Miguel Delibes

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Excelentísimo Señor Don


Miguel Delibes


MML
Delibes in 1998
Delibes in 1998
Born Miguel Delibes Setién

(1920-10-17)17 October 1920

Valladolid, Spain
Died 12 March 2010(2010-03-12) (aged 89)

Valladolid, Spain
Resting place Cementerio del Carmen, Valladolid
Occupation Novelist, journalist, newspaper editor
Language Spanish
Nationality Spanish
Genre Narrative fiction, Essays
Literary movement Post-civil war literature
Notable works El camino
Spouse Ángeles de Castro (m. 1946, d. 1974)
Children Miguel, Ángeles, Germán, Elisa, Juan, Adolfo & Camino.
Signature
Firma de Miguel Delibes.svg

Miguel Delibes Setién MML - ispan yozuvchisi, jurnalisti va gazeta muharriri, (1920-yil 17-oktyabr, 2010-yil 12-mart)[1], „36 avlodi“ harakati bilan aloqador. 1975-yildan vafotigacha u Ispaniya Qirollik akademiyasining aʼzosi boʻlib, u yerda „e“ harfi oʻrindigʻini egallagan[2]. Savdo sohasida tahsil olgan, u karikaturachi va kolonnalist sifatida faoliyatini boshlagan. Keyinchalik u El Norte de Castilla mintaqaviy gazetasining muharriri boʻldi va asta-sekin oʻzini faqat roman yozishga bagʻishladi.

U Kastiliya florasi va faunasini biluvchisi boʻlib, ov va qishloqni yaxshi koʻrardi. Bular uning yozuvlarida umumiy mavzular edi va u koʻpincha qishloq dunyosi bilan bogʻliq boʻlgan shahar aholisi nuqtai nazaridan yozgan.

U fuqarolar urushidan keyingi ispan adabiyotining yetakchi namoyandalaridan biri boʻlib, koʻplab adabiy mukofotlarni qoʻlga kiritgan. Uning bir qancha asarlari spektakllarga moslashtirilgan yoki filmlarga aylantirilgan va boshqalar qatori Kann kinofestivalida mukofotlarga sazovor boʻlgan. U Heinrich Böll va Grem Grin bilan birga yigirmanchi asrning ikkinchi yarmidagi eng koʻzga koʻringan katolik yozuvchilaridan biri sifatida tanilgan[3]. 1974-yilda xotinining oʻlimi unga qattiq taʼsir qildi. 1998-yilda unga yoʻgʻon ichak saratoni tashxisi qoʻyilgan va u hech qachon toʻliq tuzalmagan. U 2010-yilda vafot etgan.

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Erta hayot va taʼlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Miguel Delibes olti yoshida Valladoliddagi Colegio de las Carmelitasning maktab fotosuratida.

Ilk adabiyot faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turmush qurgandan soʻng, Delibesning adabiy faoliyati haqiqatan ham oʻz faoliyatini belgilab bergan uch yillik davrni boshlab berdi. 1947-yilda u oʻzining birinchi romani „La sombra del ciprés es alargada“ (Sarv uzoq soya soladi) yozishni boshladi. Uning " Aun es de día " („Hali ham kunduzi“) romani 1948-yilda qattiq tsenzura ostida nashr etilgan.

1950-yilda yozuvchining adabiy faoliyatida yangi bosqich boshlandi. Sil kasalligi bilan ogʻriganidan soʻng[4], u oʻzining uchinchi romanini El camino (Yoʻl) nashr etdi. Romanda hayot kashfiyoti va qishloqdan shaharga koʻchib kelgan bolaning boshidan kechirgan voqealar hikoya qilinadi. Bu asar uning urushdan keyingi ispan hikoyasidagi soʻnggi bagʻishlanishini tashkil etdi. Oʻsha yili uning qizi Eliza tugʻildi, u keyinchalik ispan va fransuzshunoslik fakultetini tamomlagan[5].

Adabiy apogey[tahrir | manbasini tahrirlash]

Miguel Delibes 1960-yillarda Sedano (Burgos) "panohida".

1960-yillar Delibes adabiy faoliyatining gullab-yashnagan davri edi. Bu davr uning oltinchi oʻgʻli Adolfoning tugʻilishi (keyinchalik biologiya fakultetini tamomlagan) va Germaniyaga tashrifi, u yerda bir nechta universitetlarni ziyorat qilish bilan nishonlandi. Adabiy davr 1960-yilda Viejas historias de Castilla la Vieja (Eski Kastiliyaning eski ertaklari) va 1961-yilda Por esos mundos (Bu dunyolarda) nashr etilishi bilan ochildi[6]. 1962-yilda Delibes oʻzining durdona asarlaridan biri boʻlgan " Las ratas " (Kalamushlar)nomli asarini nashr etdi. U gʻoyib boʻlgan Kastiliya qishlogʻining qishloq muhitini uygʻotadigan bir qator avtobiografik anekdotlardan hikoya quradi. Kitob Premio de la Crítica (Kastiliya fantastikasi uchun tanqidchilar mukofoti) mukofotiga sazovor boʻldi[6]. Oʻsha yili uning yetti farzandining oxirgisi Kamino tugʻiladi. Kamino keyinchalik falsafa va adabiyot fakultetini tamomlagan. Shuningdek, oʻsha yili rejissyor Ana Mariskal tomonidan suratga olingan El camino filmi suratga olindi. 1963-yil notinch yil boʻldi: Delibes Axborot va turizm vaziri Manuel Fraga bilan bir qancha kelishmovchiliklardan soʻng 8-iyun kuni El Norte de Castilla direktori lavozimidan isteʼfoga chiqdi[6]. 1964-yilda u AQShda olti oy davomida Maryland universitetining xorijiy tillar va adabiyot kafedrasida tashrif buyurgan professor sifatida ishladi. Qaytgandan soʻng u oʻzining durdona asari hisoblangan “Cinco horas con Mario” (“Mario bilan besh soat”) asarini yozib, nashr ettirdi. Roman marhum turmush oʻrtogʻi haqidagi xotiralarini soʻzlab berarkan, uni uygʻotadigan ayol monologidir. U AQSHdan qaytgach nashr etilgan boshqa kitoblar orasida USA y yo (Amerika Qoʻshma Shtatlari va I) va La milana ham bor. Keyingi yillarda u Chexoslovakiyaga tashrif buyurdi va „Parábola del naufrago“ (soʻzma-soʻz: The Masal of the Castaway, ingliz tiliga „ The Hedge“ deb tarjima qilingan Frensis M. Lopez-Morillas) ni nashr etdi[7][8]. Keyinchalik 1970-yillarda u ov haqida bir nechta kitoblar, oʻzi ishtiyoqli boʻlgan faoliyat va hikoyalar bilan shugʻullanadi. Keyinchalik u “Un año de mi vida” (“Umrimning bir yili”) nomli shaxsiy kundalikni nashr etdi.

1980 va 1990-yillardagi mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

El Escorialdagi muhokamalar (1991-yil iyul).

Adabiy toʻxtash va oxirgi yillari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Migeul Delibesning lavhasi Valladolid shahri tomonidan uning "bid'atchi " romaniga hurmat sifatida o'rnatilgan.

Uning soʻnggi yirik asari “El hereje” (bidʼatchi)[9], Valladolidga bagʻishlangan, 1998-yilda nashr etilgan va Milliy fantastika mukofotiga sazovor boʻlgan[10]. Mukofotni olayotganda, muallif 79 yoshida „yozuv ishini osib qoʻyganini“ aytdi. Mingyillik boshlarida Miguel Delibes kafedrasi tashkil topdi. Kafedra New-York va Valladolid universitetlarida joylashgan boʻlib, uning maqsadi zamonaviy ispan adabiyotini oʻrganishni rivojlantirish, ushbu adabiyotni Qoʻshma Shtatlarda mashhur qilish va uni yangi texnologiyalar orqali tarqatishdir[11].

