Bez: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: va b.) → va boshqalar), va b. → va boshqa using AWB
qisqartmalarni toʻliqlash (p1, v0.5)
Qator 1: Qator 1:
'''Bez''', bezlar (glandulae) — 1) organizmning normal hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan va oʻziga xos maxsus shiralar (sekret) ishlab chiqaradigan hujay-ralar yoki koʻp hujayrali aʼzolar. B. ishlab chiqaradigan moddalarning fiziologi k ahamiyatidan qagi nazar, hujay-ralardan chiqadigan hamma moddalar "sekret" deb yuritiladi. Koʻpgina B. (mas, soʻlak, ter bezi, jigar, meʼda B.)ning chiqaruv yoʻli boʻlib, ishlab chiqaradigan sekretini shu yoʻl orqali tana yuzasiga yoki biror aʼzo boʻshligʻiga ajratadi. Huning uchun tashqi sekresiya bezlari, yaʼni ekzokrin B. deb ataladi. Baʼzi B.da chiqaruv yoʻli boʻlmaydi va ular ishlab chiqaradigan sekret bevosita toʻqima suyuqligi, qon yoki limfaga qoʻshilib ketadi. Bunday B. endokrin, yaʼni ichki sekresiya B.i deb atalib, ularga gipofiz, buyrak usti B.i, qalqonsimon B. kiradi. Aralash B. (mas, meʼda osti bezi, jinsiy B. va boshqalar) ham boʻlib, ular sekretining bir qismini maxsus nay orqali biror boʻshliqqa, qolganini esa bevosita konga ajratadi. B. hujayralaridan ishlanib chiqib, boshqa aʼzolarga va organizm funksiyalariga taʼsir etadigan moddalar inkretlar (yoki gormonlar) deb ataladi. Ekzokrin B. bir va koʻp hujayrali boʻladi. Bir hujayralisiga ichak va nafas yoʻlining shilliq pardasidagi epiteliy ichida joylashgan qadoqsimon hujayrali B., koʻp hujay-ralisiga epiteliydan tashqarida joylashgan soʻlak B., meʼda-ichak shillik, pardasidagi B. va boshqa kiradi. Bir hujay-rali B. sekretni epiteliy yuzasiga chiqarib, uni mexanik va kimyoviy shikastdan saqlaydi. B. ishlab chikaradigan moddalarining kimyoviy tabiatiga qarab seroz (yoki oqsilli) va shilim-shiq (yoki shilliq) B.ga boʻlinadi. Seroz B. suvda oson eriydigan oqsil — sekret chiqaradi, shilimshiq B.dan esa mutsin va mukoid moddalar chiqadi. Baʼzi B.dan ham oqsil, ham shilimshiq sekret chiqadi (aralash B.), mas, quloq oldidagi va jagʻ ostidagi soʻlak B. Baʼzi B. (sut B., Yirik ter B., yogʻ B. va h. k.) yogʻlilipoid va steroidli sekret ishlab chiqaradi, bu B. sekreti suvda erimaydi, hujayralardan tomchi yoki durda shaklida ajralib chiqadi. Buyrak usti B.larining poʻstloq qavatidan va jinsiy bezlardan ishlanib chiqadigan gormonlar ham steroidlarga kiradi. Sekretning qanday hosil boʻli-shi va epiteliy hujayralaridan tashqariga chiqarilish xususiyatiga qarab B. merokrin, apokrin va golokrin B.larga boʻlinadi. Endokrin B. muhim aʼzolar boʻlib, ularda ishlangan ink-ret (gormon) organizmning oʻsishi, vo-yaga yetishi va moddalar almashinuvi ja-rayonlarini idora etadi. B. faoliyati nerv sistemasi hamda gumoral omillar tomonidan boshqariladi; 2) yalligʻlanib kattalashgan limfa tugunlarining xalq oʻrtasida tarqalgan yanglish nomi (q. Limfa sistemasi).
'''Bez''', bezlar (glandulae) — 1) organizmning normal hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan va oʻziga xos maxsus shiralar (sekret) ishlab chiqaradigan hujay-ralar yoki koʻp hujayrali aʼzolar. B. ishlab chiqaradigan moddalarning fiziologi k ahamiyatidan qagi nazar, hujay-ralardan chiqadigan hamma moddalar "sekret" deb yuritiladi. Koʻpgina B. (mas, soʻlak, ter bezi, jigar, meʼda B.)ning chiqaruv yoʻli boʻlib, ishlab chiqaradigan sekretini shu yoʻl orqali tana yuzasiga yoki biror aʼzo boʻshligʻiga ajratadi. Huning uchun tashqi sekresiya bezlari, yaʼni ekzokrin B. deb ataladi. Baʼzi B.da chiqaruv yoʻli boʻlmaydi va ular ishlab chiqaradigan sekret bevosita toʻqima suyuqligi, qon yoki limfaga qoʻshilib ketadi. Bunday B. endokrin, yaʼni ichki sekresiya B.i deb atalib, ularga gipofiz, buyrak usti B.i, qalqonsimon B. kiradi. Aralash B. (mas, meʼda osti bezi, jinsiy B. va boshqalar) ham boʻlib, ular sekretining bir qismini maxsus nay orqali biror boʻshliqqa, qolganini esa bevosita konga ajratadi. B. hujayralaridan ishlanib chiqib, boshqa aʼzolarga va organizm funksiyalariga taʼsir etadigan moddalar inkretlar (yoki gormonlar) deb ataladi. Ekzokrin B. bir va koʻp hujayrali boʻladi. Bir hujayralisiga ichak va nafas yoʻlining shilliq pardasidagi epiteliy ichida joylashgan qadoqsimon hujayrali B., koʻp hujay-ralisiga epiteliydan tashqarida joylashgan soʻlak B., meʼda-ichak shillik, pardasidagi B. va boshqa kiradi. Bir hujay-rali B. sekretni epiteliy yuzasiga chiqarib, uni mexanik va kimyoviy shikastdan saqlaydi. B. ishlab chikaradigan moddalarining kimyoviy tabiatiga qarab seroz (yoki oqsilli) va shilim-shiq (yoki shilliq) B.ga boʻlinadi. Seroz B. suvda oson eriydigan oqsil — sekret chiqaradi, shilimshiq B.dan esa mutsin va mukoid moddalar chiqadi. Baʼzi B.dan ham oqsil, ham shilimshiq sekret chiqadi (aralash B.), mas, quloq oldidagi va jagʻ ostidagi soʻlak B. Baʼzi B. (sut B., Yirik ter B., yogʻ B. va h. k.) yogʻlilipoid va steroidli sekret ishlab chiqaradi, bu B. sekreti suvda erimaydi, hujayralardan tomchi yoki durda shaklida ajralib chiqadi. Buyrak usti B.larining poʻstloq qavatidan va jinsiy bezlardan ishlanib chiqadigan gormonlar ham steroidlarga kiradi. Sekretning qanday hosil boʻli-shi va epiteliy hujayralaridan tashqariga chiqarilish xususiyatiga qarab B. merokrin, apokrin va golokrin B.larga boʻlinadi. Endokrin B. muhim aʼzolar boʻlib, ularda ishlangan ink-ret (gormon) organizmning oʻsishi, vo-yaga yetishi va moddalar almashinuvi ja-rayonlarini idora etadi. B. faoliyati nerv sistemasi hamda gumoral omillar tomonidan boshqariladi; 2) yalligʻlanib kattalashgan limfa tugunlarining xalq oʻrtasida tarqalgan yanglish nomi (qarang Limfa sistemasi).


