Metodi Shatorov

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Metodi Shatorov (1939) rasmiy hujjat
Fayl:Metodija Satorov-Sarlo.jpg

Metodi Tasev Shatorov - Sharlo ( bolgarcha: Методи Шаторов - Шарло) (1897-yil 10-yanvar, Prilep, Manastir Viloyati, Usmonli imperiyasi - 1944-yil 12-sentyabr, Velingrad yaqinida, Bolgariya ) - Bolgariya Kommunistik partiyasi faoli, shuningdek, 1940-1919 yillarda Makedoniyadagi Kommunistlar viloyat qoʻmitasining vaqtinchalik rahbari bo'lgan. 1930-yillarda Makedoniyadagi koʻpchilik chap qanot siyosatchilar sifatida u Bolqon Kommunistik Federatsiyasining mustaqil Makedoniya[1] va alohida Makedoniya[2]. Biroq, Bolgariya Kommunistik partiyasi (BCP) va Ichki Makedoniya Inqilobiy Tashkiloti (Birlashgan) (IMRO (Birlashgan))dan bo'lgan Makedoniya kommunistik amaldorlari hech qachon o'zlarining kuchli Bolgariya tarafdori ( bolgarofil )ekanligini unutmaganlar[3][4][5][6][7][8].

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shatorov Prilepdagi mahalliy Bolgariya Ekzarxati kichik maktabini, keyin esa Bitoladagi Bolgariya maxsus erkaklar o'rta maktabini tamomlagan[9].U 1914-1915- yillarda Skopyedagi pedagogika bilim yurtida ham o‘qigan. 1918 yilda Bolgariya armiyasi Makedoniyaning Vardar shahridan chiqib ketdi va Serbiya bu hududni anneksiya qildi. U darhol Bolgariyaga hijrat qildi va u erda 1920- yilda BCP a'zosi bo'ldi. Bundan tashqari, Sharlo 1923-yil sentyabr qo'zg'olonida ishtirok etgani uchun hibsga olingan. 1925-yilda u IMRO (Yunayted) a'zosi bo'ldi - de fakto BCP yaratilishi. Muhim partiya xodimi sifatida u Kominternning amaldori va BCP Markaziy Qo'mitasining a'zosi sifatida o'sdi. U bir necha marta qamalgan va siyosiy sabablarga ko'ra Sovet Ittifoqiga hijrat qilgan. Ispaniya fuqarolar urushi paytida Sharlo BCP koordinatori sifatida Parijga bordi. Ikkinchi Jahon urushi paytida Komintern uni Vardar Makedoniyaga (o'sha paytda "Vardarska Banovina" nomi bilan Yugoslaviya Qirolligining bir qismi bo'lgan) 1940-yildan beri Yugoslaviya Kommunistik partiyasi (YCP) Makedoniya mintaqaviy qo'mitasi kotibi lavozimida ishlash uchun yubordi. 1941 yil aprel oyida Vardarska Banovina Bolgariya tomonidan egallab olingandan so'ng, Vardar Makedoniya kommunistlari Sharlo boshchiligidagi BCP ta'sir doirasiga tushib qolishdi[10]. Makedoniya mintaqaviy qo'mitasi YCP bilan aloqada qolishdan bosh tortdi va Yugoslaviyaga bostirib kirishi bilanoq BCP bilan bog'landi[11].Sharlo YCP deklaratsiyasini tarqatishdan bosh tortdi, u bolgarlarga qarshi harbiy harakatlarga chaqirdi.[12] U serblarga qarshi siyosiy qarashlari bilan ham mashhur bo‘ldi. YCP mahalliy qoʻmitasi Bolgariya armiyasi mahalliy aholini zulmkor va nafratlangan serb qulligidan ozod qilganini daʼvo qildi. Fidoyi antifashist Shatorov Bolgariya bosqinini ma'qullagan "Bir xalq, bir mamlakat, bir partiya" shiori bilan taqdirlangan[13].Uning uchun bolgarlar emas, serblar Vardar Makedoniyaning bosqinchilari edi[14].

Bolgar kommunistlari Makedoniyaning Vardar shahrida bolgar hukumatiga qarshi ommaviy qurolli qo'zg'olon uyushtirishdan qochgan bo'lsalar, Yugoslaviya kommunistlari qurolli qo'zg'olonni talab qilishdi. Komintern va Iosif Stalinning qarori bilan Makedoniya kommunistlari CPYga qayta biriktirildi. Sharloning rahbariyati tugatildi, ammo uning kommunistik faollarning bir qismi o'rtasidagi siyosati qoldiqlari saqlanib qoldi. Uning chiqarib yuborilishiga qaramay, Makedoniya viloyat qoʻmitalaridagi yangi ijroiya organlari 1943-yilgacha Shatorov gʻoyalarini baham koʻrishda davom etdi[15]. Bu siyosat 1943-yildan beri Titoning elchisi Chernogoriya serb Svetozar Vukmanovich-Temp[16].

Binobarin, Sharlo o'z harakatlari uchun YCPdan chiqarib yuborildi va 1941-yil oxirida u yana Sofiyaga ko'chib o'tdi va u erda Bolgariya qarshilik harakati etakchilaridan biri sifatida ish boshladi ("Panayot" laqabi bilan). U bolgar yahudiylarini qutqarishning eng faol tashkilotchilaridan biri edi.

