Meduza avlodi

Meduza avlodi (grekcha: μέδουσα) — Medusozoa kichik turidan boʻlgan knidarlarning hayot aylanish bosqichidir: gidroid (Hydrozoa), skifoid (Scyphozoa) va quti meduza. Meduza tanasi asosan sugʻorilgan biriktiruvchi toʻqima — mezogleadan iborat boʻlib, shakli qoʻngʻiroq yoki soyabonga oʻxshaydi. Ushbu struktura qoʻngʻiroq devorining mushaklarini qisqartirish orqali reaktiv harakat qilish qobiliyatini taʼminlaydi. Meduza tanasi 98 % suvdan iborat^[1]. Hatto chiziqli oʻlchamlari bir metrdan oshadigan va massasi bir necha sentnerga yetadigan eng katta meduza ham dengiz oqimlariga bardosh bera olmaydi, shuning uchun ular planktonning bir qismi hisoblanadi^[2].

Odatda, meduzalar poliplarning kurtaklanishi natijasida hosil boʻladi va jinsiy yoʻl bilan koʻpayib, erkin suzuvchi lichinkalar — planulalarni keltirib chiqaradi^[3]. Baʼzi gidroid meduzalar jinssiz koʻpayish qobiliyatiga ega (kurtaklanishi yoki koʻndalang boʻlinishi bilan) boʻlishadi. Meduzalar zooplanktondan oziq-ovqat manbai sifatida baʼzi baliq turlarining tuxumlari va lichinkalari bilan oziqlanadi. Oʻz navbatida, meduzalarning oʻzlari katta pelagik baliqlarining qurboni boʻlishadi^[4].

Qutili meduza va gidromeduzalarning baʼzi turlarining qichitqi hujayralari odamlarda ogʻriqli kuyishlarga olib kelishi mumkin.

Meduza nomi qadimgi mifologiyadan Meduza nomidan kelib chiqqan^[5].

Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uzunlamasına kesmada gidroid meduza tuzilishi sxemasi^[6].

Tuzilish jihatidan bir-biridan farq qiluvchi knidariyaning turli sinflari meduzalari oʻz nomlarini oldi:

gidromeduza (Hydrozoa);
sifomeduza (Scyphozoa);
quti meduza (Cubozoa).

Hayot davrasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Skifoidning hayot aylanishi.

Meduza jinsiy yoʻl bilan koʻpayadi. Erkaklar meduzalar spermatozoidlarni ishlab chiqaradi, urgʻochilar tuxum ishlab chiqaradi, termoyadroviydan soʻng lichinka hosil boʻladi — pastki qismida planulalar^[7]. Planuladan polip oʻsadi. Polip toʻliq yetuklikka erishgandan soʻng, yosh meduza kurtaklari bilan undan ajralib chiqadi^[8]. Sifoidlarda yangi ajratilgan meduza yetuk shakldan juda farq qiladi va efir deb ataladi^[9].