Nosir Ahmedov.
Nosir Ahmedov.

2-Avgust 2018, 17:41 dagi koʻrinishi

Bez, bezlar (glandulae) — 1) organizmning normal hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan va oʻziga xos maxsus shiralar (sekret) ishlab chiqaradigan hujay-ralar yoki koʻp hujayrali aʼzolar. B. ishlab chiqaradigan moddalarning fiziologi k ahamiyatidan qagi nazar, hujay-ralardan chiqadigan hamma moddalar "sekret" deb yuritiladi. Koʻpgina B. (mas, soʻlak, ter bezi, jigar, meʼda B.)ning chiqaruv yoʻli boʻlib, ishlab chiqaradigan sekretini shu yoʻl orqali tana yuzasiga yoki biror aʼzo boʻshligʻiga ajratadi. Huning uchun tashqi sekresiya bezlari, yaʼni ekzokrin B. deb ataladi. Baʼzi B.da chiqaruv yoʻli boʻlmaydi va ular ishlab chiqaradigan sekret bevosita toʻqima suyuqligi, qon yoki limfaga qoʻshilib ketadi. Bunday B. endokrin, yaʼni ichki sekresiya B.i deb atalib, ularga gipofiz, buyrak usti B.i, qalqonsimon B. kiradi. Aralash B. (mas, meʼda osti bezi, jinsiy B. va boshqalar) ham boʻlib, ular sekretining bir qismini maxsus nay orqali biror boʻshliqqa, qolganini esa bevosita konga ajratadi. B. hujayralaridan ishlanib chiqib, boshqa aʼzolarga va organizm funksiyalariga taʼsir etadigan moddalar inkretlar (yoki gormonlar) deb ataladi. Ekzokrin B. bir va koʻp hujayrali boʻladi. Bir hujayralisiga ichak va nafas yoʻlining shilliq pardasidagi epiteliy ichida joylashgan qadoqsimon hujayrali B., koʻp hujay-ralisiga epiteliydan tashqarida joylashgan soʻlak B., meʼda-ichak shillik, pardasidagi B. va boshqa kiradi. Bir hujay-rali B. sekretni epiteliy yuzasiga chiqarib, uni mexanik va kimyoviy shikastdan saqlaydi. B. ishlab chikaradigan moddalarining kimyoviy tabiatiga qarab seroz (yoki oqsilli) va shilim-shiq (yoki shilliq) B.ga boʻlinadi. Seroz B. suvda oson eriydigan oqsil — sekret chiqaradi, shilimshiq B.dan esa mutsin va mukoid moddalar chiqadi. Baʼzi B.dan ham oqsil, ham shilimshiq sekret chiqadi (aralash B.), mas, quloq oldidagi va jagʻ ostidagi soʻlak B. Baʼzi B. (sut B., Yirik ter B., yogʻ B. va h. k.) yogʻlilipoid va steroidli sekret ishlab chiqaradi, bu B. sekreti suvda erimaydi, hujayralardan tomchi yoki durda shaklida ajralib chiqadi. Buyrak usti B.larining poʻstloq qavatidan va jinsiy bezlardan ishlanib chiqadigan gormonlar ham steroidlarga kiradi. Sekretning qanday hosil boʻli-shi va epiteliy hujayralaridan tashqariga chiqarilish xususiyatiga qarab B. merokrin, apokrin va golokrin B.larga boʻlinadi. Endokrin B. muhim aʼzolar boʻlib, ularda ishlangan ink-ret (gormon) organizmning oʻsishi, vo-yaga yetishi va moddalar almashinuvi ja-rayonlarini idora etadi. B. faoliyati nerv sistemasi hamda gumoral omillar tomonidan boshqariladi; 2) yalligʻlanib kattalashgan limfa tugunlarining xalq oʻrtasida tarqalgan yanglish nomi (qarang Limfa sistemasi).

Nosir Ahmedov.

Adabiyotlar

  • OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil