Oʻlim: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MalikxanBot (munozara | hissa)
MalikxanBot (munozara | hissa)
Bot v1: Tuzatmalar (xato haqida xabar berish)
Qator 1: Qator 1:
[[Fayl:Kuoleman Puutarha by Hugo Simberg.jpg|alt=|thumb|Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)]]
[[Fayl:Kuoleman Puutarha by Hugo Simberg.jpg|alt=|thumb|Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)]]
[[Fayl:Skullclose.jpg|thumb|upright|[[Odam chanogʻi]] oʻlim [[ramz]]i sifatida keng ishlatiladi.]]
[[Fayl:Skullclose.jpg|thumb|upright|[[Odam chanogʻi]] oʻlim [[ramz]]i sifatida keng ishlatiladi.]]
'''Oʻlim''' (boshqa nomlari: '''vafot''', '''qazo''', '''[[ajal]]''') [[hayot|tirik]] [[organizm]] faoliyatini tutib turuvchi barcha [[biologik funksiya]]larning toʻxtatishidir. Oʻlimga olib keluvchi [[fenomen]]lar sirasiga [[keksayish]], [[yirtqichlik]], [[ochlik]], [[kasallik]], [[xudkushlik]], [[qotillik]], [[baxtsiz hodisa]], [[jarohat]] kabilar kiradi.<ref>{{web manbasi|last=Zimmerman|first=Leda|title=Must all organisms age and die?|url=http://engineering.mit.edu/live/news/1223-must-all-organisms-age-and-die|publisher=Massachusetts Institute of Technology School of Engineering|accessdate=5 February 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101101081710/http://engineering.mit.edu/live/news/1223-must-all-organisms-age-and-die|archivedate=2010-11-01|date=19 October 2010|deadurl=no}}</ref> Oʻlimdan keyin organizmlar [[chirish|chiriy]] boshlaydi.
'''Oʻlim''' (boshqa nomlari: '''vafot''', '''qazo''', '''[[ajal]]''') [[hayot|tirik]] [[organizm]] faoliyatini tutib turuvchi barcha [[biologik funksiya]]larning toʻxtatishidir. Oʻlimga olib keluvchi [[fenomen]]lar sirasiga [[keksayish]], [[yirtqichlik]], [[ochlik]], [[kasallik]], [[xudkushlik]], [[qotillik]], [[baxtsiz hodisa]], [[jarohat]] kabilar kiradi.<ref>{{web manbasi|last=Zimmerman|first=Leda|title=Must all organisms age and die?|url=http://engineering.mit.edu/live/news/1223-must-all-organisms-age-and-die|publisher=Massachusetts Institute of Technology School of Engineering|accessdate=5-fevral 2012-yil|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101101081710/http://engineering.mit.edu/live/news/1223-must-all-organisms-age-and-die|archivedate=2010-11-01|date=19-oktabr 2010-yil|deadurl=no}}</ref> Oʻlimdan keyin organizmlar [[chirish|chiriy]] boshlaydi.


'''Oʻlim''' — organizm hayot faoliyatining butunlay toʻxtashi, ortga qaytmas jarayon. Eng sodda hayvonlarning tabiiy oʻlimi ularning boʻlinishidan iborat, bunda 1 individ oʻlsa, oʻrnida 2 ta yangi individ hosil boʻladi. Odam va issiq qonli hayvonlar oʻlimi dastavval nafas olish va qon aylanishiningtoʻxtashiga bogʻliq. Oʻ. organizmning qarishi natijasida tabiiy ravishda yoki kasallik tufayli toʻsatdan, barvaqt yuz beradi. Klinik va biologik Oʻ. farqlanadi. Klinik Oʻ.da organizm hayot faoliyatini baʼzi hollarda tiklash va uni jonlantirish mumkin; u oʻrtacha 2—6 min. davom etadi, shundan keyin biologik Oʻ. yuz beradi. Oʻ. sabablari va mexanizmini tanatologiya oʻrganadi.
'''Oʻlim''' — organizm hayot faoliyatining butunlay toʻxtashi, ortga qaytmas jarayon. Eng sodda hayvonlarning tabiiy oʻlimi ularning boʻlinishidan iborat, bunda 1 individ oʻlsa, oʻrnida 2 ta yangi individ hosil boʻladi. Odam va issiq qonli hayvonlar oʻlimi dastavval nafas olish va qon aylanishiningtoʻxtashiga bogʻliq. Oʻ. organizmning qarishi natijasida tabiiy ravishda yoki kasallik tufayli toʻsatdan, barvaqt yuz beradi. Klinik va biologik Oʻ. farqlanadi. Klinik Oʻ.da organizm hayot faoliyatini baʼzi hollarda tiklash va uni jonlantirish mumkin; u oʻrtacha 2—6 min. davom etadi, shundan keyin biologik Oʻ. yuz beradi. Oʻ. sabablari va mexanizmini tanatologiya oʻrganadi.


Odam jamiyatlarida oʻlim tabiati ming yillar davomida muhim [[din]]iy va [[falsafa|falsafiy]] mavzular markazida boʻlib kelgan. Bu mavzularga [[tirilish]] ([[ibrohimiy dinlar]]ga oid), [[reinkarnatsiya]] ([[dharmik dinlar]]ga oid), [[ong]] oʻchishi ([[ateizm]] bilan bogʻlanadi) kabi gʻoyalar kiradi.<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=fuKB8MPMdG4C&pg=PA18&dq=&hl=en&sa=X&ei=WjUtT9yhJY268gPCwMz_Dg&ved=0CDkQ6AEwAQ#v=onepage&q=&f=false Handbook to the Afterlife] retrieved 12 April 2012</ref>
Odam jamiyatlarida oʻlim tabiati ming yillar davomida muhim [[din]]iy va [[falsafa|falsafiy]] mavzular markazida boʻlib kelgan. Bu mavzularga [[tirilish]] ([[ibrohimiy dinlar]]ga oid), [[reinkarnatsiya]] ([[dharmik dinlar]]ga oid), [[ong]] oʻchishi ([[ateizm]] bilan bogʻlanadi) kabi gʻoyalar kiradi.<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=fuKB8MPMdG4C&pg=PA18&dq=&hl=en&sa=X&ei=WjUtT9yhJY268gPCwMz_Dg&ved=0CDkQ6AEwAQ#v=onepage&q=&f=false Handbook to the Afterlife] retrieved 12-aprel 2012-yil</ref>


[[Odam]]lar va ayrim boshqa yuqori hayvonlarda oʻlimga javoban oʻlgan individga (marhumga) yaqin boshqa individlar [[motam]] tuygʻusi va hissiy azoblanish kechirishadi.<ref>{{web manbasi |url=http://helpguide.org/mental/grief_loss.htm |title=Melinda Smith, J. S. (2012, January). Coping with Grief and Loss |publisher=Helpguide.org |date= |accessdate=2012-12-09 |archivedate=2012-03-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120310182450/http://helpguide.org/mental/grief_loss.htm }}</ref> Oʻlgan kishi xotirasiga odamlar [[aza]] marosimini oʻtkazishadi. Oʻlgan odamning fizik qoldiqlari ''jasad'' yoki ''murda'' deyilib, marhum yoki unga yaqin shaxslarning urf-odatlariga koʻra [[dafn]] etilishi, [[krematsiya|kuydirilishi]], [[mumiyo]]lanishi yoki boshqa usullar bilan ajratilishi mumkin (bu amallar shuningdek [[sanitariya]] maqsadida qilinadi).
[[Odam]]lar va ayrim boshqa yuqori hayvonlarda oʻlimga javoban oʻlgan individga (marhumga) yaqin boshqa individlar [[motam]] tuygʻusi va hissiy azoblanish kechirishadi.<ref>{{web manbasi |url=http://helpguide.org/mental/grief_loss.htm |title=Melinda Smith, J. S. (2012, January). Coping with Grief and Loss |publisher=Helpguide.org |date= |accessdate=2012-12-09 |archivedate=2012-03-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120310182450/http://helpguide.org/mental/grief_loss.htm }}</ref> Oʻlgan kishi xotirasiga odamlar [[aza]] marosimini oʻtkazishadi. Oʻlgan odamning fizik qoldiqlari ''jasad'' yoki ''murda'' deyilib, marhum yoki unga yaqin shaxslarning urf-odatlariga koʻra [[dafn]] etilishi, [[krematsiya|kuydirilishi]], [[mumiyo]]lanishi yoki boshqa usullar bilan ajratilishi mumkin (bu amallar shuningdek [[sanitariya]] maqsadida qilinadi).


Odamlar orasida oʻlimga olib keluvchi eng tarqalgan sabablarga (kamayish tartibida) [[yurak ishemiyasi]], [[insult]] va boshqa [[serebrovaskular kasalliklar]], [[quyi nafas yoʻllari infeksiyasi]] kiradi.<ref>[http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs310/en/index.html The top 10 causes of death] updated June 2011, retrieved 16 October 2012</ref>
Odamlar orasida oʻlimga olib keluvchi eng tarqalgan sabablarga (kamayish tartibida) [[yurak ishemiyasi]], [[insult]] va boshqa [[serebrovaskular kasalliklar]], [[quyi nafas yoʻllari infeksiyasi]] kiradi.<ref>[http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs310/en/index.html The top 10 causes of death] updated June 2011, retrieved 16-oktabr 2012-yil</ref>


== Manbalar ==
== Manbalar ==

14-Noyabr 2021, 19:34 dagi koʻrinishi

Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)
Odam chanogʻi oʻlim ramzi sifatida keng ishlatiladi.

Oʻlim (boshqa nomlari: vafot, qazo, ajal) tirik organizm faoliyatini tutib turuvchi barcha biologik funksiyalarning toʻxtatishidir. Oʻlimga olib keluvchi fenomenlar sirasiga keksayish, yirtqichlik, ochlik, kasallik, xudkushlik, qotillik, baxtsiz hodisa, jarohat kabilar kiradi.[1] Oʻlimdan keyin organizmlar chiriy boshlaydi.

Oʻlim — organizm hayot faoliyatining butunlay toʻxtashi, ortga qaytmas jarayon. Eng sodda hayvonlarning tabiiy oʻlimi ularning boʻlinishidan iborat, bunda 1 individ oʻlsa, oʻrnida 2 ta yangi individ hosil boʻladi. Odam va issiq qonli hayvonlar oʻlimi dastavval nafas olish va qon aylanishiningtoʻxtashiga bogʻliq. Oʻ. organizmning qarishi natijasida tabiiy ravishda yoki kasallik tufayli toʻsatdan, barvaqt yuz beradi. Klinik va biologik Oʻ. farqlanadi. Klinik Oʻ.da organizm hayot faoliyatini baʼzi hollarda tiklash va uni jonlantirish mumkin; u oʻrtacha 2—6 min. davom etadi, shundan keyin biologik Oʻ. yuz beradi. Oʻ. sabablari va mexanizmini tanatologiya oʻrganadi.

Odam jamiyatlarida oʻlim tabiati ming yillar davomida muhim diniy va falsafiy mavzular markazida boʻlib kelgan. Bu mavzularga tirilish (ibrohimiy dinlarga oid), reinkarnatsiya (dharmik dinlarga oid), ong oʻchishi (ateizm bilan bogʻlanadi) kabi gʻoyalar kiradi.[2]

Odamlar va ayrim boshqa yuqori hayvonlarda oʻlimga javoban oʻlgan individga (marhumga) yaqin boshqa individlar motam tuygʻusi va hissiy azoblanish kechirishadi.[3] Oʻlgan kishi xotirasiga odamlar aza marosimini oʻtkazishadi. Oʻlgan odamning fizik qoldiqlari jasad yoki murda deyilib, marhum yoki unga yaqin shaxslarning urf-odatlariga koʻra dafn etilishi, kuydirilishi, mumiyolanishi yoki boshqa usullar bilan ajratilishi mumkin (bu amallar shuningdek sanitariya maqsadida qilinadi).

Odamlar orasida oʻlimga olib keluvchi eng tarqalgan sabablarga (kamayish tartibida) yurak ishemiyasi, insult va boshqa serebrovaskular kasalliklar, quyi nafas yoʻllari infeksiyasi kiradi.[4]

Manbalar

  1. Zimmerman, Leda „Must all organisms age and die?“. Massachusetts Institute of Technology School of Engineering (19-oktabr 2010-yil). 2010-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-fevral 2012-yil.
  2. Handbook to the Afterlife retrieved 12-aprel 2012-yil
  3. „Melinda Smith, J. S. (2012, January). Coping with Grief and Loss“. Helpguide.org. 2012-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-dekabr.
  4. The top 10 causes of death updated June 2011, retrieved 16-oktabr 2012-yil

Havolalar