Ega: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Teg: vikimatn muharriri 2017
Tahrir izohi yoʻq
Teg: vikimatn muharriri 2017
Qator 1: Qator 1:
'''Ega''' — gapning bosh boʻlaklaridan biri; gapni tashkil etishda muhim rol oʻynaydi. E. fikrning kimga, nimaga qarashli ekanligini anglatadi, shu jihatdan kesim bilan oʻzaro yaqin bogʻlangan. E., odatda, kesim orqali, kesim esa E. orqali, bir-biriga nisbat berish bilan belgilanadi. Grammatik jihatdan E. boshqa boʻlaklarga nisbatan hokim vaziyatni egallaydi (baʼzi ilmiy adabiyotlarda mutlaq hokim sifatida gapning kesimi koʻrsatiladi). E. vazifasida kelgan soʻz egalik va koʻplik qoʻshimchalarini qabul qila oladi va bosh kelishlik shaklida qoʻllanadi. U koʻpincha ot, olmosh, otlashgan soʻz va soʻz birikmasi bilan ifodalanadi. E., asosan, kesimdan avval keladi; bunday soʻz tartibi E.ning grammatik belgilaridan biridir. Baʼzan kesimdan keyin ishlatilishi ham mumkin; bu hodisa inversiya deyiladi. E. baʼzan birgina soʻzdan, baʼzan esa bir necha soʻzdan, yaʼni sintaktik birlikdan iborat boʻladi. Mas: T i n ch l i k urushni yengadi. Ishlagan tishlar, ishlamagan kishnar (Maqol). Otlarning otxonaga olib oʻtilmagani Ziyodillani taajjublantirdi (H.Gʻulom).
'''Ega''' — [[gap]]ning bosh boʻlaklaridan biri; gapni tashkil etishda muhim rol oʻynaydi. E. fikrning kimga, nimaga qarashli ekanligini anglatadi, shu jihatdan kesim bilan oʻzaro yaqin bogʻlangan. E., odatda, kesim orqali, kesim esa E. orqali, bir-biriga nisbat berish bilan belgilanadi. [[Grammatika|Grammatik]] jihatdan E. boshqa boʻlaklarga nisbatan hokim vaziyatni egallaydi (baʼzi [[ilm]]iy [[adabiyot]]larda mutlaq hokim sifatida gapning kesimi koʻrsatiladi). E. vazifasida kelgan [[soʻz]] egalik va koʻplik [[qoʻshimcha]]larini qabul qila oladi va bosh kelishlik shaklida qoʻllanadi. U koʻpincha [[ot (soʻz turkumi)|ot]], [[olmosh]], otlashgan soʻz va [[soʻz birikmasi]] bilan ifodalanadi. E., asosan, [[kesim]]dan avval keladi; bunday [[soʻz tartibi]] E.ning grammatik [[belgi (soʻz)|belgi]]laridan biridir. Baʼzan kesimdan keyin ishlatilishi ham mumkin; bu hodisa [[inversiya]] deyiladi. E. baʼzan birgina soʻzdan, baʼzan esa bir necha soʻzdan, yaʼni [[sintaktika|sintaktik]] birlikdan iborat boʻladi. Mas: T i n ch l i k urushni yengadi. Ishlagan tishlar, ishlamagan kishnar ([[Maqol]]). Otlarning otxonaga olib oʻtilmagani Ziyodillani taajjublantirdi ([[Hamid Gʻulom|H.Gʻulom]]).


E. gapda har doim biror soʻz yoki soʻzlar birikmasi bilan ifodalanishi shart emas. Baʼzi gaplarda E. tushib qolishi, yashirin boʻlishi mumkin. E.ning gapda qoʻllanishi yoki qoʻllanmasligi gapning mantiqiy mundarijasi, grammatik shakli va nutq uslubi bilan bevosita bogʻliq.<ref>Neʼmat Mahkamov. [[OʻzME]]. Toshkent, 2000</ref>
E. gapda har doim biror soʻz yoki soʻzlar birikmasi bilan ifodalanishi shart emas. Baʼzi gaplarda E. tushib qolishi, yashirin boʻlishi mumkin. E.ning gapda qoʻllanishi yoki qoʻllanmasligi gapning mantiqiy mundarijasi, [[grammatik shakl]]i va [[nutq]] [[uslub]]i bilan bevosita bogʻliq.<ref>Neʼmat Mahkamov. [[OʻzME]]. Toshkent, 2000</ref>


== Manbalar ==
== Manbalar ==
Qator 7: Qator 7:


{{stub}}
{{stub}}
{{no iwiki}}


{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->

[[Turkum:Tilshunoslik]]

15-May 2020, 07:12 dagi koʻrinishi

Egagapning bosh boʻlaklaridan biri; gapni tashkil etishda muhim rol oʻynaydi. E. fikrning kimga, nimaga qarashli ekanligini anglatadi, shu jihatdan kesim bilan oʻzaro yaqin bogʻlangan. E., odatda, kesim orqali, kesim esa E. orqali, bir-biriga nisbat berish bilan belgilanadi. Grammatik jihatdan E. boshqa boʻlaklarga nisbatan hokim vaziyatni egallaydi (baʼzi ilmiy adabiyotlarda mutlaq hokim sifatida gapning kesimi koʻrsatiladi). E. vazifasida kelgan soʻz egalik va koʻplik qoʻshimchalarini qabul qila oladi va bosh kelishlik shaklida qoʻllanadi. U koʻpincha ot, olmosh, otlashgan soʻz va soʻz birikmasi bilan ifodalanadi. E., asosan, kesimdan avval keladi; bunday soʻz tartibi E.ning grammatik belgilaridan biridir. Baʼzan kesimdan keyin ishlatilishi ham mumkin; bu hodisa inversiya deyiladi. E. baʼzan birgina soʻzdan, baʼzan esa bir necha soʻzdan, yaʼni sintaktik birlikdan iborat boʻladi. Mas: T i n ch l i k urushni yengadi. Ishlagan tishlar, ishlamagan kishnar (Maqol). Otlarning otxonaga olib oʻtilmagani Ziyodillani taajjublantirdi (H.Gʻulom).

E. gapda har doim biror soʻz yoki soʻzlar birikmasi bilan ifodalanishi shart emas. Baʼzi gaplarda E. tushib qolishi, yashirin boʻlishi mumkin. E.ning gapda qoʻllanishi yoki qoʻllanmasligi gapning mantiqiy mundarijasi, grammatik shakli va nutq uslubi bilan bevosita bogʻliq.[1]

Manbalar

  1. Neʼmat Mahkamov. OʻzME. Toshkent, 2000