Anushteginiylar

Anushteginiylar sulolasi خوارزمشاهیان
←   ← 1077 — 1231 →
Xorazmshohlar imperiyasi hududi
Poytaxti	Gurganch (1077-1212) (1212-1220) Gʻazna 1220-1221) Tabriz (1225-1230).
Til(lar)i	Fors Turk tili
Dini	sunniy islom
Maydoni	2,300,000 km 1210-yil 3,600,000 km 1218-yil
Aholisi	20,000,000 (1218)
Boshqaruv shakli	Monarxiya
- 1077-1096	Anushtegin (ilk)
- 1220-1231	Jaloliddin Manguberdi (so'nggi)
Tarix
-  1077	Asos solingan
-  1218-1221 Sind jangi =26/1221	Mo'g'ullarning Xorazmga bosqini
-  1230	Yassıçemen jangi
- 1231	Imperiyaning yakuni

Anushteginiylar - kelib chiqishi turkiy xalqlardan boʻlgan Anushtegin asos solgan Xorazmni, Eronni va Kavkazorti davlatlarni boshqargan sulola (1097-1231).

Dastlab Saljuqiylar davlatiga qaram bir viloyat sifatida boʻlgan. Saljuqiylar davlati hukmdori Malikshoh oʻz noiblaridan biri Anushteginni Xorazmga hokim qilib tayinlaydi. Keyinchalik Saljuqiylar davlati zaiflashganidan soʻng Xorazm mustaqillikni qoʻlga kiritadi. Davlatga 1077-yilda asos solingan va moʻgullar bosqini tufayli oʻz mustaqilligini yoʻqotib, tarix sahnasidan oʻchirilgan. Taxminlarga koʻra, sulola 2,3 milliondan 3,6 million kvadrat kilometrgacha boʻlgan maydonni egallagan.

Tarixi

Anushteginiylar sulolasining vakili, Anushteginnnng oʻgʻli Qutbiddin Muhammad (? -1127) 1097—1127-yillarda Xorazmni boshqardi. Otasi vafotidan keyin saljuqiylarning Xurosondagi isyonkor noibi amir Dodbek Habashiy tomonidan Xorazm noibi etib tayinlangan va xorazmshoh unvonini olgan (1097). Anushteginiylar-xorazmshohlar sulolasining tarixi aslida utbiddin Muhammaddan boshlanadi. 1100-yil saljuqiylar sultoni Barqiyoruq va ukasi Sanjar Dodbek Habashiy isyonini bostirganlar. Sanjar Xurosonni qoʻlga kiritgach, Qutbiddin Muhammadni Xorazm hokimligi mansabida qoldirib tasdiqlagan. Qutbiddin Muhammad sulton Sanjarga sadoqat bilan xizmat qilgan, har yili ikki marotaba shaxsan sulton saroyiga borib turgan, Sanjar olib borgan janglarda oʻz qoʻshini bilan qatnashib, xiroj, oʻlponlarni oʻz vaqtida toʻlab turgan. Qutbiddin Muhammad oli-mu fuzalolarga homiylik qilgan adolatli hukmdor boʻlgan. Jurjoniyning tabobatiga oid "Zahirayi xorazmsho-hiy" asari Qutbiddin Muhammadga bagʻishlangan.

Mo'g'ullarning istilosi va Xorazmning qulashi

Mo'g'ullar Xorazmni bosib olishga juda qiynalishadi, lekin Xorazmshohning urushdagi noto'gri tadbiri, sulton Alouddinni o'z vaqtida taxtga o'tirgizmagani natijasida Mo'g'ullar taxtni egallaydi.

Adabiyot

• Bartold V.V., Sochineniya, t. 2 (chast 2), M., 1964; Buniyodov 3., Anushtagin Xorazmshohlar davlati (1097—1231), T, 1998.

Turkmaniston tarixi