Sharlo 1944-yil 5-sentyabrda Rodop tog'larida Milevi skalida partizanlar va jandarmeriya o'rtasidagi jangda og'ir yaralanib, g'oyib bo'ldi. Shatorov avvalroq Tito tribunali tomonidan o‘lim jazosiga hukm qilinganligi sababli, u Iosip Broz Titoning agentlari tomonidan (go‘yo Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Markaziy Qo‘mitasining xalqaro bo‘limi bilan kelishilgan holda) siyosiy jihatdan xavfli shaxs sifatida o‘ldirilganiga oid jiddiy dalillar mavjud edi[17]. Bu 9-sentabrdagi kommunistik to'ntarishdan ( Qizil Armiya tomonidan qo'llab-quvvatlangan) Vatan frontining yangi hukumati o'rnatilishidan bir necha kun oldin sodir bo'ldi. Otopsi xulosasiga koʻra, u 11-sentabrdan keyin, yaʼni eski tuzum tugaganidan bir necha kun oʻtib vafot etgan va shu vaqtgacha uni na safdoshlari, na yangi rasmiylar topib olishmagan.

Vardar Makedoniyadagi Sharlisti deb nomlangan Shatorov tarafdorlari 1944-yilning kuzidan beri YCP tomonidan muntazam ravishda yo'q qilingan va anti-Yugoslaviya va Bolgariyaga qarshi siyosiy pozitsiyalari uchun qattiq repressiya qilingan. Yugoslaviya parchalanib , kommunizm qulagandan keyin u faqat 2005-yilda Makedoniya Respublikasida qisman reabilitatsiya qilingan.

Rasm[tahrir | manbasini tahrirlash]

Izohlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ "Дневник", Македония: Капитален труд за Методи Шаторов - Шарло. 06 декември 2012, Агенция "Фокус".
  2. ↑ Diana Mishkova. Entangled Histories of the Balkans - Volume Two, 2013 — 530-531 bet. ISBN 9004261915. 
  3. ↑ Palmer, S. and R. King Yugoslav Communism and the Macedonian Question, Archon Books (June 1971), p. 137.
  4. ↑ Conflict and chaos in Eastern Europeр, Dennis P. Hupchick, Palgrave Macmillan, 1995, ISBN 0-312-12116-4, р. 153.
  5. ↑ Вера Ацева го тврди следното: "Прво, другари, ако се чита писмото на Методија Шаторов-Шарло, напишано по распуштањето на Покраинскиот комитет и неговото сменување од секретар на ПК на КПЈ на Македонија ќе се види дека тој во душата е Бугарин. Целото негово дејствување преку летото 1941 година, како секретар на ПК, беше подредено на тоа Македонија да биде составен дел на Бугарија. Јас лично го познавам, сум работела со него, сум била член на ПК, па според тоа, можам повеќе и да судам".(види: "Дискусија на Вера Ацева, Скопје во НОВ, 1941", Скопје, 1973, стр. 379)
  6. ↑ Jосип Броз Тито тврди следното:" Драги другари, постапката на "Стариот Бугарин" кој што беше одговорен за нашата работа во Македонија с епокажа не само антипартиска но и контарреволуционерна. Тој го саботираше издавањето на прогласот на ЦК на ЈКП и зазеде националистичка позиција. Тој ги прекина сите врски со ЦК на ЈКП после окупацијата и не се јави на поканата да дојде со известието на ЦК. Тој завзеде непријателска позиција спрема другарите Срби, завзеде позиција која со ништо не се разлкува од позицијата на македонската реакционна буржоазија.
  7. ↑ Bulgaria during the Second World War, Marshall Lee Miller, Stanford University Press, 1975,ISBN 0-8047-0870-3, pp. 130-131.
  8. ↑ Utre zhivotŭt shte bŭde nash: spomeni, Vladimir Tanov, Partizdat, 1980, p. 132
  9. ↑ Воин Трайков Божинов, Българската просвета в Македония и Одринска Тракия 1878-1913, Българска Академия на Науките, 1982, стр. 219.
  10. ↑ Historical dictionary of the Republic of Macedonia, Valentina Georgieva, Sasha Konechni, Scarecrow Press, 1998, ISBN 0-8108-3336-0, p. 223.
  11. ↑ Who are the Macedonians?, Hugh Poulton, C. Hurst & Co. Publishers, 1995, ISBN 1-85065-238-4, p.102
  12. ↑ Bulgaria during the Second World War, Marshall Lee Miller, Stanford University Press, 1975, ISBN 0-8047-0870-3, p. 131.
  13. ↑ Macedonian and Bulgarian national nihilism, Ivan Alexandrov, Macedonian Patriotic Organization "Todor Alexandroff' Australia, ISBN 0-646-14079-5, p. 22.
  14. ↑ Dimitris Livanios, The Macedonian Question: Britain and the Southern Balkans 1939-1949, Oxford Historical Monographs, OUP Oxford, 2008, ISBN 0191528722, p. 120.
  15. ↑ Bane Andreev of Veles, a party secretary for Macedonia, expressed this same ideology, as cited in volume 7 of the Encyclopedia Jugoslavie 1955, p. 686: "Bane Andreev thought that the Macedonian people believe in Bulgaria's role as liberator and that no Macedonian wants to fight against the Bulgarian soldiers. That the Macedonians should respond positively to the mobilization call being carried out by the Bulgarian authorities and join the army."
  16. ↑ At a meeting of the partisan brigades, as well as a group of battalions in the Resen region on 21 Dec 1943, Tempo makes the following comments about Shatorov and the leadership of MCP:
  17. ↑ Убийството на Методи Шаторов, Илия Стефанов, ИК "Военно издателство", ISBN 954-509-332-3.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Media related to Metodi Shatorov at Wikimedia Commons 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Metodi_Shatorov&oldid=3772021" dan olindi