Muhammadrizo Shofeʼi Kadkaniy

Muhammadrizo Shofeʼi Kadkaniy
Tavalludi	12-oktyabr 1939-yil Tehron, Eron
Ijod qilgan tillari	Fors tili
Fuqaroligi	Eron
Janr	yangi sheʼr, oq sheʼr

Muhammadrizo Shofeʼi Kadkaniy (t. 1939-yil, Tehron) — eronlik mashhur shoir, tarjimon va adabiyotshinos olim.

Hayoti

Muhammadrizo Shafeʼiy Kadkaniy (forscha: محمدرضا شفیعی کدکنی) 1939yilning 12 oktyabr kuni Nishopurning Kadkan qishlogʻida tugʻilgan. Uning onasi fors va arab tillarini bilardi hamda Mavlaviyning „Masnaviyi maʼnaviy“si va Hofizning devonini oʻqirdi. U zamonining boshqa ayollari kabi faqat oʻqishni bilardi, yozishni emas. Shafeʼiyning otasi din va adab ahlidan boʻlib, buyuk ustozlardan taʼlim olgan edi va Mashhad diniy havzasida dars berardi. Muhammadrizo oilada yagona farzand edi. Shu sababdan ota-onasi uning tarbiyasiga katta eʼtibor berib, farzandlari yetuk din olimi boʻlishini istashardi. Kadkaniyning yozishicha, u hech vaqt maktabga bormagan va boshlangʻich savodini ota-onasi oldida chiqargan. Keyinchalik uy maktablarida taʼlim olishni boshlagan. Diniy ta’limotlarni ham u avval otasidan va soʻngra diniy havzalardagi ulugʻ ustozlardan oʻrganadi. Uning oʻsmirlik va yoshlik chogʻlari Mashhadda kechdi. Boʻlgʻusi shoir ibtidoiy va oʻrta maktabni shu yerda tugalladi va Mashhad adabiyot institutining fors adabiyoti boʻlimida tahsil olish bilan bir vaqtda qadimiy Xuroson madrasasida islomiy bilimlar, shuningdek, oʻtmish falsafasini oʻrgandi. Ustozlari Furoʻzonfar va Xonlariy daʼvatlari bilan u 1967 — yildan Tehron universiteti adabiyot fakultetida dars bera boshladi.

Ijodi

Shafeʼiy Kadkaniy davrimizning yangi sheʼr va tamsiliy sheʼriyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning anʼanaviy va yangi klassik shakldagi gʻazallardan iborat dastlabki sheʼriy toʻplami „Zamzamaho“ (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (gʻazal)dan uzoqlashib, Nimo sheʼriyatiga yuzlandi. Yangi yoʻnalishdagi sheʼrlaridan tashkil topgan dastlabki „Shabxoniy“ sheʼriy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis sheʼriyati va uslubiga taqlid qilish va undan taʼsirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, yaʼni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham oʻz sheʼrini Eronning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. „Dar koʻchabogʻhoi Nishobur“ (1971) sheʼriy majmuasi Shafeʼiy sheʼriyatining avj nuqtalarini koʻrsatuvchi va oʻsha davrning „sheʼri muqovamat“ (qarshilik sheʼri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi boʻldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir moʻtadil estetik qarashga ega boʻlishga intilib, uning sheʼriyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafeʼiy sal oldinroq, yaʼni 1968 — yili „Az zaboni barg“ va keyinchalik 1977 — 78 — yillarda „Misli daraxt dar shabi boron“, „Az budan va surudan“ va „Boʻi joʻi Moʻliyon“ nomli toʻplamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan „Dar koʻchabogʻhoi Nishobur“ oʻrnini bosa olmaydi. Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafeʼiy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan Angliyaning Oksford universitetiga boradi va u yerda „Shohnoma“dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik Prinston universiteti taklifi bilan Amerikaga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir Xoqoniyning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari boʻlgan „Islomiy ramzlar“ va Shayx Attorning „Muxtornoma“sini hamda Mavlaviyning tanlangan gʻazallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik „Musiqii sheʼr“, „Advori sheʼri forsi“, „Az mashrutiyat to suquti saltanat“ va „Sheʼri muosiri arab“ nomli kitoblarni chop ettirdi.

Ijodi

Shafeʼiy Kadkaniy davrimizning yangi sheʼr va tamsiliy sheʼriyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning anʼanaviy va yangi klassik shakldagi gʻazallardan iborat dastlabki sheʼriy toʻplami „Zamzamaho“ (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (gʻazal)dan uzoqlashib, Nimo sheʼriyatiga yuzlandi. Yangi yoʻnalishdagi sheʼrlaridan tashkil topgan dastlabki „Shabxoniy“ sheʼriy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis sheʼriyati va uslubiga taqlid qilish va undan taʼsirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, yaʼni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham oʻz sheʼrini Eronning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. „Dar koʻchabogʻhoi Nishobur“ (1971) sheʼriy majmuasi Shafeʼiy sheʼriyatining avj nuqtalarini koʻrsatuvchi va oʻsha davrning „sheʼri muqovamat“ (qarshilik sheʼri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi boʻldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir moʻtadil estetik qarashga ega boʻlishga intilib, uning sheʼriyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafeʼiy sal oldinroq, yaʼni 1968 — yili „Az zaboni barg“ va keyinchalik 1977 — 78 — yillarda „Misli daraxt dar shabi boron“, „Az budan va surudan“ va „Boʻi joʻi Moʻliyon“ nomli toʻplamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan „Dar koʻchabogʻhoi Nishobur“ oʻrnini bosa olmaydi. Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafeʼiy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan Angliyaning Oksford universitetiga boradi va u yerda „Shohnoma“dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik Prinston universiteti taklifi bilan Amerikaga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir Xoqoniyning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari boʻlgan „Islomiy ramzlar“ va Shayx Attorning „Muxtornoma“sini hamda Mavlaviyning tanlangan gʻazallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik „Musiqii sheʼr“, „Advori sheʼri forsi“, „Az mashrutiyat to suquti saltanat“ va „Sheʼri muosiri arab“ nomli kitoblarni chop ettirdi.

Ijodi

Shafeʼiy Kadkaniy davrimizning yangi sheʼr va tamsiliy sheʼriyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning anʼanaviy va yangi klassik shakldagi gʻazallardan iborat dastlabki sheʼriy toʻplami „Zamzamaho“ (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (gʻazal)dan uzoqlashib, Nimo sheʼriyatiga yuzlandi. Yangi yoʻnalishdagi sheʼrlaridan tashkil topgan dastlabki „Shabxoniy“ sheʼriy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis sheʼriyati va uslubiga taqlid qilish va undan taʼsirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, yaʼni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham oʻz sheʼrini Eronning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. „Dar koʻchabogʻhoi Nishobur“ (1971) sheʼriy majmuasi Shafeʼiy sheʼriyatining avj nuqtalarini koʻrsatuvchi va oʻsha davrning „sheʼri muqovamat“ (qarshilik sheʼri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi boʻldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir moʻtadil estetik qarashga ega boʻlishga intilib, uning sheʼriyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafeʼiy sal oldinroq, yaʼni 1968 — yili „Az zaboni barg“ va keyinchalik 1977 — 78 — yillarda „Misli daraxt dar shabi boron“, „Az budan va surudan“ va „Boʻi joʻi Moʻliyon“ nomli toʻplamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan „Dar koʻchabogʻhoi Nishobur“ oʻrnini bosa olmaydi. Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafeʼiy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan Angliyaning Oksford universitetiga boradi va u yerda „Shohnoma“dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik Prinston universiteti taklifi bilan Amerikaga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir Xoqoniyning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari boʻlgan „Islomiy ramzlar“ va Shayx Attorning „Muxtornoma“sini hamda Mavlaviyning tanlangan gʻazallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik „Musiqii sheʼr“, „Advori sheʼri forsi“, „Az mashrutiyat to suquti saltanat“ va „Sheʼri muosiri arab“ nomli kitoblarni chop ettirdi.

Ijodi

Shafeʼiy Kadkaniy davrimizning yangi sheʼr va tamsiliy sheʼriyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning anʼanaviy va yangi klassik shakldagi gʻazallardan iborat dastlabki sheʼriy toʻplami „Zamzamaho“ (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (gʻazal)dan uzoqlashib, Nimo sheʼriyatiga yuzlandi. Yangi yoʻnalishdagi sheʼrlaridan tashkil topgan dastlabki „Shabxoniy“ sheʼriy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis sheʼriyati va uslubiga taqlid qilish va undan taʼsirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, yaʼni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham oʻz sheʼrini Eronning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. „Dar koʻchabogʻhoi Nishobur“ (1971) sheʼriy majmuasi Shafeʼiy sheʼriyatining avj nuqtalarini koʻrsatuvchi va oʻsha davrning „sheʼri muqovamat“ (qarshilik sheʼri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi boʻldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir moʻtadil estetik qarashga ega boʻlishga intilib, uning sheʼriyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafeʼiy sal oldinroq, yaʼni 1968 — yili „Az zaboni barg“ va keyinchalik 1977 — 78 — yillarda „Misli daraxt dar shabi boron“, „Az budan va surudan“ va „Boʻi joʻi Moʻliyon“ nomli toʻplamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan „Dar koʻchabogʻhoi Nishobur“ oʻrnini bosa olmaydi. Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafeʼiy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan Angliyaning Oksford universitetiga boradi va u yerda „Shohnoma“dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik Prinston universiteti taklifi bilan Amerikaga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir Xoqoniyning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari boʻlgan „Islomiy ramzlar“ va Shayx Attorning „Muxtornoma“sini hamda Mavlaviyning tanlangan gʻazallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik „Musiqii sheʼr“, „Advori sheʼri forsi“, „Az mashrutiyat to suquti saltanat“ va „Sheʼri muosiri arab“ nomli kitoblarni chop ettirdi.

Manba

• Muhammadrizo Shafeʼiy Kadkaniy. Sheʼrlar. Shahzod Kenjaev tarjimalari