Oʻlim: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
English away!
kTahrir izohi yoʻq
Qator 1: Qator 1:
{{birlashtirish|Ajal}}
[[File:Kuoleman Puutarha by Hugo Simberg.jpg|alt=|thumb|Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)]]
[[File:Kuoleman Puutarha by Hugo Simberg.jpg|alt=|thumb|Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)]]
[[File:Skullclose.jpg|thumb|upright|[[Odam chanogʻi]] oʻlim [[ramz]]i sifatida keng ishlatiladi.]]
[[File:Skullclose.jpg|thumb|upright|[[Odam chanogʻi]] oʻlim [[ramz]]i sifatida keng ishlatiladi.]]
'''Oʻlim''' (boshqa nomlari: '''vafot''', '''qazo''', '''[[ajal]]''') [[hayot|tirik]] [[organizm]] faoliyatini tutib turuvchi barcha [[biologik funksiya]]larning toʻxtatishidir. Oʻlimga olib keluvchi [[fenomen]]lar sirasiga [[keksayish]], [[yirtqichlik]], [[ochlik]], [[kasallik]], [[xudkushlik]], [[qotillik]], [[baxtsiz hodisa]], [[jarohat]] kabilar kiradi.<ref>{{cite web|last=Zimmerman|first=Leda|title=Must all organisms age and die?|url=http://engineering.mit.edu/live/news/1223-must-all-organisms-age-and-die|publisher=Massachusetts Institute of Technology School of Engineering|accessdate=5 February 2012|archiveurl=http://web.archive.org/web/20101101081710/http://engineering.mit.edu/live/news/1223-must-all-organisms-age-and-die|archivedate=1 November 2010|date=19 October 2010|deadurl=no}}</ref> Oʻlimdan keyin organizmlar [[chirish|chiriy]] boshlaydi.
'''Oʻlim''' (boshqa nomlari: '''vafot''', '''qazo''', '''[[ajal]]''') [[hayot|tirik]] [[organizm]] faoliyatini tutib turuvchi barcha [[biologik funksiya]]larning toʻxtatishidir. Oʻlimga olib keluvchi [[fenomen]]lar sirasiga [[keksayish]], [[yirtqichlik]], [[ochlik]], [[kasallik]], [[xudkushlik]], [[qotillik]], [[baxtsiz hodisa]], [[jarohat]] kabilar kiradi.<ref>{{cite web|last=Zimmerman|first=Leda|title=Must all organisms age and die?|url=http://engineering.mit.edu/live/news/1223-must-all-organisms-age-and-die|publisher=Massachusetts Institute of Technology School of Engineering|accessdate=5 February 2012|archiveurl=http://web.archive.org/web/20101101081710/http://engineering.mit.edu/live/news/1223-must-all-organisms-age-and-die|archivedate=1 November 2010|date=19 October 2010|deadurl=no}}</ref> Oʻlimdan keyin organizmlar [[chirish|chiriy]] boshlaydi.


<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Oʻlim''' — organizm hayot faoliyatining butunlay toʻxtashi, ortga qaytmas jarayon. Eng sodda hayvonlarning tabiiy oʻlimi ularning boʻlinishidan iborat, bunda 1 individ oʻlsa, oʻrnida 2 ta yangi individ hosil boʻladi. Odam va issiq qonli hayvonlar oʻlimi dastavval nafas olish va qon aylanishiningtoʻxtashiga bogʻliq. Oʻ. organizmning qarishi natijasida tabiiy ravishda yoki kasallik tufayli toʻsatdan, barvaqt yuz beradi. Klinik va biologik Oʻ. farqlanadi. Klinik Oʻ.da organizm hayot faoliyatini baʼzi hollarda tiklash va uni jonlantirish mumkin; u oʻrtacha 2—6 min. davom etadi, shundan keyin biologik Oʻ. yuz beradi. Oʻ. sabablari va mexanizmini tanatologiya oʻrganadi.
'''Oʻlim''' — organizm hayot faoliyatining butunlay toʻxtashi, ortga qaytmas jarayon. Eng sodda hayvonlarning tabiiy oʻlimi ularning boʻlinishidan iborat, bunda 1 individ oʻlsa, oʻrnida 2 ta yangi individ hosil boʻladi. Odam va issiq qonli hayvonlar oʻlimi dastavval nafas olish va qon aylanishiningtoʻxtashiga bogʻliq. Oʻ. organizmning qarishi natijasida tabiiy ravishda yoki kasallik tufayli toʻsatdan, barvaqt yuz beradi. Klinik va biologik Oʻ. farqlanadi. Klinik Oʻ.da organizm hayot faoliyatini baʼzi hollarda tiklash va uni jonlantirish mumkin; u oʻrtacha 2—6 min. davom etadi, shundan keyin biologik Oʻ. yuz beradi. Oʻ. sabablari va mexanizmini tanatologiya oʻrganadi.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->



Odam jamiyatlarida oʻlim tabiati ming yillar davomida muhim [[din]]iy va [[falsafa|falsafiy]] mavzular markazida boʻlib kelgan. Bu mavzularga [[tirilish]] ([[ibrohimiy dinlar]]ga oid), [[reinkarnatsiya]] ([[dharmik dinlar]]ga oid), [[ong]] oʻchishi ([[ateizm]] bilan bogʻlanadi) kabi gʻoyalar kiradi.<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=fuKB8MPMdG4C&pg=PA18&dq=&hl=en&sa=X&ei=WjUtT9yhJY268gPCwMz_Dg&ved=0CDkQ6AEwAQ#v=onepage&q=&f=false Handbook to the Afterlife] retrieved 12 April 2012</ref>
Odam jamiyatlarida oʻlim tabiati ming yillar davomida muhim [[din]]iy va [[falsafa|falsafiy]] mavzular markazida boʻlib kelgan. Bu mavzularga [[tirilish]] ([[ibrohimiy dinlar]]ga oid), [[reinkarnatsiya]] ([[dharmik dinlar]]ga oid), [[ong]] oʻchishi ([[ateizm]] bilan bogʻlanadi) kabi gʻoyalar kiradi.<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=fuKB8MPMdG4C&pg=PA18&dq=&hl=en&sa=X&ei=WjUtT9yhJY268gPCwMz_Dg&ved=0CDkQ6AEwAQ#v=onepage&q=&f=false Handbook to the Afterlife] retrieved 12 April 2012</ref>
Qator 16: Qator 12:


== Manbalar ==
== Manbalar ==
{{reflist}}
{{manbalar}}


== Havolalar ==
== Havolalar ==
Qator 24: Qator 20:


{{med-stub}}
{{med-stub}}

{{OʻzME}}

28-Aprel 2019, 17:01 dagi koʻrinishi

Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)
Odam chanogʻi oʻlim ramzi sifatida keng ishlatiladi.

Oʻlim (boshqa nomlari: vafot, qazo, ajal) tirik organizm faoliyatini tutib turuvchi barcha biologik funksiyalarning toʻxtatishidir. Oʻlimga olib keluvchi fenomenlar sirasiga keksayish, yirtqichlik, ochlik, kasallik, xudkushlik, qotillik, baxtsiz hodisa, jarohat kabilar kiradi.[1] Oʻlimdan keyin organizmlar chiriy boshlaydi.

Oʻlim — organizm hayot faoliyatining butunlay toʻxtashi, ortga qaytmas jarayon. Eng sodda hayvonlarning tabiiy oʻlimi ularning boʻlinishidan iborat, bunda 1 individ oʻlsa, oʻrnida 2 ta yangi individ hosil boʻladi. Odam va issiq qonli hayvonlar oʻlimi dastavval nafas olish va qon aylanishiningtoʻxtashiga bogʻliq. Oʻ. organizmning qarishi natijasida tabiiy ravishda yoki kasallik tufayli toʻsatdan, barvaqt yuz beradi. Klinik va biologik Oʻ. farqlanadi. Klinik Oʻ.da organizm hayot faoliyatini baʼzi hollarda tiklash va uni jonlantirish mumkin; u oʻrtacha 2—6 min. davom etadi, shundan keyin biologik Oʻ. yuz beradi. Oʻ. sabablari va mexanizmini tanatologiya oʻrganadi.

Odam jamiyatlarida oʻlim tabiati ming yillar davomida muhim diniy va falsafiy mavzular markazida boʻlib kelgan. Bu mavzularga tirilish (ibrohimiy dinlarga oid), reinkarnatsiya (dharmik dinlarga oid), ong oʻchishi (ateizm bilan bogʻlanadi) kabi gʻoyalar kiradi.[2]

Odamlar va ayrim boshqa yuqori hayvonlarda oʻlimga javoban oʻlgan individga (marhumga) yaqin boshqa individlar motam tuygʻusi va hissiy azoblanish kechirishadi.[3] Oʻlgan kishi xotirasiga odamlar aza marosimini oʻtkazishadi. Oʻlgan odamning fizik qoldiqlari jasad yoki murda deyilib, marhum yoki unga yaqin shaxslarning urf-odatlariga koʻra dafn etilishi, kuydirilishi, mumiyolanishi yoki boshqa usullar bilan ajratilishi mumkin (bu amallar shuningdek sanitariya maqsadida qilinadi).

Odamlar orasida oʻlimga olib keluvchi eng tarqalgan sabablarga (kamayish tartibida) yurak ishemiyasi, insult va boshqa serebrovaskular kasalliklar, quyi nafas yoʻllari infeksiyasi kiradi.[4]

Manbalar

  1. Zimmerman, Leda „Must all organisms age and die?“. Massachusetts Institute of Technology School of Engineering (2010-yil 19-oktyabr). 2010-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 5-fevral.
  2. Handbook to the Afterlife retrieved 12 April 2012
  3. „Melinda Smith, J. S. (2012, January). Coping with Grief and Loss“. Helpguide.org. Qaraldi: 2012-yil 9-dekabr.
  4. The top 10 causes of death updated June 2011, retrieved 16 October 2012

Havolalar