Shayboniylar: Versiyalar orasidagi farq
Tahrir izohi yoʻq Teg: Qaytarildi |
82.215.75.211 (mun.) tomonidan qilingan 2188455-sonli tahrir qaytarildi Teg: Bekor qilindi |
||
| Qator 3: | Qator 3: | ||
'''Shayboniylar''' — [[Buxoro xonligi]]ni boshqargan sulola (1500—1601). [[Muhammad Shayboniy|Shayboniyxon]] asos solgan. |
'''Shayboniylar''' — [[Buxoro xonligi]]ni boshqargan sulola (1500—1601). [[Muhammad Shayboniy|Shayboniyxon]] asos solgan. |
||
Shayboniyxon XVasr oxiri va XVIasr boshlarida toju taxt uchun oʻzaro kurashayotgan temuriy shahzodalar oʻzaro nizolari oqibatida Movarounnahrning asosiy shaharlari: Samarqand va Buxoroni osonlik bilan egallab, yangi davlatga asos solgan. Keyinchalik Movarounnahrning qolgan hududi va Xuroson ham bu davlat tarkibiga kiritildi. Ismoil I Safaviy bilan boʻlgan jangda Shayboniyxon oʻldirilgach 1510-yil, Koʻchkunchixon xon qilib koʻtarilgan. Uning vafotidan soʻng oʻgʻli Abu Saidxon qisqa muddat 1530—33yy hukmronlik qildi. Shayboniyxonning jiyani Ubaydullaxon davrida poytaxt |
Shayboniyxon XVasr oxiri va XVIasr boshlarida toju taxt uchun oʻzaro kurashayotgan temuriy shahzodalar oʻzaro nizolari oqibatida Movarounnahrning asosiy shaharlari: Samarqand va Buxoroni osonlik bilan egallab, yangi davlatga asos solgan. Keyinchalik Movarounnahrning qolgan hududi va Xuroson ham bu davlat tarkibiga kiritildi. Ismoil I Safaviy bilan boʻlgan jangda Shayboniyxon oʻldirilgach 1510-yil, Koʻchkunchixon xon qilib koʻtarilgan. Uning vafotidan soʻng oʻgʻli Abu Saidxon qisqa muddat 1530—33yy hukmronlik qildi. Shayboniyxonning jiyani Ubaydullaxon davrida poytaxt Samarkanddan Buxoroga kuchirilgan va davlatning rasmiy nomi Buxoro xonligi deb ataladigan boʻlgan. Xususan, Ubaydullaxon Sh. sulolasini saqlab qolish va uni mustahkamlashda muhim rol oʻynadi. Ubaydullaxon vafot etgach (1540), xonlik qisqa muddat 3 qismga boʻlinib, Buxoroda Abdulazizxon, 1557-yildan Abdulla Sulton Abdullaxon II, Iskandarxonning oʻgʻli, Samarqandda Abdullaxon I, Abdullapshfxon, Baroqxon; Balxda Pirmuhammadxon hukmronlik qilishgan. Abdullaxon II bu tarkrklikka barham berib, xonlik hududini birlashtirgan va uni yanada kengaytirgan. Abdullaxon II vafot etgach, uning oʻgʻli[Abdulmoʻminxon va amakivachchasi PirmuhammadxonI Sulaymon sultonning oʻgʻli qisqa muddat xon boʻlishgan. XVIasr oxiri XVII asr boshlaridagi murakkab qaramaqarshiliklar natijasida Sh. hokimiyatdan ayrilishdi. Soʻnggi shayboniy Pirmuhammadxon II oʻziga qarshi chiqqan Samarqand hokimi Boqi Muhammad bilan 1601 y. iyunda SamarQand yaqinidagi Bogʻi Shamolda boʻlgan jangda magʻlubiyatga uchragach, taxtni topshirishga majbur boʻldi. Shunday qilib, 1601-yildan Buxoro xonligini yangi turkiy sulola — ashtarxoniylar yani joniylar boshqarishga kirishgan. |
||
== Adabiyotlar == |
== Adabiyotlar == |
||
14-Aprel 2021, 20:44 dagi koʻrinishi
Shayboniylar — Buxoro xonligini boshqargan sulola (1500—1601). Shayboniyxon asos solgan.
Shayboniyxon XVasr oxiri va XVIasr boshlarida toju taxt uchun oʻzaro kurashayotgan temuriy shahzodalar oʻzaro nizolari oqibatida Movarounnahrning asosiy shaharlari: Samarqand va Buxoroni osonlik bilan egallab, yangi davlatga asos solgan. Keyinchalik Movarounnahrning qolgan hududi va Xuroson ham bu davlat tarkibiga kiritildi. Ismoil I Safaviy bilan boʻlgan jangda Shayboniyxon oʻldirilgach 1510-yil, Koʻchkunchixon xon qilib koʻtarilgan. Uning vafotidan soʻng oʻgʻli Abu Saidxon qisqa muddat 1530—33yy hukmronlik qildi. Shayboniyxonning jiyani Ubaydullaxon davrida poytaxt Samarkanddan Buxoroga kuchirilgan va davlatning rasmiy nomi Buxoro xonligi deb ataladigan boʻlgan. Xususan, Ubaydullaxon Sh. sulolasini saqlab qolish va uni mustahkamlashda muhim rol oʻynadi. Ubaydullaxon vafot etgach (1540), xonlik qisqa muddat 3 qismga boʻlinib, Buxoroda Abdulazizxon, 1557-yildan Abdulla Sulton Abdullaxon II, Iskandarxonning oʻgʻli, Samarqandda Abdullaxon I, Abdullapshfxon, Baroqxon; Balxda Pirmuhammadxon hukmronlik qilishgan. Abdullaxon II bu tarkrklikka barham berib, xonlik hududini birlashtirgan va uni yanada kengaytirgan. Abdullaxon II vafot etgach, uning oʻgʻli[Abdulmoʻminxon va amakivachchasi PirmuhammadxonI Sulaymon sultonning oʻgʻli qisqa muddat xon boʻlishgan. XVIasr oxiri XVII asr boshlaridagi murakkab qaramaqarshiliklar natijasida Sh. hokimiyatdan ayrilishdi. Soʻnggi shayboniy Pirmuhammadxon II oʻziga qarshi chiqqan Samarqand hokimi Boqi Muhammad bilan 1601 y. iyunda SamarQand yaqinidagi Bogʻi Shamolda boʻlgan jangda magʻlubiyatga uchragach, taxtni topshirishga majbur boʻldi. Shunday qilib, 1601-yildan Buxoro xonligini yangi turkiy sulola — ashtarxoniylar yani joniylar boshqarishga kirishgan.
Adabiyotlar
- Materiali po istorii Sredney i Sentralnoy Azii XXIX vv., T., 1988;
- Istoriya Uzbekistana (XVI—Pervaya polovina XIX veka), t. 3, T., 1993;
- Oʻzbekiston tarixi: davlat va jamiyat taraqqiyoti, 1qism, T., 2000;
- Oʻzbekiston davlatchiligi tarixi ocherklari, T., 2001.
- Muhammad Solih, Shayboniynoma, T., 1989;
- Hofiz Tanish alBuxoriy, Abdullanoma (1—2kitoblar), T., 1999— 2000;
- Mirzo Muxammad Haydar, Tarixi Rashidi, T., 1996.
|
Shayboniylar sulolasi | ||||||||
| ||||||||
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |