Milliy xotira insituti (Polsha)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Varshavadagi Institut binosi.

Milliy xotira instituti-Polsha xalqiga qarshi jinoyatlarni tergov qilish komissiyasi (InP) (polyakcha: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (IPN)Instytut Pamięci Narodowej-Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu (IPN))-1944-1990-yillarda Polsha davlat xavfsizligi organlarining faoliyatini o'rganish bilan shug'ullanadigan davlat tarixiy-arxiv muassasasi, shuningdek, uchinchi Reyx va SSSR xavfsizlik organlari ushbu davrda Polsha fuqarolariga qarshi jinoyatlarni tergov qilish, shuningdek lustratsion protseduralarni amalga oshirish maqsadida o'ng qanot siyosatchilarining qo'lida institut tarixiy siyosatni amalga oshirish uchun muhim element, vositaga aylandi [1]. InP tarixiy siyosatining asosiy g'oyalaridan biri bu" ikki bosqinchilik nazariyasi", fashistlar va sovet, ya'ni bitta ishg'olni boshqasiga almashtirish. Milliy xotira instituti dekommunizatsiya to'g'risidagi qonunning tashabbuskori sifatida tanilgan. Ushbu hujjatga muvofiq ko'chalar, xiyobonlar va kvadratlarni qayta nomlash to'lqini o'tdi va ko'plab yodgorliklar, obelisklar, büstlar, plakatlar, yozuvlar va belgilar buzildi. Milliy xotira institutining hisob — kitoblariga ko'ra, u butun mamlakat bo'ylab 450 dan ortiq yodgorliklarga tegadi, ulardan 230 tasi qizil armiya askarlari uchun yodgorliklardir. InP milliy xotira instituti — 18-dekabr 1998-yildagi Polsha xalqiga qarshi jinoyatlarni tergov qilish komissiyasi to'g'risidagi qonunga muvofiq tashkil etilgan.(polyakcha: Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi PolskiemuUstawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu)[1]. 2021-yildan beri InP prezidenti- Karol Navroski.

Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

InP tarkibiga quyidagilar kiradi:

  • Rada (Rada)
  • Prezident (polyakcha: prezes)
  • Polsha xalqiga qarshi jinoyatlarni tergov qilish bo'yicha bosh komissiya (Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu)
  • Hujjatlarni berish va arxivlash byurosi (Biuro Udostępniania I Archiwizacji Dokumentów)
  • Xalq ta'limi byurosi (Biuro Edukacji Publicznej)
  • Lustration byurosi (Biuro Lustracyjne)
  • Apellyatsiya sudlarining qarorgohi bo'lgan shaharlarda joylashgan InP (oddziały) ning 11 bo'limi
  • 2018-yil 12-dekabr kuni Toshkent shahrida O'zbekiston Respublikasi oliy Majlisi Senatining o'n birinchi yalpi majlisi bo'lib o'tdi.

Faoliyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

2007-yil sentabr oyi oxirida InP veb-saytida PNR davlat xavfsizligi organlari bilan hamkorlik qilgan fuqarolar ro'yxatlari nashr etildi. Nashr 2007-yil martda qabul qilingan "lustratsiya to'g'risidagi qonun"ga muvofiq amalga oshiriladi. InP direktori janush Kurtykning so'zlariga ko'ra, butun nashr jarayoni kamida olti yil davom etishi kerak edi. Har bir inson nomidan tashqari, fayllar Agentlikning taxallusini, shuningdek, maxsus xizmatlar bilan aloqalarining tafsilotlarini o'z ichiga oladi. Birinchi chop etilgan ro'yxatga Polsha Prezidenti va bosh vaziri, o'sha paytda Leh va Yaroslav Kachinskiy (kuzatuv olib borilgan dissidentlar sifatida), parlamentning ikkala palatasi spikerlari, shuningdek Konstitutsiyaviy va Oliy sud a'zolari kiradi[2].

Polshadagi ruhoniylar lustratsiyaga tobe bo'lmasligiga qaramay, Varshava metropoliteni arxiyepiskopi Stanislav Velgus InP materiallari asosida xavfsizlik xizmati bilan hamkorlikda ayblandi. Hatto Papa Benedikt XVI va Polsha primasi, Gnezno episkopi Jozef Glemp arxiyepiskopni himoya qila olmadi.[3]. Shuningdek, InP Polsha hududida vafot etgan sovet askarlari uchun yodgorliklarni yo'q qilish haqida gapirdi.

Tshtsyanka shahridagi sovet askarlari dafn etilgan joyda maqbara. 2017-yilda buzilgan


Jigarrang" reabilitatsiya atrofida Polsha-Belarus diplomatik janjal

2019-yil mart oyida Minsk va Varshava o'rtasida diplomatik janjal kelib chiqdi, buning sababi 1949-yilda Polsha sudining banditizm va tashkilot uchun hukmi bilan osilgan "armiya armiyasi" Romuald Rays ("jigarrang" laqabi) ning sobiq a'zosini reabilitatsiya qilishga qaratilgan institut faoliyati edi.- belarusliklar (genotsid). 1995-yilda milliy xotira instituti xodimlari ushbu ishni qayta ko'rib chiqishni boshladilar 2019-yil 11-martda yakuniy xulosalar chiqarildi, unga ko'ra Rays "Polshaning hozirgi hududida yashovchi Belarus yoki pravoslav jamoasini yo'q qilish niyatida harakat qilmadi". IPN tarixchisi Kazimierz Kraevskiy va advokat Gzhegoz Visovskiyning so'zlariga ko'ra, qurolsiz dehqonlar — pravoslav belaruslar Rays "uning niyatidan qat'i nazar, hech qanday sharoitda azob chekmaslik kerak bo'lgan odamlarni o'ldirganligi sababli vaziyatni yaratgan". Natijada, IPN mutaxassislari Raysni aybsiz deb e'lon qilishdi, chunki "1991-yil 23-fevraldan boshlab Polsha davlatining mustaqil mavjudligi foydasiga faoliyat uchun qatag'on qilingan shaxslarga nisbatan qabul qilingan qarorlarni bekor qilish to'g'risida "gi qonunga muvofiq, qarorni bekor qilish oqlovga teng deb hisoblanadi"[4].

Shundan so'ng, 12-mart Belarus tashqi ishlar vazirligi Anatoliy glaz matbuot kotibi rasmiy Minsk Rays[5] oqlanish aslida Varshava davlat rasmiy tushuntirish talab, deb xabar berdi. 1992-yil 1-oktabrda Belarus xalq Respublikasi e'lon qilindi, 1992-yil[6] Respublikasi e'lon qilindi. Shundan so'ng, 21-mart, Polsha milliy xotira instituti" jigarrang "reabilitatsiya uchun asoslar yo'qligini tan prokurori qaroriga qarshi emas, deb ta'kidlab, Rays reabilitatsiya masalasida bir xabar chop.

"Polsha millatiga qarshi jinoyatlarni tergov qilish komissiyasi 2005-yilda yopilgan s 28/02 / Zi tergovi bo'yicha yangi ish yuritmaydi. Ushbu nashrlarning mualliflari uning xulosalari bilan bahslashsa-da, ularning tadqiqotlari qonuniy emas va uning natijalariga ta'sir qilmaydi. Tadqiqot erkinligi tarixchilarga tadqiqot natijalariga murojaat qilish va hatto ularni so'roq qilish imkonini beradi", dedi rasmiy bayonotda[7].

Shu bilan birga, 25-mart kuni Belarus tashqi ishlar vazirligi matbuot kotibi IPN xabariga izoh berib, "ushbu hujjat biz tomonidan qabul qilingan"[8]. Shuningdek, u "jigarrang "kabi jinoyatchilarni oqlash mumkin emasligini va qahramonlikka yo'l qo'yilmasligini ta'kidladi"[9].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu“. 18-noyabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-dekabr 2008-yil.
  2. ↑ „Польша вспомнила агентов безопасности. Коммерсант. 27 сентября 2007“. 14-dekabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-dekabr 2008-yil.
  3. ↑ „Януш Куртыка: «Историческая политика — это дело государства» — Газета — Зеркало недели. Украина“. 7-iyun 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 5-iyun 2014-yil.
  4. ↑ „В Польше оправдали националиста, убившего 79 белорусов“ (ru). ИА REGNUM.. Regnum. 26-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-mart 2019-yil.
  5. ↑ „Посол Польши вызван в МИД Белоруссии“ (ru). Regnum. 26-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-mart 2019-yil.
  6. ↑ „В МИД Беларуси вызван посол Польши для пояснений о пересмотре оценок деяний Ромуальда Райса“ (ru). Белорусское телеграфное агентство (12-mart 2019-yil). 26-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-mart 2019-yil.
  7. ↑ Instytut Pamięci Narodowej. „Stanowisko IPN w związku z opublikowanym 11 marca 2019 komunikatem w sprawie informacji zawartych w ustaleniach końcowych śledztwa dotyczącego Romualda Rajsa „Burego”“ (pl). Instytut Pamięci Narodowej. 26-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-mart 2019-yil.
  8. ↑ „Ответ начальника управления информации и цифровой дипломатии МИД Беларуси А.Глаза на вопрос агентства «БелТА» - Министерство иностранных дел Республики Беларусь“. mfa.gov.by. 26-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-mart 2019-yil.
  9. ↑ „МИД Белоруссии принял объяснения Варшавы по карателю «Бурому»“ (ru). www.iarex.ru. 26-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-mart 2019-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Milliy_xotira_insituti_(Polsha)&oldid=2676998" dan olindi