Muhammadrizo Shofeʼi Kadkaniy

Muhammadrizo Shofeʼi Kadkaniy
Tavalludi	12-oktyabr 1939-yil Tehron, Eron
Ijod qilgan tillari	Fors tili
Fuqaroligi	Eron
Janr	yangi she'r, oq she'r

Muhammadrizo Shofeʼi Kadkaniy (t. 1939-yil, Tehron) - eronlik mashhur shoir, tarjimon va adabiyotshinos olim.

Hayoti

Muhammadrizo Shafe’iy Kadkaniy (forscha: محمدرضا شفیعی کدکنی) 1939yilning 12 oktyabr kuni Nishopurning Kadkan qishlog’ida tug’ilgan. Uning onasi fors va arab tillarini bilardi hamda Mavlaviyning «Masnaviyi ma’naviy»si va Hofizning devonini o’qirdi. U zamonining boshqa ayollari kabi faqat o’qishni bilardi, yozishni emas. Shafe’iyning otasi din va adab ahlidan bo’lib, buyuk ustozlardan ta’lim olgan edi va Mashhad diniy havzasida dars berardi. Muhammadrizo oilada yagona farzand edi. Shu sababdan ota-onasi uning tarbiyasiga katta e’tibor berib, farzandlari yetuk din olimi bo’lishini istashardi. Kadkaniyning yozishicha, u hech vaqt maktabga bormagan va boshlang’ich savodini ota-onasi oldida chiqargan. Keyinchalik uy maktablarida ta’lim olishni boshlagan. Diniy ta’limotlarni ham u avval otasidan va so’ngra diniy havzalardagi ulug’ ustozlardan o’rganadi. Uning o’smirlik va yoshlik chog’lari Mashhadda kechdi. Bo’lg’usi shoir ibtidoiy va o’rta maktabni shu yerda tugalladi va Mashhad adabiyot institutining fors adabiyoti bo’limida tahsil olish bilan bir vaqtda qadimiy Xuroson madrasasida islomiy bilimlar, shuningdek, o’tmish falsafasini o’rgandi. Ustozlari Furo’zonfar va Xonlariy da’vatlari bilan u 1967 - yildan Tehron universiteti adabiyot fakultetida dars bera boshladi.

Ijodi

Shafe’iy Kadkaniy davrimizning yangi she’r va tamsiliy she’riyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning an’anaviy va yangi klassik shakldagi g’azallardan iborat dastlabki she’riy to’plami «Zamzamaho» (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (g’azal)dan uzoqlashib, Nimo she’riyatiga yuzlandi. Yangi yo’nalishdagi she’rlaridan tashkil topgan dastlabki «Shabxoniy» she’riy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis she’riyati va uslubiga taqlid qilish va undan ta’sirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, ya’ni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham o’z she’rini Eronning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. «Dar ko’chabog’hoi Nishobur» (1971) she’riy majmuasi Shafe’iy she’riyatining avj nuqtalarini ko’rsatuvchi va o’sha davrning «she’ri muqovamat» (qarshilik she’ri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi bo’ldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir mo'tadil estetik qarashga ega bo’lishga intilib, uning she’riyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafe’iy sal oldinroq, ya’ni 1968 - yili «Az zaboni barg» va keyinchalik 1977 — 78 - yillarda «Misli daraxt dar shabi boron», «Az budan va surudan» va «Bo’i jo’i Mo’liyon» nomli to’plamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan «Dar ko’chabog’hoi Nishobur» o’rnini bosa olmaydi. Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafe’iy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan Angliyaning Oksford universitetiga boradi va u yerda «Shohnoma»dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik Prinston universiteti taklifi bilan Amerikaga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir Xoqoniyning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari bo’lgan «Islomiy ramzlar» va Shayx Attorning «Muxtornoma»sini hamda Mavlaviyning tanlangan g’azallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik «Musiqii she’r», «Advori she’ri forsi», «Az mashrutiyat to suquti saltanat» va «She’ri muosiri arab» nomli kitoblarni chop ettirdi.

Ijodi

Shafe’iy Kadkaniy davrimizning yangi she’r va tamsiliy she’riyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning an’anaviy va yangi klassik shakldagi g’azallardan iborat dastlabki she’riy to’plami «Zamzamaho» (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (g’azal)dan uzoqlashib, Nimo she’riyatiga yuzlandi. Yangi yo’nalishdagi she’rlaridan tashkil topgan dastlabki «Shabxoniy» she’riy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis she’riyati va uslubiga taqlid qilish va undan ta’sirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, ya’ni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham o’z she’rini Eronning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. «Dar ko’chabog’hoi Nishobur» (1971) she’riy majmuasi Shafe’iy she’riyatining avj nuqtalarini ko’rsatuvchi va o’sha davrning «she’ri muqovamat» (qarshilik she’ri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi bo’ldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir mo'tadil estetik qarashga ega bo’lishga intilib, uning she’riyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafe’iy sal oldinroq, ya’ni 1968 - yili «Az zaboni barg» va keyinchalik 1977 — 78 - yillarda «Misli daraxt dar shabi boron», «Az budan va surudan» va «Bo’i jo’i Mo’liyon» nomli to’plamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan «Dar ko’chabog’hoi Nishobur» o’rnini bosa olmaydi. Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafe’iy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan Angliyaning Oksford universitetiga boradi va u yerda «Shohnoma»dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik Prinston universiteti taklifi bilan Amerikaga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir Xoqoniyning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari bo’lgan «Islomiy ramzlar» va Shayx Attorning «Muxtornoma»sini hamda Mavlaviyning tanlangan g’azallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik «Musiqii she’r», «Advori she’ri forsi», «Az mashrutiyat to suquti saltanat» va «She’ri muosiri arab» nomli kitoblarni chop ettirdi.

Ijodi

Shafe’iy Kadkaniy davrimizning yangi she’r va tamsiliy she’riyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning an’anaviy va yangi klassik shakldagi g’azallardan iborat dastlabki she’riy to’plami «Zamzamaho» (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (g’azal)dan uzoqlashib, Nimo she’riyatiga yuzlandi. Yangi yo’nalishdagi she’rlaridan tashkil topgan dastlabki «Shabxoniy» she’riy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis she’riyati va uslubiga taqlid qilish va undan ta’sirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, ya’ni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham o’z she’rini Eronning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. «Dar ko’chabog’hoi Nishobur» (1971) she’riy majmuasi Shafe’iy she’riyatining avj nuqtalarini ko’rsatuvchi va o’sha davrning «she’ri muqovamat» (qarshilik she’ri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi bo’ldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir mo'tadil estetik qarashga ega bo’lishga intilib, uning she’riyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafe’iy sal oldinroq, ya’ni 1968 - yili «Az zaboni barg» va keyinchalik 1977 — 78 - yillarda «Misli daraxt dar shabi boron», «Az budan va surudan» va «Bo’i jo’i Mo’liyon» nomli to’plamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan «Dar ko’chabog’hoi Nishobur» o’rnini bosa olmaydi. Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafe’iy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan Angliyaning Oksford universitetiga boradi va u yerda «Shohnoma»dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik Prinston universiteti taklifi bilan Amerikaga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir Xoqoniyning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari bo’lgan «Islomiy ramzlar» va Shayx Attorning «Muxtornoma»sini hamda Mavlaviyning tanlangan g’azallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik «Musiqii she’r», «Advori she’ri forsi», «Az mashrutiyat to suquti saltanat» va «She’ri muosiri arab» nomli kitoblarni chop ettirdi.

Ijodi

Shafe’iy Kadkaniy davrimizning yangi she’r va tamsiliy she’riyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning an’anaviy va yangi klassik shakldagi g’azallardan iborat dastlabki she’riy to’plami «Zamzamaho» (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (g’azal)dan uzoqlashib, Nimo she’riyatiga yuzlandi. Yangi yo’nalishdagi she’rlaridan tashkil topgan dastlabki «Shabxoniy» she’riy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis she’riyati va uslubiga taqlid qilish va undan ta’sirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, ya’ni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham o’z she’rini Eronning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. «Dar ko’chabog’hoi Nishobur» (1971) she’riy majmuasi Shafe’iy she’riyatining avj nuqtalarini ko’rsatuvchi va o’sha davrning «she’ri muqovamat» (qarshilik she’ri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi bo’ldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir mo'tadil estetik qarashga ega bo’lishga intilib, uning she’riyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafe’iy sal oldinroq, ya’ni 1968 - yili «Az zaboni barg» va keyinchalik 1977 — 78 - yillarda «Misli daraxt dar shabi boron», «Az budan va surudan» va «Bo’i jo’i Mo’liyon» nomli to’plamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan «Dar ko’chabog’hoi Nishobur» o’rnini bosa olmaydi. Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafe’iy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan Angliyaning Oksford universitetiga boradi va u yerda «Shohnoma»dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik Prinston universiteti taklifi bilan Amerikaga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir Xoqoniyning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari bo’lgan «Islomiy ramzlar» va Shayx Attorning «Muxtornoma»sini hamda Mavlaviyning tanlangan g’azallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik «Musiqii she’r», «Advori she’ri forsi», «Az mashrutiyat to suquti saltanat» va «She’ri muosiri arab» nomli kitoblarni chop ettirdi.

Manba

• Muhammadrizo Shafe’iy Kadkaniy. She’rlar. Shahzod Kenjaev tarjimalari