Siyosati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garchi Delibes Ispaniya fuqarolar urushi paytida millatchilar bilan kurashgan boʻlsa-da, u qatagʻon darajasidan dahshatga tushdi, Francoga qarshi chiqdi va Ispaniyada demokratiyani tiklashga harakat qildi[3]. 1963-yilda u matbuot erkinligini cheklovchi rasmiy koʻrsatmalarga amal qilishdan bosh tortgani uchun El Norte de Castilla gazetasi direktori lavozimidan ketishga majbur boʻldi[3]. Delibesning fikricha, reformatsiya katolik dinini boyitgan[3]. Uning fikricha, agar cherkovda Ioann XXIII kabi oʻsha paytda zamonaviylik bilan murosaga kelgan islohotchi papa boʻlsa, Ispaniya fuqarolar urushining oldini olish mumkin edi[3]. U ozodlik ilohiyoti va Franconing avtoritar katolikligi oʻrtasida oʻrta zamin topishga intilgan liberal katolik sifatida tasvirlangan[12][3].

Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Miguel Delibesning dafn marosimidagi tobuti Valladolid shahar hokimiyatining qabulxonaga o'rnatilgan.
Yozuvchining vafotidan keyingi dam olish kunlari Valladoliddagi xotirasiga bag'ishlangan voqealar. Suratda Ispaniya birinchi ligasidan o'rin olgan "Real Valladolid" - "Real Madrid" uchrashuvining hakami Mejuto Gonsales yozuvchining nabirasiga Miguel Delibesga hurmat sifatida oq kaptarni qo'yib yuborishda hamrohlik qilmoqda.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Eaude, Michael. „Miguel Delibes obituary“. The Guardian (14-mart 2010-yil). Qaraldi: 6-yanvar 2020-yil.
  2. ↑ Royal Spanish Academy. „HE. D. Miguel Delibes Setién (1975)“ (19-oktabr 2009-yil). 30-iyun 2010-yilda asl nusxadan arxivlandi.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Reichardt 2010.
  4. ↑ García Domínguez. „Miguel Delibes: cronología 1947-54“ (ispancha). Vocento (20-oktabr 2009-yil). Qaraldi: 13-sentabr 2018-yil.
  5. ↑ Centro de las Letras Españolas. Miguel Delibes: Premio Nacional de las Letras Españolas 1991. Ministerio de Cultura, Dirección General del Libro y Bibliotecas, 1994 — 31 bet. ISBN 9788481810073. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Dirección General del Libro y Bibliotecas (Ministerio de Cultura) Miguel Delibes: Premio Nacional de las Letras Españolas 1991, p. 33.
  7. ↑ Dirección General del Libro y Bibliotecas (Ministerio de Cultura) Miguel Delibes: Premio Nacional de las Letras Españolas 1991, p. 37.
  8. ↑ The hedge, Miguel Delibes, translated from the Spanish by Frances M. Lopez-Morillas, New York, Columbia University Press, 1983
  9. ↑ The heretic, Miguel Delibes, translated from the Spanish by Alfred MacAdam, The Overlook Press, 2006
  10. ↑ El País. „Miguel Delibes obtiene el Premio Nacional de Narrativa con su libro 'El hereje'“. El País (20-oktabr 1999-yil). Qaraldi: 22-oktabr 2009-yil.
  11. ↑ Cátedra Miguel Delibes. „La Cátedra Miguel Delibes“ (22-oktabr 2009-yil). 20-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-oktabr 2009-yil.
  12. ↑ Fotheringham, Alasdair. „Miguel Delibes: Spanish writer who found a way past Franco's censors with his stark novels of rural and provincial life“. Independent (2-aprel 2010-yil). Qaraldi: 15-avgust 2018-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Miguel_Delibes&oldid=3374814" dan olindi