichik ikki qavatli uyida yashadi.O'sha paytda u doimo o'z xonasida edi.Hamrohlari unga indamay ovqat olib kelishdi va unga hech narsa demadilar,chunki u doimo ibodatda edi. U uydan faqat juma kunlari masjidda juma namozini o'qish uchun chiqib ketardi. O'shanda u Xudo unga butun dunyoga tanilgan va'da qilingan o'g'il haqidagi xushxabarni berganini e'lon qildi.[10][11]

Bayat qasamyodi (Bayot)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mirzo Gʻulom Ahmad (oʻrtada) oʻzining ba’zi hamrohlari bilan Qadiyondagi surati, 1889-yil.

1882-yilda Mirzo Gʻulom Ahmad Xudo uni ruhiy islohotchi qilib tayinlaganini e’lon qildi.Biroq u haligacha oʻz tarafdorlarining bay’atini qabul qilmagan edi.1888-yil dekabr oyida Xudo unga o'z izdoshlariga sodiqlik qasamyod qilishlarini buyurganini aytdi.1889-yilning yanvarida u qasamyodning 10 ta sharti[12] bayon qilingan risolani nashr etdi, unga ergashuvchilar umrining oxirigacha rioya qilishlari kerak edi. 1889-yil 23-martda u Ahmadiya musulmonlar jamoasiga asos solgan.Oʻsha kuni uning 40 nafar izdoshi sadoqatga qasamyod qildi.Sadoqat qasamyodining shartlari quyidagicha:

Qasamyod qilish marosimida qo'llar rasmiy ravishda birlashtiriladi va qasamyod so'zlari ovoz chiqarib o'qiladi,lekin qo'llarni ushlab turish har doim ham kerak emas.Qasamyod qilish marosimining bu turi umrining oxirigacha saqlanib qolgan va uning o'rinbosarlari tomonidan davom ettirilgan.[13][14]

Din ulamolarining munosabati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mirzo Gʻulom Ahmadga qarshi koʻplab ulamolar va mullalar isyon koʻtardilar.Ular uni yo'qolgan deb o'ylashdi.Biroq ser Sayyid Ahmadxon va Mavlono Abdulqalom Azad kabi taniqli ulamolar uni “islom qalqoni” deb taʼriflaganlar.Mirzo Gʻulom Ahmad vafotidan soʻng uning muxoliflari uni qurolli jihoddan voz kechgani uchun Britaniya hukumatiga josuslik qilganlikda aybladilar.[15]Mirzo Gʻulom Ahmad ummatdan va’da qilingan Masih va Imom Mahdiy boʻlishini talab qilganda, uning muxoliflaridan biri Mavlono Muhammad Husayn Batalviy “kofir”, “yolgʻonchi” va “yolgʻonchi” deb fatvo berdi.Bu fatvo unga va uning izdoshlariga qotillikni davom ettirish huquqini berdi.Bu fatvo muallifi butun Hindistonni kezib,200 mullaga imzo chekdi.[16]

Oradan bir necha yil oʻtgach,mashhur musulmon olimi Ahmad Rizoxon Mirzo Gʻulom Ahmadning talablari boʻyicha Makka va Madinaning taniqli ulamolarining fikrlarini oʻrganish uchun Hijozga boradi.U “Hasamul Haramayn” (“Ikki muqaddas yerning qilichi,kufr va yolgʻonni yoʻq qilish uchun olib kelingan”) kitobida bu olimlarning fikrlarini e’lon qilgan. 34 nafar olimning fikricha, Mirzo Gʻulom Ahmad islomdan kufrdir. Ularning fikricha, u hibsga olinishi va jazolanishi kerak.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ahmadiya musulmonlar jamoatining rasmiy veb-saytlari: qozoq qirg'iz rus turk arab

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Chapter Two – Claims of Hadhrat Ahmad. Alislam.org (24 маусым 1904). Тексерілген 20 мамыр 2013.
  2. ↑ "The Fourteenth-Century's Reformer / Mujaddid", from the "Call of Islam", by Maulana Muhammad Ali
  3. ↑ Ahmadiyya Muslim Community, An Overview. Alislam.org. Тексерілген 20 мамыр 2013.
  4. ↑ Rehan Qayoom. Complete List of the Books of Hadhrat Mirza Ghulam Ahmad (1835–1908). Rehanqayoompoet.blogspot.co.uk.
  5. ↑ Jihad Brochure. Тексерілген 20 мамыр 2013.
  6. ↑ Ахмадилердің жиһад түсінігі. Islam Amanat
  7. ↑ Hadhrat Ahmad. — Athens, Ohio: Islam International Publications, 1998. — P. 15.
  8. ↑ Jesus-in-India, by Hadhrat Mirza Ghulam Ahmad of Qadian. Islam International Publications 2003
  9. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Chilla-nashini
  10. ↑ (Nauz-bilah) Ahmad, the Guided One, p. 91
  11. ↑ Musleh Mau'ood, Khalifatul Masih II, in the Eyes of Non-Ahmadies, The Ahmadiyya Gazette, February 1997
  12. ↑ "Иштиһар тәкмил-и-таблиғ",12 қантар 1889 ж.
  13. ↑ A Brief History of Ahmadiyya Movement in Islam – Founding of Ahmadiyya Jamaat. (Wayback Machine saytida 2016-08-25 sanasida arxivlangan) Alislam.org. Тексерілген 20 мамыр 2013.
  14. ↑ "Байат - Ахмадия Мұсылман Жамағатына кіру кезіндегі ант беру рәсімі". "Ақ мұнара" арнасы. youtube.com
  15. ↑ "Мирза Гулам Ахмад был британским агентом? Почему был отменен джихад?" - "Белый Минарет" арнасы, youtube.com
  16. ↑ Argument 7: Defeat of Enemies. (Wayback Machine saytida 2013-02-08 sanasida arxivlangan) Alislam.org. Тексерілген 20 мамыр 2013. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mirzo_Gʻulom_Ahmad&oldid=3981308" dan olindi