Merki tumani

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Merki tumani
qozoqcha: Меркі ауданы

Gerb
Gerb
tuman
Tarkibida Jambul viloyati
Maʼmuriy markazi Merki
Akim Жорабек Баубеков[1]
Aholi (2019) 84760[2]
Millatlar tarkibi

qozoqlar (71,98%)

ruslar (7,35%)
turklar (10,83%)
ozarbayjonlar (3,09%)
oʻzbeklar (2,30%)
va boshqalar (4,46%)[3]
Maydoni 7,1 ming km²
Vaqt mintaqasi UTC+6
Avtomobil raqami kodi H, 08
Xaritada
Merki tumani xaritada
Koordinatalari: 42°52′48″N 73°10′48″E / 42.88000°N 73.18000°E / 42.88000; 73.18000 G O

Merki tumani (qozoqcha: Меркі ауданы) — Qozogʻiston Respublikasining janubida joylashgan Jambul viloyati tarkibidagi maʼmuriy birlik. Tumanning maʼmuriy markazi — Merke qishlogʻi. Tumanning maydoni 7,1 ming km²[4]. 2013-yil 29-iyundan — 2016-yil iyul oyigacha — tuman hokimi Ko‘pbo‘sinov Baxtiyar Beysembaevich[5]. 2016-yil 30-iyundan 2021-yil martgacha tuman hokimi — Umirbekov Meyirxon Azatovich. 2021-yil 2-martdan — 2022-yil 5-maygacha — tuman hokimi Nursipatov Ruslan Maratovich[6]. 2022-yil 16-maydan — tuman hokimi Baubekov Joʻrabek Nurmergenovich[7].

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Merki tumani Qirgʻiz tizmasining etaklarida joylashgan. Sharqda tuman Qirgʻiziston bilan chegaradosh. Viloyat hududining shimoliy qismi Moʻyinqum qumlariga tutashgan yomgʻirli, yarim choʻl zonasi hisoblanadi. Tumanning maydoni 7620 kvadrat kilometrni tashkil etadi. Iqlimi keskin kontinental, yillik oʻrtacha yogʻin miqdori 40—50 mm, baʼzan 70—100 mm gacha yetadi. Katta daryolari — Aspara va Merki. Tuman hududidan sugʻorish uchun foydalaniladigan Bolshoy Chuy kanali oʻtadi. Tuman hududidan Qirgʻiziston temir yoʻlining Lugovoe-Bishkek tarmogʻi, Olmaota, Bishkek, Toshkent (Taraz, Chimkent shaharlari) shaharlarini bogʻlovchi avtomobil yoʻli oʻtadi.

Demografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tuman aholisi 84760 kishini tashkil qiladi (2019). Aholi dinamikasi[8]:

Nom \ yil 1999-yil 2000-yil 2001-yil 2002-yil
Merki tumani 77,6 ming 74,4 ming 74,5 ming 72,5 ming
Merkei qishlogʻi 15,9 ming 14,2 ming 13,8 ming 11,9 ming
Granitogorsk shahri 2 ming 1,4 ming 1,4 ming 1,3 ming
shahar Oital 9,8 ming 8,8 ming 8,8 ming 3,8 ming

Viloyatda 30 dan ortiq millat vakillari: qozoqlar, ruslar, ukrainlar, ozarbayjonlar, mesxeti turklari, oʻzbeklar, qirgʻizlar va boshqalar yashaydi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hudud 1933-yil 27-dekabrda tashkil topgan[4], lekin bu joylarda odamlar ancha oldin yashagan. Bu yerda miloddan avvalgi X—VIII asrlarga oid Jigimbay istehkomi joylashgan. Merki haqida birinchi marta IX-X asrlarda arab geograflari oʻz asarlarida quyidagicha tilga olishgan: „Mirki oʻrtacha kattalikdagi shahar boʻlib, mustahkam himoyalangan qalʼasi bor“. Shahar nomi forscha „markaz“ degan maʼnoni anglatuvchi „mirki“ soʻzidan olingan.

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Milliy tarkibi (2019-yil boshida).

Maʼmuriy birligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2019-yil boshidagi holatga koʻra, tuman 14 ta qishloq okrugini oʻz ichiga oladi[4][9].

Merki qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Merki qishlogʻi
  2. Merki kurorti

Akermen qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Akermen qishlogʻi (Merki, markaziy sovxozi)
  2. Oltinariq qishlog‘i (1-ferma)
  3. Oqko‘z-Qaynar qishlog‘i (3-ferma)

Oqtoʻgʻon qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Aqtogʻan (bolsheviklar)
  2. Qozoqdikan qishlogʻi

Jambil qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Jambil qishlogʻi
  2. Plodovoyagodnoe qishlogʻi
  3. Taldibuloq (Jambil nomli kolxoz)
  4. Turlibay botir ovuli (Qizil shafaq)

Janatoʻgʻon qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Kostogʻan qishlogʻi
  2. Qizilsay qishlogʻi
  3. Minkazan ovuli (Voroshilov)

Kenes qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Kenes qishlogʻi
  2. Jaugash qishlogʻi
  3. Qayindisay qishlogʻi
  4. Kentay qishlog‘i (2-sonli ferma Merkenskiy)

Andas Botir qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Andas Batir qishlogʻi (Novoskresenovka)
  2. Orolqishloq qishlog‘i
  3. Granitogorsk qishlogʻi
  4. Qarpiq qishlog‘i (Qizilqishloq)
  5. Choldavar stansiyasidagi aholi punkti

Oytal qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Oytal aholi punkti
  2. Mahanda qishlogʻi
  3. Merki stantsiyasidagi qishloq

T. Risqulov qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. T. Risqulova (Janova)
  2. Xalqaro qishloq

Sarimoldaev qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Sarimoldaeva qishlogʻi (Kuzminka)
  2. Ekpendi qishlogʻi
  3. Oytal qishlogʻi

Surat qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Surat qishlogʻi (Kirov nomidagi)
  2. Aqqaynar qishlogʻi
  3. Teskentogʻan ovuli (Qizil-Tu)

Tatti qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Tatti qishlogʻi
  2. Aqjoʻl (Leninjoʻli) qishlogʻi
  3. Belariq qishlogʻi
  4. Qorasuv qishlogʻi
  5. Tasotkel razyezdi
  6. Tatti stansiyasi yaqinidagi qishloq
  7. Chemen razyezdi

Aqaral qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Aqaral qishlogʻi (Krasnooktyabrskoe)
  2. Sipatay qishlogʻi

Aspara qishloq okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Aspara qishlogʻi

Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tuman aholisi asosan qishloq xoʻjaligi bilan shugʻullanadi. Bu yerda 1435 ta jamoa xoʻjaligi roʻyxatga olingan, 16 masʼuliyati cheklangan shirkat va ishlab chiqarish kooperativlari faoliyat koʻrsatadi.

Diqqatga sazovor joylari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Merki ziyoratgohi — Dengiz sathidan 3000 m balandlikda joylashgan, 250 km² maydonni egallaydi. Bu yerda qabristonlar, tosh panjaralar va tosh haykallar (70 stela) mavjud[10].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Назначен аким Меркенского района Жамбылской области“. 2022-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-may.
  2. ↑ „Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов и районных центров и поселков на начало 2019 года“. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2020-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-oktyabr.
  3. ↑ „Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2019 года“. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2020-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-oktyabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Административно-территориальное деление Жамбылской области“. 2009-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  5. ↑ Naznacheniya v akimate Jambilskoy oblasti
  6. ↑ „В Жамбылской области назначили акима Меркенского района“. 2021-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-may.
  7. ↑ Naznachen noviy akim Merkenskogo rayona[sayt ishlamaydi]
  8. ↑ „Динамика изменения численности населения“. 2007-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ „Административно-территориальные единицы Жамбылской области на начало 2006 г.“. 2008-yil 16-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ „СВЯТИЛИЩЕ МЕРКЕ“. 2009-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 26-yanvar.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Merki_tumani&oldid=3757186" dan olindi