JavaScript

JavaScript

Vebsayt	ecma-international.org/publications-and-standards/standards/ecma-262/

Javascript — JS nomi bilan ham qisqartiriladigan ECMAScript spesifikatsiyasiga mos keladigan yuqori darajali hamda aniq talqin qilingan dasturlash tili.

Imkoniyatlari

Ushbu dastur Liveware Javascript tilining avlodi boʻlib, Netscape serveri tomonidan ishlovchi vosita boʻladi. Ammo Javascript tilini mashhur qilgan narsa bu xaridor tomonidan dasturlashdir. Javascriptning asosiy vazifasi — HTML konteynerlar atributlarining qiymatlarini va koʻrsatuvchi muhitining xossalirini HTML sarlavhalarni koʻrish jarayonida foydalanuvchi tomonidan oʻzgartirish imkoniyatlarida, boshqacha aytganda ularni dinamik sarlavhalar qilish (DHTML) tushuniladi. Yana shuni aytish joizki, sarlavhalar qayta yuklanmaydi. Amalda buni, masalan, quydagicha ifodalash mumkin, sarlavhaning fonining rangini yoki hujjatdagi rasmni oʻzgartirish, yangi oyna ochish yoki ogohlantirish oynasini chiqarish.

„JavaScript“ nomi Netscape kompaniyasining xususiy maxsuloti hisoblanadi. Microsoft tomonidan amalga oshirilgan til rasman Jscript deb nomlanadi. Jscript versiyalari Javascriptning mos versiyalari bilan mos keladi (aniqroq qilib aytganda oxirigacha emas).

Javascript, ECMA (European Computer Manufacturers Association — Yeropa kompyuter ishlab chiqaruvchilar assotsiyatsiyasi) tomonidan standartlashtirilgan. Mos standartlar quydagicha nomlanadi: ECMA-262 va ISO-16262. Ushbu standartlar bilan Javascript 1.1ga taqriban ekvivalent ECMAScript tili aniqlanadi. Eslatish joizki, bugungi kunda Javascript ning hamma versiyalari ham ECMA standartlariga mos kelavermaydi. Mazkur kurs yoki qoʻllanmada barcha hollarda biz Javascript nomidan foydalanamiz.

Xususiyatlari

Javascript, bu Internet uchun katta boʻlmagan xaridor va server ilovalarni yaratishga moʻljallangan nisbatan oddiy jismga yoʻnaltirilgan til. Javascript tilida tuzilgan dasturlar HTML hujjatning ichiga joylashtirilib ular bilan birga uzatiladi. Kurish dasturlari (brauzerlar va hokazo) Netscape Navigator va Microsoft Internet Explorer hujjat matniga joylashtirilgan dasturlarni (Scriptkod) uzatishadi va bajarishadi. Shunday qilib, Javascript — interpritatorli dasturlash tili hisoblanadi. Javascriptda tuzilgan dasturlarga foydalanuvchi tomonidan kiritilayotgan maʼlumotlarni tekshirayotgan yoki hujjatni ochganda yoki yopganda biror bir amallarni bajaruvchi dasturlar misol boʻlishi mumkin.

JavaScriptʼda yaratilgan dasturlarga misol sifatida foydalanuvchi tomonidan kiritilgan maʼlumotlarni tekshiruvchi, hujjatni ochish yoki yopish vaqtida qandaydir amallarni bajaruvchi dasturlarni keltirish mumkin. Bunday dasturlar foydalanuvchi tomonidan berilgan koʻrsatmalarga — sichqoncha tugmachasini bosilishiga, maʼlumotlarni ekran orqali kiritishiga yoki sichqonchani sahifa boʻylab siljitilishiga koʻra ish bajaradi. Bundan tashqari JavaScript dagi dasturlar brauzerning olzini va hujjatning atributlarini ham boshqarishi mumkin.

JavaScript dasturlash tili sintaktik jihatdan Java dasturlash tiliga, jismli modellashni istisno qilgan holda, oʻxshab ketsada, lekin maʼlumotlarni statik turlari va qatʼiy tiplashtirish kabi xususiyatlarga ega boʻlmaydi. JavaScript, Java dasturlash tilidan farq qilib, sinf tushunchasi bu tilning asosiy sintaktik qurilmasi hisoblanmaydi. Bunday asos sifatida foydalanilayotgan tizim tomonidan qolllab-quvvatlanayotgan, oldindan aniqlangan maʼlumot tiplari: sonli, mantiqiy va satrli; mustaqil ham boʻlishi, jismning usuli sifatida ham ishlatilishi mumkin bollgan funksiyalar; katta sondagi uz xossalariga va usullariga ega boʻlgan, hamda oldindan aniqlangan jismlardan iborat jismli model va yana dastur ichida foydalanuvchi tomonidan yangi jismlarni berish qoidalari hisoblanadi. JavaScriptʼda dasturlar yaratish uchun hech qanday qoʻshimcha vositalar kerak boʻlmaydi, faqatgina tegishli versiyadagi JavaScript qoʻllanishi mumkin boʻlgan brauzer va DHTML hujjatlarni yaratishga imkon beruvchi matn muharriri kerak boʻladi.

Sintaksis

Oddiy namunalar

JavaScriptda oʻzgaruvchilarni var, let yoki const kalitsoʻzlari orqali qoʻying.

var x; // declares the variable x and assigns to it the special value „undefined“ (not to be confused with an undefined value)
var y = 2; // declares the variable y and assigns to it the value 2
var z = "Hello, World!"; // declares the variable z and assigns to it a string containing „Hello, World!“

console.log(„Hello World!“);

function factorial(n) {
    if (n === 0)
        return 1; // 0! = 1

    return n * factorial(n - 1);
}

factorial(3); // returns 6

function counter() {
    let count = 0;

    return function() {
        return ++count;
    };
}

let closure = counter();
closure(); // returns 1
closure(); // returns 2
closure(); // returns 3

Havolalar

• Douglas Crockford’s video lectures on JavaScript
• Douglas Crockford’s A Survey of the JavaScript Programming Language
• JavaScript Curlie katalogida
• List of languages that compile to JS