Tula: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Dieri007 (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Dieri007 (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Qator 4: Qator 4:
Joshua Project tashkilotining saytida eʼlon qilingan hisob-kitoblarga ko‘ra, Tula aholisining soni taxminan 53 000 odamni tashkil qiladi<ref name="Joshua Project"/>.
Joshua Project tashkilotining saytida eʼlon qilingan hisob-kitoblarga ko‘ra, Tula aholisining soni taxminan 53 000 odamni tashkil qiladi<ref name="Joshua Project"/>.


Tula xalqi [[Niger-kongo tillari|Nigeriya-Kongolez]] makro oilasining Adamava-Ubangi oilasining tula tilida gaplashadi<ref>''[[Виноградов, Виктор Алексеевич (лингвист)|Vinogradov V. A.]]'' Vinogradov V. A. Adamaua-vostochnie yaziki // Lingvisticheskiy ensiklopedicheskiy slovar / Glavniy redaktor V. N. Yarseva. — M.: Sovetskaya ensiklopediya, 1990. — 685 s. — ISBN 5-85270-031-2. Arxivirovannaya kopiya. Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017. Arxivirovano 24 oktabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017) {{Cite web |url=http://tapemark.narod.ru/les/017d.html |title=Архивированная копия |accessdate=2017-11-18 |archiveurl=https://archive.today/20171024072611/http://tapemark.narod.ru/les/017d.html |archivedate=2017-10-24 |deadlink= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.rogerblench.info/Language/Niger-Congo/AU/Adamawa%20language%20list.pdf|title=The Adamawa Languages|author=Blench R.|authorlink=Бленч, Роджер|date=2004|editor=|format=pdf|work=|pages=P. 1|location=Cambridge|publisher=Roger Blench Website. Publications|accessdate=|lang=en|description=|ref=|archiveurl=http://archive.li/gm7Vc|archivedate=2017-10-24}}</ref><ref> Hammarström H., Forkel R., Haspelmath M., Bank S.: Language: Tula (angl.). Glottolog[en]. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History[en] (2016). Arxivirovano 18 noyabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017)</ref>. Uchta dialekt mavjud — Baule, Kutule va Yili. Tula tili „type“, „kotule“, „kutule“ (o‘z nomi — ''yii ki̱tule'') nomlari bilan ham tanilgan. ''Ethnologiue'' jahon tillari maʼlumotnomasida va Buyuk rus ensiklopediyasida taqdim etilgan Adamava tillari tasnifida Tula tili Bangvinji va Vaja tillari bilan birgalikda Vaja-jen turkumi Vaja guruhining Tula kichik guruhiga kiritilgan<ref name="Tula. A language of Nigeria"/><ref>{{cite web|url=http://www.rogerblench.info/Language/Africa/Nigeria/Atlas%20of%20Nigerian%20Languages-%20ed%20III.pdf|title=An Atlas of Nigerian Languages. 3rd Edition|author=Blench R.|authorlink=Бленч, Роджер|date=2012|editor=|format=pdf|work=|pages=P. 83, 94|location=Cambridge|publisher=Roger Blench Website. Publications|accessdate=|lang=en|description=|ref=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6mLgabSUJ?url=http://www.rogerblench.info/Language/Africa/Nigeria/Atlas%20of%20Nigerian%20Languages-%20ed%20III.pdf|archivedate=2016-11-28}}</ref>. [[Yozuv]] 1997-yilda [[lotin alifbosi]] asosida yaratildi. Tili boshlang‘ich va o‘rta maktablarda o‘qitiladi. Ikkinchi til sifatida, Tula yaqin turdosh Adamava-Ubangi tili Dadiyada so‘zlashuvchilar orasida keng tarqalgan. Tula tilida so‘zlashuvchilar soni, „''Ethnologue''“ maʼlumotnomasida chop etilgan maʼlumotlarga ko‘ra, taxminan 30 000 kishi (1998)<ref> Adamava-ubangiyskie yaziki / Vinogradov V. A. // A — Anketirovanie. — M. : Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya, 2005. — S. 206. — (Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya : [v 35 t.] / gl. red. Yu. S. Osipov ; 2004—2017, t. 1). — ISBN 5-85270-329-X. Arxivirovannaya kopiya. Data obraщeniya: 21 iyunya 2019. Arxivirovano 25 oktabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017)</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ethnologue.com/subgroups/adamawa|title=Niger-Congo. Atlantic-Congo. Volta-Congo. North. Adamawa-Ubangi. Adamawa|date=2017|editor=Simons G. F., Fennig C. D.|work=[[Ethnologue|Ethnologue: Languages of the World]] (20th Edition)|pages=|location=Dallas|publisher=[[SIL International]]|lang=en|description=|archiveurl=https://archive.li/20171026135141/https://www.ethnologue.com/subgroups/adamawa|archivedate=2017-10-26}}</ref>.
Tula xalqi [[Niger-kongo tillari|Nigeriya-Kongolez]] makro oilasining Adamava-Ubangi oilasining tula tilida gaplashadi<ref>''[[Виноградов, Виктор Алексеевич (лингвист)|Vinogradov V. A.]]'' Vinogradov V. A. Adamaua-vostochnie yaziki // Lingvisticheskiy ensiklopedicheskiy slovar / Glavniy redaktor V. N. Yarseva. — M.: Sovetskaya ensiklopediya, 1990. — 685 s. — ISBN 5-85270-031-2. Arxivirovannaya kopiya. Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017. Arxivirovano 24 oktabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017) {{Cite web|url=http://tapemark.narod.ru/les/017d.html|title=Архивированная копия|accessdate=2017-11-18|archiveurl=https://archive.today/20171024072611/http://tapemark.narod.ru/les/017d.html|archivedate=2017-10-24|deadlink=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.rogerblench.info/Language/Niger-Congo/AU/Adamawa%20language%20list.pdf|title=The Adamawa Languages|author=Blench R.|authorlink=Бленч, Роджер|date=2004|editor=|format=pdf|work=|pages=P. 1|location=Cambridge|publisher=Roger Blench Website. Publications|accessdate=|lang=en|description=|ref=|archiveurl=http://archive.li/gm7Vc|archivedate=2017-10-24}}</ref><ref> Hammarström H., Forkel R., Haspelmath M., Bank S.: Language: Tula (angl.). Glottolog[en]. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History[en] (2016). Arxivirovano 18 noyabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017)</ref>. Uchta dialekt mavjud — Baule, Kutule va Yili. Tula tili „type“, „kotule“, „kutule“ (o‘z nomi — ''yii ki̱tule'') nomlari bilan ham tanilgan. ''Ethnologiue'' jahon tillari maʼlumotnomasida va Buyuk rus ensiklopediyasida taqdim etilgan Adamava tillari tasnifida Tula tili Bangvinji va Vaja tillari bilan birgalikda Vaja-jen turkumi Vaja guruhining Tula kichik guruhiga kiritilgan<ref name="Tula. A language of Nigeria"/><ref>{{cite web|url=http://www.rogerblench.info/Language/Africa/Nigeria/Atlas%20of%20Nigerian%20Languages-%20ed%20III.pdf|title=An Atlas of Nigerian Languages. 3rd Edition|author=Blench R.|authorlink=Бленч, Роджер|date=2012|editor=|format=pdf|work=|pages=P. 83, 94|location=Cambridge|publisher=Roger Blench Website. Publications|accessdate=|lang=en|description=|ref=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6mLgabSUJ?url=http://www.rogerblench.info/Language/Africa/Nigeria/Atlas%20of%20Nigerian%20Languages-%20ed%20III.pdf|archivedate=2016-11-28}}</ref>. [[Yozuv]] 1997-yilda [[lotin alifbosi]] asosida yaratildi. Tili boshlang‘ich va o‘rta maktablarda o‘qitiladi. Ikkinchi til sifatida, Tula yaqin turdosh Adamava-Ubangi tili Dadiyada so‘zlashuvchilar orasida keng tarqalgan. Tula tilida so‘zlashuvchilar soni, „''Ethnologue''“ maʼlumotnomasida chop etilgan maʼlumotlarga ko‘ra, taxminan 30 000 kishi (1998)<ref> Adamava-ubangiyskie yaziki / Vinogradov V. A. // A — Anketirovanie. — M. : Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya, 2005. — S. 206. — (Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya : [v 35 t.] / gl. red. Yu. S. Osipov ; 2004—2017, t. 1). — ISBN 5-85270-329-X. Arxivirovannaya kopiya. Data obraщeniya: 21 iyunya 2019. Arxivirovano 25 oktabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017)</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ethnologue.com/subgroups/adamawa|title=Niger-Congo. Atlantic-Congo. Volta-Congo. North. Adamawa-Ubangi. Adamawa|date=2017|editor=Simons G. F., Fennig C. D.|work=[[Ethnologue|Ethnologue: Languages of the World]] (20th Edition)|pages=|location=Dallas|publisher=[[SIL International]]|lang=en|description=|archiveurl=https://archive.li/20171026135141/https://www.ethnologue.com/subgroups/adamawa|archivedate=2017-10-26}}</ref>.


Asosan, Tula xalqi vakillari anʼanaviy eʼtiqodlariga (75 %) rioya qilishadi, Tulaning bir qismi [[Xristianlik|nasroniylikni]] (15 %), bir qismi — [[Islom|Islomni]] (10 %) qabul qilgan<ref name="Joshua Project"/><ref name="Tula. A language of Nigeria"/>.
Asosan, Tula xalqi vakillari anʼanaviy eʼtiqodlariga (75%) rioya qilishadi, Tulaning bir qismi [[Xristianlik|nasroniylikni]] (15%), bir qismi — [[Islom|Islomni]] (10%) qabul qilgan<ref name="Joshua Project"/><ref name="Tula. A language of Nigeria"/>.


== Manbalar ==
== Manbalar ==

23-May 2022, 09:41 dagi koʻrinishi

Tula[1][2] (shuningdek, mype; inglizcha: tula, ture; o‘z nomi: ki̱tule) — Nigeriyaning sharqiy qismida, Benue daryosidan shimolda, Gongola daryosidan g‘arbda va Billiri shahridan (Kaltungo tumani Gombe shtati)[2] sharqda (30 km) yashovchi adamava-ubangi xalqi[1][2][3]. Tula aholisi joylashgan viloyat yaqinida vaja, cham-mona, tangale va boshqa xalqlarning etnik hududlari joylashgan[4].

Joshua Project tashkilotining saytida eʼlon qilingan hisob-kitoblarga ko‘ra, Tula aholisining soni taxminan 53 000 odamni tashkil qiladi[1].

Tula xalqi Nigeriya-Kongolez makro oilasining Adamava-Ubangi oilasining tula tilida gaplashadi[5][6][7]. Uchta dialekt mavjud — Baule, Kutule va Yili. Tula tili „type“, „kotule“, „kutule“ (o‘z nomi — yii ki̱tule) nomlari bilan ham tanilgan. Ethnologiue jahon tillari maʼlumotnomasida va Buyuk rus ensiklopediyasida taqdim etilgan Adamava tillari tasnifida Tula tili Bangvinji va Vaja tillari bilan birgalikda Vaja-jen turkumi Vaja guruhining Tula kichik guruhiga kiritilgan[2][8]. Yozuv 1997-yilda lotin alifbosi asosida yaratildi. Tili boshlang‘ich va o‘rta maktablarda o‘qitiladi. Ikkinchi til sifatida, Tula yaqin turdosh Adamava-Ubangi tili Dadiyada so‘zlashuvchilar orasida keng tarqalgan. Tula tilida so‘zlashuvchilar soni, „Ethnologue“ maʼlumotnomasida chop etilgan maʼlumotlarga ko‘ra, taxminan 30 000 kishi (1998)[9][10].

Asosan, Tula xalqi vakillari anʼanaviy eʼtiqodlariga (75%) rioya qilishadi, Tulaning bir qismi nasroniylikni (15%), bir qismi — Islomni (10%) qabul qilgan[1][2].

Manbalar

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 „Tula in Nigeria“ (en) (2017). 2017-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Simons G. F., Fennig C. D.: „Tula. A language of Nigeria“ (en). Ethnologue: Languages of the World (20th Edition). Dallas: SIL International (2017). 2017-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  3. Olson J. S.[en]. Longuda // The Peoples of Africa: An Ethnohistorical Dictionary. — Greenwood Publishing Group, 1996. — P. 569. — 681 p. — ISBN 0313279187.
  4. Simons G. F., Fennig C. D.: „Nigeria, Map 5“ (en). Ethnologue: Languages of the World (20th Edition). Dallas: SIL International (2017). 2017-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  5. Vinogradov V. A. Vinogradov V. A. Adamaua-vostochnie yaziki // Lingvisticheskiy ensiklopedicheskiy slovar / Glavniy redaktor V. N. Yarseva. — M.: Sovetskaya ensiklopediya, 1990. — 685 s. — ISBN 5-85270-031-2. Arxivirovannaya kopiya. Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017. Arxivirovano 24 oktabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017) „Архивированная копия“. 2017-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 18-noyabr.
  6. Blench R. „The Adamawa Languages“ (en) (pdf) P. 1. Cambridge: Roger Blench Website. Publications (2004). 2017-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  7. Hammarström H., Forkel R., Haspelmath M., Bank S.: Language: Tula (angl.). Glottolog[en]. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History[en] (2016). Arxivirovano 18 noyabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017)
  8. Blench R. „An Atlas of Nigerian Languages. 3rd Edition“ (en) (pdf) P. 83, 94. Cambridge: Roger Blench Website. Publications (2012). 2016-yil 28-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  9. Adamava-ubangiyskie yaziki / Vinogradov V. A. // A — Anketirovanie. — M. : Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya, 2005. — S. 206. — (Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya : [v 35 t.] / gl. red. Yu. S. Osipov ; 2004—2017, t. 1). — ISBN 5-85270-329-X. Arxivirovannaya kopiya. Data obraщeniya: 21 iyunya 2019. Arxivirovano 25 oktabrya 2017 goda. (Data obraщeniya: 18 noyabrya 2017)
  10. Simons G. F., Fennig C. D.: „Niger-Congo. Atlantic-Congo. Volta-Congo. North. Adamawa-Ubangi. Adamawa“ (en). Ethnologue: Languages of the World (20th Edition). Dallas: SIL International (2017). 2017-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.