Oʻzbek alifbosi: Versiyalar orasidagi farq
k Robot: Changing Category:O`zbekiston |
|||
Qator 306: | Qator 306: | ||
{{pass}} |
{{pass}} |
||
[[Category: |
[[Category:Oʻzbekiston]] |
11-Avgust 2006, 16:24 dagi koʻrinishi
Arab yozuvi
Oʻzbekistonda 1929 yilgacha arab yozuvidan foydalanilgan. 1920-yillarning oʻrtalaridan Oʻzbekistonda arab yozuviga keng hujum boshlandi. Arab yozuvi qoloqligimizning, savodsizligimizning, dindorligimizning sababchisi deb eʼlon qilindi. 1929—1930 oʻquv yilidan Oʻzbekiston lotin yozuviga oʻtdi va biz oʻzbek xalqining asrlar davomida yaratilib kelingan hamda chop etilgan ilmiy, badiiy va falsafiy adabiyotdan uzilib qoldik.
Kiril yozuvi
1940 yilda Oʻzbekistonda kirill yozuviga oʻtildi. Buning natijasida 1929-40 yillar oraligʻida chop etilgan ilmiy, badiiy, pedagogik, oʻquv adabiyotlardan uzilib qoldik.
1940 yildan 1991 yilgacha oʻrta hisob bilan oʻzbek tilida 50 ming nomda 50 million nusxada kitoblar chop etilganini (bunga shu yillari nashr etilgan jurnal, gazetalar kirmaydi) hisobga olsak, biz yana lotin yozuviga oʻtishda qanchadan-qancha adabiyotdan yiroqlashishimiz mumkinligi ayon boʻladi.
Lotin yozuviga koʻchish
Lekin dunyoning eng rivojlangan mamlakatlari (ularni sanab oʻtirishning hojati yoʻq) lotin yozuvidan foydalanadilar. Shuning uchun ham hozirgi eng zamonaviy texnika, tabiiy fanlar yoki ijtimoiy tadqiqotlar haqidagi adabiyotlar shu yozuv asosida yoritiladi. BMT, UNESCO va boshqa xalqaro tashkilotlarning xabar qilishlaricha, yangi texnika, texnologiya va fanga tegishli adabiyotlarning 80 foizi lotin yozuvida chop etilar ekan.
Demak, Oʻzbekistonni dunyoning rivojlangan mamlakatlari qatoriga qoʻshilishi uchun lotin yozuviga oʻtish maqsadga muvofiqdir. Oʻzbekistonda bu jarayon bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda va 2005 yilda tugallanishi koʻzda tutilgan.
Lotin Alifbosi
|
Etibor bering
- Iltimos ’ yoki ' (ajratish belgilarni) Ъ joyiga ishlatilishiga, va ‘ yoki ` belgilar ˘ joyiga ishlatilishiga etibor bering.
- Lotin C harfi alohida hech kachon ishlatilmiydi, faqat h harfi bilan birga Ch harfi uchun ishlatiladi.
Qoydalar
Ts (Ц) harfi
- Suz boshida yoki suz urtasida undosh tovushdan keyin S yoziladi.
- Lekin suz urtasida unli tovushdan keyin Ts yoziladi.
Kiril | Lotincha to`g`ri | Lotincha noto`g`ri | ||
цирк | sirk | cirk, tsirk | ||
цех | sex | cex, tsex | ||
федерация | federatsiya | federaciya, federasiya | ||
функция | funksiya | funktsiya, funkciya |
Ye (Е) harfi
- Suz boshida yoki suz urtasida unli tovushdan keyin Ye yoziladi.
- Lekin suz urtasida undosh tovushdan keyin E yoziladi.
Kiril | Lotincha toʻgʻri | Lotincha notoʻgʻri | ||
енгил | yengil | engil | ||
етти | yetti | etti | ||
Низоев | Nizoyev | Nizoev | ||
қаерда | qayerda | qaerda |
Qattiq va yumshoq X harflari
- Kiril Ҳ harfi lotincha H yoziladi.
- Kiril X harfi lotincha X yoziladi.
Kiril | Lotincha toʻgʻri | Lotincha notoʻgʻri | ||
дорихона | dorixona | dorihona, dorikhona | ||
жаҳон | jahon | jaxon, jakhon |
Istisnolar
Ya (Я) harfi
- Сентябр suzi lotincha sentabr yoziladi.
- Октябр suzi lotincha oktabr yoziladi.
Bosh harflar
Kiril | Lotincha toʻgʻri | Lotincha notoʻgʻri | ||
БАРЧАМИЗНИ | BARCHAMIZNI | BARChAMIZNI | ||
ЧИҚИШ | CHIQISH | ChIQISh | ||
Шаҳар | Shahar | SHahar |
Abbreviaturalar
Kiril | Lotincha toʻgʻri | Lotincha notoʻgʻri | ||
МЧЖ | MChJ | MCHJ, MCJ | ||
ЕВБ | YeVB | YEVB, YVB, EVB |