Amir Haydar: Versiyalar orasidagi farq
Tahrir izohi yoʻq |
|||
Qator 12: | Qator 12: | ||
== Madaniyat sohasida siyosat == |
== Madaniyat sohasida siyosat == |
||
[[Fayl: Chor minor from south.jpg|thumb|left|Chor minor madrasasi]] |
[[Fayl: Chor minor from south.jpg|thumb|left|Chor minor madrasasi]] |
||
Ahmad Donishnnng yozishicha, H. hukmronlik qilgan davrda Buxoroda ilm-fan, xususan, tarix va islom ilmlari rivojlangan. H. madrasalarda tahsil olib borish uchun Istanbul, Kobul va boshqa shaharlardan koʻplab qoʻlyozma kitoblarni oldirgan. Uning oʻzi muntazam ravishda saboq bergan, madrasalarda dars oʻtgan. H. "al-Fa-void al-alfiya" nomli fiqhning xanafiya mazhabiga oid asar ham yozgan. |
Ahmad Donishnnng yozishicha, H. hukmronlik qilgan davrda Buxoroda ilm-fan, xususan, tarix va islom ilmlari rivojlangan. H. madrasalarda tahsil olib borish uchun [[Istanbul]], Kobul va boshqa shaharlardan koʻplab qoʻlyozma kitoblarni oldirgan. Uning oʻzi muntazam ravishda saboq bergan, madrasalarda dars oʻtgan. H. "al-Fa-void al-alfiya" nomli fiqhning xanafiya mazhabiga oid asar ham yozgan. |
||
U hukmronligi davrida Buxoroda Chor minor va Xalifa Niyozqul madrasasi (1807), masjidlar, xonaqohlar, hammomlar qurilgan, Xalfa |
U hukmronligi davrida Buxoroda [[Chor minor]] va Xalifa Niyozqul madrasasi (1807), masjidlar, xonaqohlar, hammomlar qurilgan, Xalfa Xudoydod majmuasi qurilishi davom ettirilgan. Buxoroda H. onasiga atab maxsus madrasa, [[Qarshi]]da Ali mad-rasasi va Mir Muhammad madrasasini ham qurdirgan. H. Buxorodagi Joʻybor mavzeidagi Eshoni Imlo qabristonida otasi [[Shohmurod]] yonida dafn etilgan. |
||
== Adabiyot == |
== Adabiyot == |
2-Yanvar 2021, 13:53 dagi koʻrinishi
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Haydar, Amir Haydar, Amiri Sayyid (1778— Buxoro — 1826.6.10) - Buxoro amirligining hukmdori (1800—26), oʻzbek mangʻitlar sulolasidan.
Amir Shohmurodning oʻgʻli, Doniyolbiy otaliqning nevarasi. Uning onasi ashtarxoniylardan Abulfayzxonsh qizi Bonu Shams boʻlgan. Buxoro madrasalarida 10 yil tahsil olib, Qurʼoni karim sharhi va hadis ilmlarini puxta egallagan. Amir Shohmurod H.ni Qarshi viloyatiga hokim qilib tayinlagan. Shohmurod vafot etgach, Buxoro amirligi taxtiga oʻtirgan va "amir al-moʻminin" unvonini olgan (1800.2.12). Buxoro amirligida vujudga kelgan keskin siyosiy vaziyatni yumshatishga hara-kat qilgan. H. ayirmachilik kayfiyatlarni namoyon qilayotgan Shahrisabz, Kitob, Urgut bekliklari, Miyonqol va Samarqand hokimlariga qarshi janglar olib borishga majbur boʻlgan.
H. Xurosonga ham harbiy yurishlar qilib, Balx (1817), Badaxshon, Qunduz va Maymanani Buxoro amirligiga qaytargan.
Marv hokimi Din Nosirbek (H.ning ukasi) Xiva xoni Eltuzarxon qutqusiga uchib, akasiga qarshi bosh koʻtaradi (1804) va magʻlubiyatga uchraydi. Shu asnoda Xiva xoni Eltu-zarxon bir necha marta Buxoroga harbiy bosqinlar uyushtirgan. Ana shunday yurishlarning birida Niyozbek parvonachi boshchiligida 20 ming kishilik Buxoro qoʻshini xorazmliklar qoʻshinini magʻlubiyatga uchratgan. Eltuzarxon Amudaryodan qochib oʻtayotganda daryoda gʻarq boʻlib oʻlgan. Eltuzarxonning 3 birodari va qoʻplab xivaliklar asir tushishgan. Amir H. Eltuzarxonning kichik birodari Qutlugʻmurodxonni 400 asir bilan ozod qilib, Urganchga joʻnatgan.
1821—25 yillarda amir H.ning soliq siyosatiga qarshi xitoy-qipchoqlar koʻtargan Miyonqol qoʻzgʻoloni ham katta qiyinchilik bilan bostirilgan.
Madaniyat sohasida siyosat
Ahmad Donishnnng yozishicha, H. hukmronlik qilgan davrda Buxoroda ilm-fan, xususan, tarix va islom ilmlari rivojlangan. H. madrasalarda tahsil olib borish uchun Istanbul, Kobul va boshqa shaharlardan koʻplab qoʻlyozma kitoblarni oldirgan. Uning oʻzi muntazam ravishda saboq bergan, madrasalarda dars oʻtgan. H. "al-Fa-void al-alfiya" nomli fiqhning xanafiya mazhabiga oid asar ham yozgan.
U hukmronligi davrida Buxoroda Chor minor va Xalifa Niyozqul madrasasi (1807), masjidlar, xonaqohlar, hammomlar qurilgan, Xalfa Xudoydod majmuasi qurilishi davom ettirilgan. Buxoroda H. onasiga atab maxsus madrasa, Qarshida Ali mad-rasasi va Mir Muhammad madrasasini ham qurdirgan. H. Buxorodagi Joʻybor mavzeidagi Eshoni Imlo qabristonida otasi Shohmurod yonida dafn etilgan.
Adabiyot
- Oʻzbekiston tarixi: davlat va jamiyat taraqqiyoti, 1-qism, T., 2000.
- Mirza Abdalazim Sami. Tarikh-i salatin-i mangitiya" dar as-saltana-i Bukharai sharif. / Perevod L. M. Yepifanovoy. — M., 1962.
- O nekotorykh sobytiyakh v Bukhare, Khokande i Kashgare. Zapiski Mirzy-Shemsa Bukhari, izdannyy v tekste, s perevodom i primechaniyami, V. V. Grigor'yevym. — Kaz., 1861.
- Traktat Akhmada Donisha «Istoriya mangytskoy dinastii». / Perevod, predisloviye i primechaniya I. A. Nadzhafovoy. — Dush., 1967.
- Abduraimov M. A. Ocherki agrarnykh otnosheniy v Bukharskom khanstve v 16 — pervoy polovine 19 veka. — T. 1. — Tash., 1966.
- Andreyev M. S. K proshlomu Bukhary. // Ayni S. Vospominaniya. — M.—L., 1960.
- Qahramon Rajabov. OʻzME. 2006-2007.
Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |