Memorial (jamiyat)
 | |
| Turi | NNT |
|---|---|
| Maqsadi | Inson huquqlarini himoya qilish |
| Ishga tushgan sanasi | 28-yanvar, 1989-yil |
| Prezidenti | Yan Rachinskiy |
| Mukofotlari |
Roʻyxat
|
Memorial (ruscha: Мемориал) — Rossiyada Sovet Ittifoqi qulagan paytda Iosif Stalin davrida sodir etilgan inson huquqlari buzilishi va boshqa jinoyatlarni oʻrganish uchun tashkil etilgan xalqaro tashkilot[1][2]. Rossiyada tarqatib yuborilishidan oldin, ikkita alohida yuridik shaxsdan iborat edi. Sovet Ittifoqida, xususan, Stalin davrida sodir etilgan insoniyatga qarshi jinoyatlarni qayd etish bilan shugʻullangan Memorial International va „Memorial“ inson huquqlari markazidan iborat edi[3]. Markazlashtirilgan tashkilot emas, balki harakat sifatida, 2021-yil dekabr holatiga koʻra, Memorial Rossiyada 50dan ortiq va boshqa mamlakatlarda, jumladan Qozogʻiston, Ukraina, Germaniya, Italiya, Belgiya va Fransiyada 11 ta filiallarni oʻz ichiga oladi[4]. Filiallar mintaqadan farq qilsa-da, ular inson huquqlari, oʻtmishdagi qatagʻonlarni hujjatlashtirish, yoshlarni tarix bilan tanishtirish va siyosiy qatagʻon qurbonlarini xotirlash kunlarini nishonlash boʻyicha bir xil qadriyatga amal qiladi[5].
Memorial 1980-yillarning oxiridagi "perestroyka" davrida, XX asr boshlarida sodir etilgan insoniyatga qarshi jinoyatlarni hujjatlashtirish, Buyuk Terror, Gulag qurbonlari va ularning oilalariga yordam berish uchun paydo boʻlgan[6]. 1987-1990 yillarda jamiyatning 23 ta boʻlimi tashkil etildi[7]. Sovet Ittifoqi parchalanganda, Memorialning Ukrainadagi filiallari Rossiya tarmogʻiga aloqador boʻlib qoldi. Rossiyaning shimoli-gʻarbiy va markaziy qismidagi Memorialning baʼzi eng birinchi filiallari, Ural va Sibir keyinchalik mustaqil mahalliy tadqiqotlarni hujjatlashtiradigan veb-saytlarni ishlab chiqdilar va oʻz mintaqalarida sovet tuzumi jinoyatlarini eʼlon qildilar.
2012-yil iyul oyida Rossiyada „xorijiy agentlar toʻgʻrisida“gi qonun qabul qilingandan soʻng, „Memorial“ hukumatning bosimiga uchradi. 2014-yil 21-iyulda „Memorial“ inson huquqlari markazi Adliya vazirligi tomonidan „xorijiy agent“ deb eʼlon qilindi. 2015-yil noyabr oyida Sankt-Peterburg filialidagi tadqiqot va axborot markaziga, 2016-yil 4-oktabrda esa „Memorial International“ning o‘ziga bosim oʻtkazildi[8]. 2021-yil 28-dekabrda Rossiya Oliy sudi „Memorial International“ni qonunni buzganlik uchun yopishga qaror qildi[9][10]. „Memorial“ advokati apellyatsiyaga berishini aytdi[11]. „Memorial“ inson huquqlari markazi Moskva shahar sudi tomonidan 2021-yil 29-dekabrda yopildi. Davlat ayblovchilari jamiyatni "qonunni buzganlikda, terrorizm va ekstremizmni qoʻllab-quvvatlashda" ayblagan. Shu kuni Inson huquqlari bo‘yicha Yevropa sudi Rossiyaga Memorialni majburan tarqatib yuborishni to‘xtatish to‘g‘risida ko‘rsatma berib, muvaqqat chora qo‘lladi[12].
Memorial Rossiyada yuridik shaxs sifatida 2022-yil 5-aprelda tugatildi[13][14] "Memorial"ning inson huquqlari boʻyicha ayrim faoliyati Rossiyada davom ettirilmoqda[15]. Memorial boshqa mamlakatlarda, rus boʻlmagan eng yirik boʻlimi joylashgan Germaniyada oʻz faoliyatini davom ettirmoqda. 2022-yil oktabr oyida Ukrainaning „Fuqaro erkinliklari markazi“ inson huquqlari tashkiloti va belaruslik faol Aleksandr Byalyatskiy bilan birgalikda „harbiy jinoyatlar, inson huquqlari buzilishi va huquqbuzarliklarni hujjatlashtirishdagi“ saʼy-harakatlari uchun Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotining laureatlaridan biri bo‘ldi[16].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Chernova, Anna. „Russian court shuts down human rights group Memorial International“. CNN (28-dekabr 2021-yil). Qaraldi: 11-may 2022-yil.
- ↑ Osborn, Andrew. „Russia shuts Memorial Human Rights Centre in 'one-two punch'“. Reuters (29-dekabr 2021-yil). Qaraldi: 29-dekabr 2021-yil.
- ↑ Chernova, Anna. „Russian court shuts down Memorial Human Rights Center, day after sister group ordered closed“. CNN. Qaraldi: 29-dekabr 2021-yil.
- ↑ „Memorial – Structure and organisations“. memo.ru. Qaraldi: 29-dekabr 2021-yil.
- ↑ International Memorial website, www.memo.ru, accessed 28 December 2021
- ↑ „MEMORIAL Charter“. 6-sentabr 2006-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-yanvar 2018-yil.
- ↑ „Structure and organisation“ (2018) Memorial website, www.memo.ru
- ↑ „The Register of foreign agent NGOs“ Wayback Machine saytida arxivlandi (2016-01-12). unro.minjust.ru, Russian Federation Ministry of Justice (in Russian), accessed 28 December 2021
- ↑ Nechepurenko, Ivan. „Russian Court Orders Prominent Human Rights Group to Shut“. The New York Times (28-dekabr 2021-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2021-yil.
- ↑ „Russian court shuts down human rights group Memorial International“. CNN. Qaraldi: 28-dekabr 2021-yil.
- ↑ Roth, Andrews. „Russian court orders closure of country's oldest human rights group“. The Guardian (28-dekabr 2021-yil). Qaraldi: 29-dekabr 2021-yil.
- ↑ Friedman, Ingrid Burke. „As Russia shutters respected NGOs, European Court of Human Rights intervenes“. Jurist (30-dekabr 2021-yil). Qaraldi: 30-dekabr 2021-yil.
- ↑ „The Organization Has Been Liquidated by a Court Decision“. Memorial Society. Qaraldi: 5-aprel 2022-yil.
- ↑ Chernova, Anna. „Historic Russian Human Rights Center Closes, Warns of "Return to the Totalitarian Past"“. CNN. Qaraldi: 5-aprel 2022-yil.
- ↑ Старикова, М. „«Мемориал» после ликвидации объявил о старте нового проекта“ (ru). Коммерсантъ (7-aprel 2022-yil). Qaraldi: 11-aprel 2022-yil.
- ↑ Kwai, Isabella. „Live Updates: Nobel Peace Prize Is Awarded to Rights Advocates in Ukraine, Russia and Belarus“ (en-US). The New York Times (7-oktabr 2022-yil). Qaraldi: 7-oktabr 2022-yil.