Bez: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

Inline

18-Aprel 2022, 19:24 dagi koʻrinishi

Bez, bezlar (glandulae) — 1) organizmning normal hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan va oʻziga xos maxsus shiralar (sekret) ishlab chiqaradigan hujay-ralar yoki koʻp hujayrali aʼzolar. Bez ishlab chiqaradigan moddalarning fiziologi k ahamiyatidan qagi nazar, hujay-ralardan chiqadigan hamma moddalar "sekret" deb yuritiladi. Koʻpgina Bez (mas, soʻlak, ter bezi, jigar, meʼda Bez)ning chiqaruv yoʻli boʻlib, ishlab chiqaradigan sekretini shu yoʻl orqali tana yuzasiga yoki biror aʼzo boʻshligʻiga ajratadi. Huning uchun tashqi sekresiya bezlari, yaʼni ekzokrin Bez deb ataladi. Baʼzi Bezda chiqaruv yoʻli boʻlmaydi va ular ishlab chiqaradigan sekret bevosita toʻqima suyuqligi, qon yoki limfaga qoʻshilib ketadi. Bunday Bez endokrin, yaʼni ichki sekresiya Bezi deb atalib, ularga gipofiz, buyrak usti Bezi, qalqonsimon Bez kiradi. Aralash Bez (mas, meʼda osti bezi, jinsiy Bez va boshqalar) ham boʻlib, ular sekretining bir qismini maxsus nay orqali biror boʻshliqqa, qolganini esa bevosita konga ajratadi. Bez hujayralaridan ishlanib chiqib, boshqa aʼzolarga va organizm funksiyalariga taʼsir etadigan moddalar inkretlar (yoki gormonlar) deb ataladi. Ekzokrin Bez bir va koʻp hujayrali boʻladi. Bir hujayralisiga ichak va nafas yoʻlining shilliq pardasidagi epiteliy ichida joylashgan qadoqsimon hujayrali Bez, koʻp hujay-ralisiga epiteliydan tashqarida joylashgan soʻlak Bez, meʼda-ichak shillik, pardasidagi Bez va boshqa kiradi. Bir hujay-rali Bez sekretni epiteliy yuzasiga chiqarib, uni mexanik va kimyoviy shikastdan saqlaydi. Bez ishlab chikaradigan moddalarining kimyoviy tabiatiga qarab seroz (yoki oqsilli) va shilim-shiq (yoki shilliq) Bezga boʻlinadi. Seroz Bez suvda oson eriydigan oqsil — sekret chiqaradi, shilimshiq Bezdan esa mutsin va mukoid moddalar chiqadi. Baʼzi Bezdan ham oqsil, ham shilimshiq sekret chiqadi (aralash Bez), mas, quloq oldidagi va jagʻ ostidagi soʻlak Bez Baʼzi Bez (sut Bez, Yirik ter Bez, yogʻ Bez va h. k.) yogʻlilipoid va steroidli sekret ishlab chiqaradi, bu Bez sekreti suvda erimaydi, hujayralardan tomchi yoki durda shaklida ajralib chiqadi. Buyrak usti Bezlarining poʻstloq qavatidan va jinsiy bezlardan ishlanib chiqadigan gormonlar ham steroidlarga kiradi. Sekretning qanday hosil boʻli-shi va epiteliy hujayralaridan tashqariga chiqarilish xususiyatiga qarab Bez merokrin, apokrin va golokrin Bezlarga boʻlinadi. Endokrin Bez muhim aʼzolar boʻlib, ularda ishlangan ink-ret (gormon) organizmning oʻsishi, vo-yaga yetishi va moddalar almashinuvi ja-rayonlarini idora etadi. Bez faoliyati nerv sistemasi hamda gumoral omillar tomonidan boshqariladi;

2) yalligʻlanib kattalashgan limfa tugunlarining xalq oʻrtasida tarqalgan yanglish nomi (qarang Limfa sistemasi).

Nosir Ahmedov.

Yana q.

Endokrin bezlar

Adabiyotlar

OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

@@ Qator 1: / Qator 1: @@
-'''Bez''', bezlar (glandulae) — 1) organizmning normal hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan va oʻziga xos maxsus shiralar (sekret) ishlab chiqaradigan hujay-ralar yoki koʻp hujayrali aʼzolar. B. ishlab chiqaradigan moddalarning fiziologi k ahamiyatidan qagi nazar, hujay-ralardan chiqadigan hamma moddalar "sekret" deb yuritiladi. Koʻpgina B. (mas, soʻlak, ter bezi, jigar, meʼda B.)ning chiqaruv yoʻli boʻlib, ishlab chiqaradigan sekretini shu yoʻl orqali tana yuzasiga yoki biror aʼzo boʻshligʻiga ajratadi. Huning uchun tashqi sekresiya bezlari, yaʼni ekzokrin B. deb ataladi. Baʼzi B.da chiqaruv yoʻli boʻlmaydi va ular ishlab chiqaradigan sekret bevosita toʻqima suyuqligi, qon yoki limfaga qoʻshilib ketadi. Bunday B. endokrin, yaʼni ichki sekresiya B.i deb atalib, ularga gipofiz, buyrak usti B.i, qalqonsimon B. kiradi. Aralash B. (mas, meʼda osti bezi, jinsiy B. va boshqalar) ham boʻlib, ular sekretining bir qismini maxsus nay orqali biror boʻshliqqa, qolganini esa bevosita konga ajratadi. B. hujayralaridan ishlanib chiqib, boshqa aʼzolarga va organizm funksiyalariga taʼsir etadigan moddalar inkretlar (yoki gormonlar) deb ataladi. Ekzokrin B. bir va koʻp hujayrali boʻladi. Bir hujayralisiga ichak va nafas yoʻlining shilliq pardasidagi epiteliy ichida joylashgan qadoqsimon hujayrali B., koʻp hujay-ralisiga epiteliydan tashqarida joylashgan soʻlak B., meʼda-ichak shillik, pardasidagi B. va boshqa kiradi. Bir hujay-rali B. sekretni epiteliy yuzasiga chiqarib, uni mexanik va kimyoviy shikastdan saqlaydi. B. ishlab chikaradigan moddalarining kimyoviy tabiatiga qarab seroz (yoki oqsilli) va shilim-shiq (yoki shilliq) B.ga boʻlinadi. Seroz B. suvda oson eriydigan oqsil — sekret chiqaradi, shilimshiq B.dan esa mutsin va mukoid moddalar chiqadi. Baʼzi B.dan ham oqsil, ham shilimshiq sekret chiqadi (aralash B.), mas, quloq oldidagi va jagʻ ostidagi soʻlak B. Baʼzi B. (sut B., Yirik ter B., yogʻ B. va h. k.) yogʻlilipoid va steroidli sekret ishlab chiqaradi, bu B. sekreti suvda erimaydi, hujayralardan tomchi yoki durda shaklida ajralib chiqadi. Buyrak usti B.larining poʻstloq qavatidan va jinsiy bezlardan ishlanib chiqadigan gormonlar ham steroidlarga kiradi. Sekretning qanday hosil boʻli-shi va epiteliy hujayralaridan tashqariga chiqarilish xususiyatiga qarab B. merokrin, apokrin va golokrin B.larga boʻlinadi. Endokrin B. muhim aʼzolar boʻlib, ularda ishlangan ink-ret (gormon) organizmning oʻsishi, vo-yaga yetishi va moddalar almashinuvi ja-rayonlarini idora etadi. B. faoliyati nerv sistemasi hamda gumoral omillar tomonidan boshqariladi; 2) yalligʻlanib kattalashgan limfa tugunlarining xalq oʻrtasida tarqalgan yanglish nomi (qarang Limfa sistemasi).
