Chust tumani

Chust tumani
Чустский район

tuman
Tarkibida	Namangan viloyati
Maʼmuriy markazi	Chust
Rasmiy tillar	Oʻzbek
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Xaritada

Chust tumani — Namangan viloyatidagi tuman. 1926 yil 29 sentabrda tashkil etilgan. Sharqsan Toʻraqoʻrgʻon, shim.sharkdan Kosonsoy, jan. va gʻarbdan Pop, jan.sharqdan Mingbuloq tumanlari, shim.dan Qirgʻiziston Respublikasi bilan chegaradosh. Maydoni 0,92 ming km². Aholisi 198,9 ming kishi (2004). Tumanda 1 shaxar (Chust), 11 qishloq fuqarolari yigʻini (Axcha, Boymoq, Varziq, Karkidon, Karnon, Olmos, Ogʻasaroy, Shoyon, Shoʻrkent, Gʻova, Hisorak) bor. Markazi — Chust shahri

Tabiati. Tuman hududi Chatqol togʻlarining etaklaridagi pastbaland tekisliklarda joylashgan. Koʻp qismi adir. Balandligi 1000–1200 m. Togʻlardan oqib tushadigan soylar (Gʻovasoy, Olmossoy, Shataksoy, Rezaksoy, Karkidonsoy va boshqalar) jarliklar hosil qilgan. Jan. qismi Sirdaryoga tutash boʻlib, tekislikdan iborat. 1947 yilda ishga tushirilgan Chust kanali Kosonsoy suv ombori suvini 58 km masofaga — Olmos qishlogʻigacha olib boradi. 1973 yilda suv taqsimlaydigan Gʻovasoy gidrouzeli qurildi. Koʻksaraksoy suv ombori va Chust nasos styasi bor. Ikdimi kontinental. Yillik oʻrtacha tra 1G. Yanv. ning oʻrtacha trasi —1,3°, eng past tra —26°. Iyulning oʻrtacha trasi 25,8°, eng yuqori tra 40°. Yiliga 305 mm yogʻin tushadi. Vegetatsiya davri 190 kun. Tuproklari tekisliklarda boʻz tuproq, adirlar qum, tosh, lyoss, mergel bilan qrplangan. Yovvoyi oʻsimliklardan shuvoq, yantoq, doʻlana, qizilmiya, oqmiya, yovvoyi piyoz, lola va boshqa oʻsadi. Yovvoyi hayvonlardan boʻri, tulki, quyon, sutur, qobon uchraydi.

Aholisi, asosan, oʻzbeklar, shuningdek, tojik, rus, tatar va boshqa millat vakillari ham yashaydi. Aholining oʻrtacha zichligi 1 km² ga 216,2 kishi. Qishloq aholisi 135,1 ming kishi, shahar aholisi 63,8 ming kishi.

Xoʻjaligi. Tumanda "Chustmash", "Paxta tolasi", "Barion" aksiyadorlik jamiyatlari, milliy pichoqlar yasash, "Suvmash" korxonalari, qishloq xoʻjaligi mashinalari uchun ehtiyot qismlar ishlab chiqarish, asfalt zdlari (Olmos qishlogʻi), badiiy buyumlar, qandolat, tikuvchilik, atlas korxonalari, non, sut zdlari, savdo korxonalari bor. Chust pichoqlari jahon koʻrgazmalarida ishtirok etgan. Chust doʻppilari 1968 yilda NyuDexdi, 1969 yilda Monreal, 1970 yilda Tokio va Poznan shaharlaridagi jahon koʻrgazmalarida yuqori baholandi.

Tuman qishloq xoʻjaligi, asosan, paxtachilikka ixtisoslashgan. Chorvachilik, bogʻdorchilik, tokchilik ham rivojlangan. Tumanda 16 shirkat, 945 fermer, 68 dehqon xoʻjaligi bor. Ekin maydonlarining 9,7 ming gektariga paxta, 12,3 ming ga yerga galla, 55 ga yerga kartoshka, 128 ga yerga sabzavot, 28 ga yerga poliz ekinlari ekiladi. 4,3 ming ga mevazor, 1,5 ming ga tokzor, 798 ga tutzor, 13 ga mevali koʻchatzor bilan band. Chust tumani jamoa va shaxsiy xoʻjaliklarida 43,4 ming qoramol (shu jumladan, 20^5 ming sigir), 89,9 ming qoʻy va echki, shuningdek, parranda ham bokiladi (2003).

Tumanda 69 umumiy taʼlim maktabi, 2 iqtidorli bolalar internati, 2 gimnaziyainternat, sanatoriyinternat maktablari, sanʼat, musiqa maktablari, 6 kasbhunar kolleji faoliyat koʻrsatadi. 47 kutubxona (306 ming nusxa kitob), 14 klub muassasasi, 2 muzey, sanʼat saroyi, 6 madaniyat va istirohat bogʻi bor. 3 bolalar va yoshlar sport maktabi, 6 stadion, 2 suv havzasi, 40 sport zali, 36 otish tiri, 4 tennis korti, 11 futbol maydoni bor. 38 kasalxona (1096 oʻrin), tugʻruqxona, poliklinika, dorixona, qishloq vrachlik punkti, 3 feldsherakusherlik punkti, 3 qishloq davolash ambulatoriyasi va boshqa tibbiy muassasalarda 408 vrach va 2031 oʻrta tibbiy xodim ishlaydi. Sanatoriy, dam olish uylari ishlab turibdi. Tuman hududi orqali Fargʻona halqa avtomobil yoʻli oʻtadi. Chustdan Namanganga avtobus qatnaydi. 1960 yildan "Chust haqiqati" tuman gaz. chiqadi (adadi 6,5 ming).