Mirmuhsin

Andoza:Oʻzbek adabiyoti Mirmuhsin (taxallusi; asl ismsharifi Shermuhamedov Mirmuhsin) (1895 — Toshkent — 1929.4.8) — jurnalist, yozuvchi. Oʻzbek matbuotining asoschilaridan biri. Mirmuhsin Toshkentning Kesakqoʻrgʻon mahallasida kulol oilasida tugʻildi. Eski shahardagi 1-maktabni, Toshkent pedagogika instituning Til va adabiyot fakultetini tugatgan. 1916–1917-yillarda Ufadagi „Oliya“ madrasasida oʻqigan. 1917-yil Toshkentga qaytgan. 1917-yil Fevral inqilobi munosabati bilan „Turon“ gazetasiga yozgan „Tarixiy ikki voqea“ maqolasi katta janjalga sabab bulgan. Sebzor qozikaloni hukmi bilan Mirmuhsinga oʻlim jazosi beriladi. Lekin bu hukm qamoq jazosi bilan almashtiriladi. Mirmuhsin qamoqdan qochib, Ufaga ketadi. Fuqarolar urushi boshlanib ketgach, Mirmuhsin Sharqiy frontning 1–5-armiyalari siyosiy boʻlimida jangchi-jurnalist sifatida xizmat qiladi. 1920-yilning boshlarida Toshkentga qaytib, dastlab „Ishtirokiyun“, soʻng „Qizil bayroq“, „Turkiston“ va boshqa gazetalarda muharrirlik qiladi. U Oʻzbekiston yozuvchilari uyushmasida, „Qizil Oʻzbekiston“ gazetasi tahririyatida ishlagan, uzoq muddat „Sharq Yulduzi“, „Mushtum“ va „Guliston“ jurnallarining bosh muharriri boʻlgan.

Sheʼrlari

Mirmuhsinning hozircha maʼlum sheʼrlari 700 misra atrofida. Shoir Mirmuhsin ilk toʻplamlari „Er yurak“, „Vatan“ni 1942 yilda chop ettirgan. U koʻplab sheʼrlar, „Usta G’iyos“, „Doʻlan“ (1947), „Yashil qishloq“ (1948), „Qadrdonlar“ (1954), „Shiroq“ (1967), „Nevara“ singari dostonlar, „Adib va Ziyoda“ (1957) sheʼriy roman muallifi.

Asarlari

Bundan tashqari, u hikoyalar, maqolalar yozgan. „Befarzand Ochildiboy“ (1914) nomli birinchi oʻzbek romani muallifi. Adib ilm-maʼrifat orqali hamma odamlar baxtli, hayot esa farovon boʻlishiga astoydil ishonadi, „avom“ni ilm olishga daʼvat etadi („Milliy adabiyot“, „Ahvoli odamdin bir namuna“, „Adabiyot“ va boshqalar). Xalqning ogʻir va mashaqqatli, fojiaga tuda turmushini tasvirlaydi („Ashʼor“, „Bizni“). Mirmuhsinning „Yigirmanchi asrda Turkiston boboy“, „Zindon“ (1914) kabi hikoyalarida taraqqiyotdan orqada qolgan Turkiston qiyofasi, idora usuliga oid qarashlari bayon etilgan. U inqilobning dastlabki yillarida shurolarga ishongan, ular tarafida turib kurashgan edi. Biroq, shovinizmning „yoʻqsullik“ rangiga boʻyalib, yanada keskinroq tus olgani, milliy-diniy qadriyatlarning oyoqosti qilingani Mirmuhsin umidlarini puchga chiqardi. Maqolalaridagi quvonch va koʻtarinki ruh yoʻqolib, umidsizlik kuchayib bordi, aldanganini chuqur his etdi va bular oxir-oqibatda hayotining bevaqt, fojiali yakunlanishiga olib keldi.

Oʻzbek adabiyotida Mirmuhsin adib sifatida ham oʻziga xos oʻringa ega. Uning „Dorbozlar“ (1956), „Jamila“ (1957), „Hikoyalar“ (1959), „Qizil durralar“ (1961), „Sozanda“ (1963) singari hikoya va qissalar toʻplamlari bor. „Arab hikoyalari“, „Iskandariya koʻrfazi“, „Moʻtilal“, „G’urbatdagi odam“, „Chodrali ayol“ hikoya va qissalarida Sharq xalqlari hayotini tasvirlaydi. Mirmuhsinning uch jildlik (1971–1973), toʻrt jildlik (1981–1984) asarlari toʻplami chop etilgan.

Romanlari

Mirmuhsin roman janrida barakali ijod qilgan. Uning „Chiniqish“ (1964), „Dagrez oʻg’li“ (1973), „Umid“ (1974), „Meʼmor“ (1974), „Chotqol yoʻlbarsi“ (1977), „Ildizlar va yaproqlar“ (1981), „Temur Malik“ (1986), „Ilon oʻchi“ (1995), „Turon malikasi“ (1998) romanlari bir necha bor koʻp tirajlarda chop etilgan. Uning romanlari rus va boshqa tillarga tarjima qilingan. Yozuvchiga „Umid“ va „Meʼmor“ romani katta obroʻ keltirdi. „Me’mor“ romanida hayot oʻta tiniq, xarakterlar mukammal tasvirlangan. Mirmuhsin — romannavisning isteʼdod va izlanishlari shu romanlarda koʻzga aniq tashlanadi.

Mukofotlari

Mirmuhsin Oʻzbekiston Respublikasi davlat mukofoti laureati (1974), „Oʻzbekiston xalq yozuvchisi“ (1981).

Nashr qilingan asarlari

• Mirmuhsin. Meʼmor. T.: „Sharq“ — 2001.
• Mirmuhsin. Temur Malik. T.: Adabiyot va sanʼat — 1986.

Adabiyot

• Normatov U., Abdullayev O. Ijodning qoʻsh qanoti. T.: Adabiyot va sanʼat nashriyoti — 1981.
• Nasriddinov F. Mirmuhsin. T.: Adabiyot va sanʼat nashriyoti — 1962.
• Yodgorov H., Nurli yoʻl, T., 1968;
• Meli Joʻra, Umrim daftari, T., 1970;
• Qosimov B., Mirmuhsin Shermuhamedov, T., 1967;
• Isyonkor qalb, T., 1985.