+'''Bez''', bezlar (glandulae) — 1) [[Organizm|organizmning]] normal hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan va oʻziga xos maxsus shiralar (sekret) ishlab chiqaradigan hujay-ralar yoki koʻp hujayrali aʼzolar. Bez ishlab chiqaradigan moddalarning fiziologi k ahamiyatidan qagi nazar, hujay-ralardan chiqadigan hamma moddalar "sekret" deb yuritiladi. Koʻpgina Bez (mas, soʻlak, ter bezi, jigar, meʼda Bez)ning chiqaruv yoʻli boʻlib, ishlab chiqaradigan sekretini shu yoʻl orqali tana yuzasiga yoki biror aʼzo boʻshligʻiga ajratadi. Huning uchun tashqi sekresiya bezlari, yaʼni ekzokrin Bez deb ataladi. Baʼzi Bezda chiqaruv yoʻli boʻlmaydi va ular ishlab chiqaradigan sekret bevosita toʻqima suyuqligi, qon yoki limfaga qoʻshilib ketadi. Bunday Bez endokrin, yaʼni [[Ichki sekretsiya|ichki sekresiya]] Bezi deb atalib, ularga gipofiz, [[Buyrak usti bezlari|buyrak usti Bezi]], [[Qalqonsimon bez|qalqonsimon Bez]] kiradi. Aralash Bez (mas, meʼda osti bezi, jinsiy Bez va boshqalar) ham boʻlib, ular sekretining bir qismini maxsus nay orqali biror boʻshliqqa, qolganini esa bevosita konga ajratadi. Bez hujayralaridan ishlanib chiqib, boshqa aʼzolarga va organizm funksiyalariga taʼsir etadigan moddalar inkretlar (yoki gormonlar) deb ataladi. Ekzokrin Bez bir va koʻp hujayrali boʻladi. Bir hujayralisiga ichak va nafas yoʻlining shilliq pardasidagi epiteliy ichida joylashgan qadoqsimon hujayrali Bez, koʻp hujay-ralisiga epiteliydan tashqarida joylashgan soʻlak Bez, meʼda-ichak shillik, pardasidagi Bez va boshqa kiradi. Bir hujay-rali Bez sekretni epiteliy yuzasiga chiqarib, uni mexanik va kimyoviy shikastdan saqlaydi. Bez ishlab chikaradigan moddalarining kimyoviy tabiatiga qarab seroz (yoki oqsilli) va shilim-shiq (yoki shilliq) Bezga boʻlinadi. Seroz Bez suvda oson eriydigan oqsil — sekret chiqaradi, shilimshiq Bezdan esa mutsin va mukoid moddalar chiqadi. Baʼzi Bezdan ham oqsil, ham shilimshiq sekret chiqadi (aralash Bez), mas, quloq oldidagi va jagʻ ostidagi soʻlak Bez Baʼzi Bez (sut Bez, Yirik ter Bez, yogʻ Bez va h. k.) yogʻlilipoid va steroidli sekret ishlab chiqaradi, bu Bez sekreti suvda erimaydi, [[Hujayra|hujayralardan]] tomchi yoki durda shaklida ajralib chiqadi. Buyrak usti Bezlarining poʻstloq qavatidan va jinsiy bezlardan ishlanib chiqadigan gormonlar ham steroidlarga kiradi. Sekretning qanday hosil boʻli-shi va epiteliy hujayralaridan tashqariga chiqarilish xususiyatiga qarab Bez merokrin, apokrin va golokrin Bezlarga boʻlinadi. Endokrin Bez muhim aʼzolar boʻlib, ularda ishlangan ink-ret (gormon) organizmning oʻsishi, vo-yaga yetishi va moddalar almashinuvi ja-rayonlarini idora etadi. Bez faoliyati [[nerv sistemasi]] hamda gumoral omillar tomonidan boshqariladi;
+) yalligʻlanib kattalashgan limfa tugunlarining xalq oʻrtasida tarqalgan yanglish nomi (qarang [[Limfa sistemasi]]).
 Nosir Ahmedov.
+== Yana q. ==
+* [[Endokrin bezlar]]
 == Adabiyotlar ==