Kobul (shahar): Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash (via JWB)
Changez36 (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1: Qator 1:
{{Maʼnolari|Kobul (maʼnolari)}}
{{Maʼnolari|Kobul (maʼnolari)}}
[[File:Kabul Skyline.jpg|300px|right]]'''Kobul''' ({{lang-prs|کابل}}) — [[Afgʻoniston]]ning [[poytaxt]]i. Kobul viloyatining [[maʼmuriyat|maʼmuriy]] markazi. [[Qobul|Kobul]] [[daryo]]si [[vodiy]]sida, oʻrtacha 1820 m [[mutlaq balandlik|balandlik]]da, Asmon va Sherdarvoza [[togʻlar]]i orasidagi [[voha]]da joylashgan. [[Iqlim]]i [[subtropik mintaqalar|subtropik]] [[kontinental iqlim]]. [[Yanvar|Yanvar]]ning oʻrtacha temperaturasi G, [[iyul]]niki 26°, yiliga 317&nbsp;mm [[yogʻinlar|yogʻin]] tushadi. [[Aholi]]si 750 ming kishi (2000). [[Ptolemey Klavdiy|Ptolemey]] asarlarida K. Kobur shaklida uchraydi. [[Yunon-Baqtriya podsholigi]], [[Kushon podsholigi]], keyinchalik [[eftaliylar davlati]] tarkibida boʻlgan. Eftaliylar davlati tanazzulga uchragach ([[VI asr|6-asr]]), K.ni [[buddizm]] [[din]]idagi mahalliy [[hokim]]lar (Kobul [[shoh|shox]]lari) idora qilgan. [[VII asr|7-asrda]] [[arablar]], [[IX asr|9-asr]]da [[safforiylar davlati|safforiylar]] bosib olgan. K. [[Somoniylar davlati|Somoniylar]], [[Gʻaznaviylar davlati|Gʻaznaviylar]], [[Temuriylar davlati|Temuriylar davlatlari]] tarki-biga kirgan. [[Shahar]] [[1221]] yilda [[Chingizxon]] [[qoʻshin]]lari tomonidan vayron qilindi. [[1504]] yil [[Bobur]] K.ni oʻzi asos solgan davlatning poytaxtiga aylan-tirdi. [[1738]] yil [[Eron]] shohi [[Nodirshoh Afshor|Nodirshoh Afshar]] egalladi. K. [[1747]] yil [[Durroniylar davlati]] tarkibiga qoʻshib olindi. Temurshoh Durroniy davrida ([[1773]]—[[1793|93]]) K. poytaxtga aylantirildi. Durroniylar davlati tugatilgach ([[1818]]), K. [[Kobul amirligi]]ning markazi boʻlib qoldi. [[1825]] yilda amir [[Doʻstmuhammadxon|Doʻstmuhammad]] afgʻon yerlarini bir butun qilib birlashtirishga harakat qildi, bu esa keyinchalik Afgʻoniston davlatini vujudga kelishida muhim rol oʻynadi. Birinchi ([[1838]]-[[1842|42]]) va ikkinchi ([[1878]]-[[1880|80]]) Angliya-Afgʻoniston [[urush]]lari davrida shaharning koʻp qismi buzildi. Sobiq shoʻrolar qoʻshinining [[1979]] yil [[dekabr|dekabr]]da Afgʻonistonga [[tajovuz|tajovoʻz]]<nowiki />korona bostirib kirishi va [[1992]] yilda boshlangan ichki [[fuqarolar urushi]] davrida K. jiddiy zarar koʻrdi. Shaharni [[1996]]—[[2002]] yillarda mutaassib "tolibon" ichki [[muxolifat]] kuchlari egallab turdi. Ulardan ozod qilish uchun olib borilgan aksilterror harbiy harakatlar tufayli K.da yana vayronagarchiliklar boʻldi.
[[File:Kabul Skyline.jpg|300px|right]]'''Kobul''' ({{lang-prs|کابل}}) — [[Afgʻoniston]]ning [[poytaxt]]i. [[Kobul viloyati]]ning [[maʼmuriyat|maʼmuriy]] markazi. [[Qobul|Kobul]] [[daryo]]si [[vodiy]]sida, oʻrtacha 1820 m [[mutlaq balandlik|balandlik]]da, Asmon va Sherdarvoza [[togʻlar]]i orasidagi [[voha]]da joylashgan. [[Iqlim]]i [[subtropik mintaqalar|subtropik]] [[kontinental iqlim]]. [[Yanvar|Yanvar]]ning oʻrtacha temperaturasi G, [[iyul]]niki 26°, yiliga 317&nbsp;mm [[yogʻinlar|yogʻin]] tushadi. [[Aholi]]si 750 ming kishi (2000). [[Ptolemey Klavdiy|Ptolemey]] asarlarida K. Kobur shaklida uchraydi. [[Yunon-Baqtriya podsholigi]], [[Kushon podsholigi]], keyinchalik [[eftaliylar davlati]] tarkibida boʻlgan. Eftaliylar davlati tanazzulga uchragach ([[VI asr|6-asr]]), K.ni [[buddizm]] [[din]]idagi mahalliy [[hokim]]lar (Kobul [[shoh|shox]]lari) idora qilgan. [[VII asr|7-asrda]] [[arablar]], [[IX asr|9-asr]]da [[safforiylar davlati|safforiylar]] bosib olgan. K. [[Somoniylar davlati|Somoniylar]], [[Gʻaznaviylar davlati|Gʻaznaviylar]], [[Temuriylar davlati|Temuriylar davlatlari]] tarki-biga kirgan. [[Shahar]] [[1221]] yilda [[Chingizxon]] [[qoʻshin]]lari tomonidan vayron qilindi. [[1504]] yil [[Bobur]] K.ni oʻzi asos solgan davlatning poytaxtiga aylan-tirdi. [[1738]] yil [[Eron]] shohi [[Nodirshoh Afshor|Nodirshoh Afshar]] egalladi. K. [[1747]] yil [[Durroniylar davlati]] tarkibiga qoʻshib olindi. Temurshoh Durroniy davrida ([[1773]]—[[1793|93]]) K. poytaxtga aylantirildi. Durroniylar davlati tugatilgach ([[1818]]), K. [[Kobul amirligi]]ning markazi boʻlib qoldi. [[1825]] yilda amir [[Doʻstmuhammadxon|Doʻstmuhammad]] afgʻon yerlarini bir butun qilib birlashtirishga harakat qildi, bu esa keyinchalik Afgʻoniston davlatini vujudga kelishida muhim rol oʻynadi. Birinchi ([[1838]]-[[1842|42]]) va ikkinchi ([[1878]]-[[1880|80]]) Angliya-Afgʻoniston [[urush]]lari davrida shaharning koʻp qismi buzildi. Sobiq shoʻrolar qoʻshinining [[1979]] yil [[dekabr|dekabr]]da Afgʻonistonga [[tajovuz|tajovoʻz]]<nowiki />korona bostirib kirishi va [[1992]] yilda boshlangan ichki [[fuqarolar urushi]] davrida K. jiddiy zarar koʻrdi. Shaharni [[1996]]—[[2002]] yillarda mutaassib "tolibon" ichki [[muxolifat]] kuchlari egallab turdi. Ulardan ozod qilish uchun olib borilgan aksilterror harbiy harakatlar tufayli K.da yana vayronagarchiliklar boʻldi.


K. — mamlakatning siyosiy, [[iqtisodiyot|iqtisodiy]] va [[madaniyat|madaniy]] markazi. [[Avtomobil yoʻli|Avtomobil yoʻllari]] tuguni. Bagrom harbiy [[aerodrom]]i, xalqaro [[aeroport]] bor. Avtomobil yoʻllari orqali [[Pokiston]], [[Hindiston]], [[Eron]], [[Oʻzbekiston]] va boshqa davlatlar bilan bogʻlangan. Afgʻonistonning eksport va import mollarining asosiy qismi K. orqali oʻtadi. K. va uning atrofida [[toʻqimachilik sanoati|toʻqimachilik]] ([[ip]] [[gazlama]] kombinati, [[jun]] va [[ipak]] gazlamalar, [[trikotaj sanoati|trikotaj]] [[fabrika|f-ka]]lari), [[oziq-ovqat sanoati|oziq-ovqat]], harbiy, [[yogʻochsozlik sanoati|yogʻochsozlik]], mashinalarni [[taʼmirlash]] va [[metall]] buyumlar tayyorlash [[korxona]]lari, [[gugurt]], [[koʻn-poyabzal sanoati|koʻn poyabzal]], [[gilam]] toʻqish fabrikalari, [[lak]]-[[boʻyoqlar|boʻyoq]], [[chinni]], [[qurilish materiallari]] [[zavod]]lari, [[issiqlik elektr markazi|issiqlik elektr]] [[elektr stansiyasi|stansiyasi]], shahar yaqinida [[Gidroelektrik stansiya|GES]] bor. Mayda [[hunarmandchilik]] korxonasi koʻp. K. — qorakoʻl teri bilan savdo qilinadigan markaz.
K. — mamlakatning siyosiy, [[iqtisodiyot|iqtisodiy]] va [[madaniyat|madaniy]] markazi. [[Avtomobil yoʻli|Avtomobil yoʻllari]] tuguni. Bagrom harbiy [[aerodrom]]i, xalqaro [[aeroport]] bor. Avtomobil yoʻllari orqali [[Pokiston]], [[Hindiston]], [[Eron]], [[Oʻzbekiston]] va boshqa davlatlar bilan bogʻlangan. Afgʻonistonning eksport va import mollarining asosiy qismi K. orqali oʻtadi. K. va uning atrofida [[toʻqimachilik sanoati|toʻqimachilik]] ([[ip]] [[gazlama]] kombinati, [[jun]] va [[ipak]] gazlamalar, [[trikotaj sanoati|trikotaj]] [[fabrika|f-ka]]lari), [[oziq-ovqat sanoati|oziq-ovqat]], harbiy, [[yogʻochsozlik sanoati|yogʻochsozlik]], mashinalarni [[taʼmirlash]] va [[metall]] buyumlar tayyorlash [[korxona]]lari, [[gugurt]], [[koʻn-poyabzal sanoati|koʻn poyabzal]], [[gilam]] toʻqish fabrikalari, [[lak]]-[[boʻyoqlar|boʻyoq]], [[chinni]], [[qurilish materiallari]] [[zavod]]lari, [[issiqlik elektr markazi|issiqlik elektr]] [[elektr stansiyasi|stansiyasi]], shahar yaqinida [[Gidroelektrik stansiya|GES]] bor. Mayda [[hunarmandchilik]] korxonasi koʻp. K. — qorakoʻl teri bilan savdo qilinadigan markaz.

19-Mart 2019, 17:44 dagi koʻrinishi

Kobul (dariycha: کابل) — Afgʻonistonning poytaxti. Kobul viloyatining maʼmuriy markazi. Kobul daryosi vodiysida, oʻrtacha 1820 m balandlikda, Asmon va Sherdarvoza togʻlari orasidagi vohada joylashgan. Iqlimi subtropik kontinental iqlim. Yanvarning oʻrtacha temperaturasi G, iyulniki 26°, yiliga 317 mm yogʻin tushadi. Aholisi 750 ming kishi (2000). Ptolemey asarlarida K. Kobur shaklida uchraydi. Yunon-Baqtriya podsholigi, Kushon podsholigi, keyinchalik eftaliylar davlati tarkibida boʻlgan. Eftaliylar davlati tanazzulga uchragach (6-asr), K.ni buddizm dinidagi mahalliy hokimlar (Kobul shoxlari) idora qilgan. 7-asrda arablar, 9-asrda safforiylar bosib olgan. K. Somoniylar, Gʻaznaviylar, Temuriylar davlatlari tarki-biga kirgan. Shahar 1221 yilda Chingizxon qoʻshinlari tomonidan vayron qilindi. 1504 yil Bobur K.ni oʻzi asos solgan davlatning poytaxtiga aylan-tirdi. 1738 yil Eron shohi Nodirshoh Afshar egalladi. K. 1747 yil Durroniylar davlati tarkibiga qoʻshib olindi. Temurshoh Durroniy davrida (177393) K. poytaxtga aylantirildi. Durroniylar davlati tugatilgach (1818), K. Kobul amirligining markazi boʻlib qoldi. 1825 yilda amir Doʻstmuhammad afgʻon yerlarini bir butun qilib birlashtirishga harakat qildi, bu esa keyinchalik Afgʻoniston davlatini vujudga kelishida muhim rol oʻynadi. Birinchi (1838-42) va ikkinchi (1878-80) Angliya-Afgʻoniston urushlari davrida shaharning koʻp qismi buzildi. Sobiq shoʻrolar qoʻshinining 1979 yil dekabrda Afgʻonistonga tajovoʻzkorona bostirib kirishi va 1992 yilda boshlangan ichki fuqarolar urushi davrida K. jiddiy zarar koʻrdi. Shaharni 19962002 yillarda mutaassib "tolibon" ichki muxolifat kuchlari egallab turdi. Ulardan ozod qilish uchun olib borilgan aksilterror harbiy harakatlar tufayli K.da yana vayronagarchiliklar boʻldi.

K. — mamlakatning siyosiy, iqtisodiy va madaniy markazi. Avtomobil yoʻllari tuguni. Bagrom harbiy aerodromi, xalqaro aeroport bor. Avtomobil yoʻllari orqali Pokiston, Hindiston, Eron, Oʻzbekiston va boshqa davlatlar bilan bogʻlangan. Afgʻonistonning eksport va import mollarining asosiy qismi K. orqali oʻtadi. K. va uning atrofida toʻqimachilik (ip gazlama kombinati, jun va ipak gazlamalar, trikotaj f-kalari), oziq-ovqat, harbiy, yogʻochsozlik, mashinalarni taʼmirlash va metall buyumlar tayyorlash korxonalari, gugurt, koʻn poyabzal, gilam toʻqish fabrikalari, lak-boʻyoq, chinni, qurilish materiallari zavodlari, issiqlik elektr stansiyasi, shahar yaqinida GES bor. Mayda hunarmandchilik korxonasi koʻp. K. — qorakoʻl teri bilan savdo qilinadigan markaz.

K.da Fanlar akademiyasi, Tarix jamiyati, bir necha oliy oʻquv yurti, jumladan, universitet, bosmaxona, teatr, Kobul tarix-etnografiya muzeyi, jamoat kutubxonasi ishlab turibdi. K. ikki qismdan iborat: eski shahar va yangi shahar. Yangi shahar qismida koʻplab zamonaviy binolar qurilgan. Shaharning koʻhna qismi Kobul daryosining janubiy sohilida. Meʼmoriy yodgorliklaridan Bolo-Hisor qalʼasi, Bogʻi Bobur, Temurshoh maqbarasi, Chihil Sutun bogʻi va saroyi, Muhammad Nodirshoh maqbarasi (20-asr) va boshqa saqlangan.[1]

Manbalar

  1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil