Aminokislotalar: Versiyalar orasidagi farq
Amir.Temur (munozara | hissa) "thumb|300px|Aminokislotalar '''Aminokislotalar''' — molekulasida amin (~NH<sub>2</sub>) va karboksil (-SOON) guruhlari bo..." yozuvi orqali yangi sahifa yaratildi |
|||
Qator 64: | Qator 64: | ||
* [http://www.chemport.ru/chemical_encyclopedia_article_172.html Aminokisloti v ximii] |
* [http://www.chemport.ru/chemical_encyclopedia_article_172.html Aminokisloti v ximii] |
||
{{chem-stub}} |
|||
[[Turkum:Aminokislotalar]] |
|||
[[ar:حمض أميني]] |
[[ar:حمض أميني]] |
12-Oktyabr 2012, 07:58 dagi koʻrinishi
Aminokislotalar — molekulasida amin (~NH2) va karboksil (-SOON) guruhlari bor organikalik qoʻshlishlar:
- H2N-CH2-COOH (aminsirka kislotasi (glitsin))
Barcha oqsillarning asosiy qurish elementlari aminokislotalar ekanligi koʻpdan beri maʼlum boʻlsa ham, toʻla aminokislota tarkibi faqat XX asrning 30-yillaridagina batamom belgilanadi.Buning sababi, bir tomondan aminokislatalar hali yahshi oʻrganilmagani, oqsil tarkibiga qaysi aminokislotalar kirganligi aniq maʼlum boʻlmaganligi boʻlsa, ikkinchidan, ularning ayrim vakillarini sifat va miqdor analizi usullari hali mukkalmal boʻlmaganligi edi. Bu muammo faqat 40-yillarning boshlarida qogʻoz xromotografiyasi usuli qoʻllanilishi bilan hal qildi. Tabiatda 300 ga yaqin aminokislotalar uchraydi. Ularning yarmidan ortigʻi, umuman oqsil tarkibiga kirmaydi, qolgan yarmining koʻp qismi ham faqat ayrim organizmlarda, baʼzilari alohida peptidlar tarkibida boʻladi.Hamma organizmlarda oqsillar tarkibiga kiradigan aminokislotalar soni 20 ga teng. Ular proteinogen aminokislotalar deb ataladi.
Aminokislotalarning klassifikatsiyasi
Kimyoviy tuzulishi boʻyicha aminokislotalar aminkarbon kislotalar boʻlib, ular tarkibida karboksil — COOH va amino — NH2 guruhlari mavjud. Amino gruppa hamda proteinogen aminokislotalarda a-uglerod atomida joylashganligidan, a-aminokislotalar qatorini tashkil qiladilar. Peptidlar va, umuman oqsil molekulalarining aminokislota tarkibi yozilganda, ularning nomi boshlangʻich uch harfdan tuzilgan qisqartmalaridan foydaniladi. Masalan: Alanin — Ala, Fenilalanin — Fen.
Nomlari va izomerlari
Aminokislotaning oddiy vakili — aminosirka kislotasi NH2—SN2—SOON. Aminokislotalarning koʻpincha shakllanib ketgan trivialli nom bilan, masalan, aminosirka kislotasini glitsinlei nomlaydi.
Aminokislotalarning izomerlanishi uglerodning izomerlanishi bilan va amin guruhining joylashishi boʻyicha aniqlanadi. Nomlash uchun karboksil guruhi bar uglerod atomidan boshlab raqamlaydi:
Peptidlar va, umuman oqsil molekulalarining aminokislota tarkibi yozilganda, ularning nomi boshlangʻich uch harfdan tuzilgan qisqartmalaridan foydaniladi. Masalan: Quyidagi jadvaldan koʻrishingiz mumkin.
Glitsin | Gly | G | Glycine | Gli |
Alanin | Ala | A | Alanine | Ala |
Valin | Val | V | Valine | Val |
Izoleytsin | Ile | I | Isoleucine | Ile |
Leytsin | Leu | L | Leucine | Ley |
Prolin | Pro | P | Proline | Pro |
Serin | Ser | S | Serine | Ser |
Treonin | Thr | T | Threonine | Tre |
Tsistein | Cys | C | Cysteine | Tsis |
Metionin | Met | M | Methionine | Met |
Asparagin kislotasi | Asp | D | asparDic acid | Asp |
Aspargin | Asn | N | asparagiNe | Asn |
Glutamin kislotasi | Glu | E | gluEtamic acid | Glu |
Glutamin | Gln | Q | Q-tamine | Gln |
Lizin | Lys | K | before L | Liz |
Arginin | Arg | R | aRginine | Arg |
Gistidin | His | H | Histidine | Gis |
Fenilalanin | Phe | F | Fenylalanine | Fen |
Tirozin | Tyr | Y | tYrosine | Tir |
Triptofan | Trp | W | tWo rings | Tri |
Manbalar
- N. S. Entelis Aminoatsil-tRNK-sintetazi: dva klassa fermentov // Sorosovskiy obrazovatelniy jurnal, 1998, № 9, s. 14-21
- Aminokisloti v ximii