Paradoks: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k kichik o'zgarishlar
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1: Qator 1:
'''Paradoks''' (qadimgi yunoncha: παράδοξος „kutilmagan“, „gʻalati“) — koʻpchilik tomonidan kabul etilgan anʼanaviy fikr, tajribaga oʻz mazmuni yoki shakli bilan keskin zid boʻlgan, kutilmagan mulohaza, muhokama. Har qanday paradoks „shubhasiz toʻgʻri“ (asoslimi, asossizmi, bundan qatʼi nazar) hisoblangan u yoki bu fikrni inkor etishdek koʻrinadi. „paradoks“ terminining oʻzi ham dastlab antik falsafada har qanday gʻalati, original fikrni ifodalash uchun ishlatilgan.
'''Paradoks''' ([[qadimgi yunon tili|qad. yun.]] παράδοξος — „kutilmagan“) shunday iddao (yoki iddaolar toʻplami) ki, agar u toʻgʻri boʻlsa, [[mantiq]]qa zid keladi. Paradoks, odatda, undagi iddaoning oʻz-oʻziga, yoki iddaolarning bir-biriga qarama-qarshi boʻlishidan kelib chiqadi.


Mantiqda paradokslar formal mantik, qoidalariga rioya qilib fikr yuritishda baʼzan yuzaga keladi. Mantikda paradokslarni haqiqatdan chekinish, deb bilish oʻrinlidir. Shuning uchun antinomiya, aporiya, ziddiyatth paradoksning sinonimlari deb hisoblash mumkin. Paradoks bir-birini istisno kdluvchi ikki fikrni bab-baravar isbot kilish mumkinligini bil-diradi. Mantikiy paradokslar, odatda, mantiqiy asoslari toʻla aniklanmagan na-zariyalarda uchraydi.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Paradoks''' (yun. paradoxoskutilmagan, gʻalati) — koʻpchilik tomonidan kabul etilgan anʼanaviy fikr, tajribaga oʻz mazmuni yoki shakli bilan keskin zid boʻlgan, kutilmagan mulohaza, muhokama. Har qanday P. "shubhasiz toʻgʻri" (asoslimi, asossizmi, bundan qatʼi nazar) hisoblangan u yoki bu fikrni inkor etishdek koʻrinadi. "P." terminining oʻzi ham dastlab antik falsafada x,ar qanday gʻalati, original fikrni ifodalash uchun ishlatilgan.


Ilmiy muhokamada paradoks paydo boʻlishining asosiy sababi inson bilish jarayonining murakkab dialektik harakterga egaligi va bunda shakl va mazmunning oʻzaro ziddiyatli munosabatda boʻlishidadir. Paradokslarni bartaraf etishning universal yoʻli yoʻq. Mantiq va mat.da ayrim paradokslarni bartaraf kilish usullari ishlab chikilgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
Mantiqda P.lar formal mantik, qoidalariga rioya qilib fikr yuritishda baʼzan yuzaga keladi. Mantikda P.larni haqiqatdan chekinish, deb bilish oʻrinlidir. Shuning uchun antinomiya, aporiya, ziddiyatth P.ning sinonimlari deb hisoblash mumkin. P. bir-birini istisno kdluvchi ikki fikrni bab-baravar isbot kilish mumkinligini bil-diradi. Mantikiy P.lar, odatda, man-tiqiy asoslari toʻla aniklanmagan na-zariyalarda uchraydi.

Ilmiy muhokamada P. paydo boʻlishining asosiy sababi inson bilish jarayonining murakkab dialektik harakterga egaligi va bunda shakl va mazmunning oʻzaro ziddiyatli munosabatda boʻlishidadir.
P.larni bartaraf etishning universal yoʻli yoʻq. Mantiq va mat.da ayrim P.larni bartaraf kilish usullari ishlab chikilgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->


== Shuningdek qarang ==
== Shuningdek qarang ==
Qator 17: Qator 12:


{{OʻzME}}
{{OʻzME}}
{{Tashqi havolalar}}


[[Turkum:Mantiq]]
[[Turkum:Mantiq]]

26-Sentyabr 2021, 19:10 dagi koʻrinishi

Paradoks (qadimgi yunoncha: παράδοξος — „kutilmagan“, „gʻalati“) — koʻpchilik tomonidan kabul etilgan anʼanaviy fikr, tajribaga oʻz mazmuni yoki shakli bilan keskin zid boʻlgan, kutilmagan mulohaza, muhokama. Har qanday paradoks „shubhasiz toʻgʻri“ (asoslimi, asossizmi, bundan qatʼi nazar) hisoblangan u yoki bu fikrni inkor etishdek koʻrinadi. „paradoks“ terminining oʻzi ham dastlab antik falsafada har qanday gʻalati, original fikrni ifodalash uchun ishlatilgan.

Mantiqda paradokslar formal mantik, qoidalariga rioya qilib fikr yuritishda baʼzan yuzaga keladi. Mantikda paradokslarni haqiqatdan chekinish, deb bilish oʻrinlidir. Shuning uchun antinomiya, aporiya, ziddiyatth paradoksning sinonimlari deb hisoblash mumkin. Paradoks bir-birini istisno kdluvchi ikki fikrni bab-baravar isbot kilish mumkinligini bil-diradi. Mantikiy paradokslar, odatda, mantiqiy asoslari toʻla aniklanmagan na-zariyalarda uchraydi.

Ilmiy muhokamada paradoks paydo boʻlishining asosiy sababi inson bilish jarayonining murakkab dialektik harakterga egaligi va bunda shakl va mazmunning oʻzaro ziddiyatli munosabatda boʻlishidadir. Paradokslarni bartaraf etishning universal yoʻli yoʻq. Mantiq va mat.da ayrim paradokslarni bartaraf kilish usullari ishlab chikilgan.[1]

Shuningdek qarang

Manbalar

  1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil