Robot: Versiyalar orasidagi farq
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: t-ra → temperatura, y.da → yilda (2), va b.) → va boshqalar) (3), va b. → va boshqa using AWB |
Tahrir izohi yoʻq Teg: Mobil ilova orqali |
||
| Qator 3: | Qator 3: | ||
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi --> |
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi --> |
||
'''Robot''' (chexcha robota — erksiz mehnat, rob — qul) — insonning hayoti uchun xavfli sharoitlar (kuchli radiatsiya, yuqori temperatura va boshqalar)da, odam borishi qiyin boʻlgan obʼyektlarda (suv ostida, kosmosda) kishi funksiyasini qisman yoki toʻla bajaruvchi mashina. "R." terminini birinchi marta 1920 yilda chex yozuvchisi |
'''Robot''' (chexcha robota — erksiz mehnat, rob — qul) — insonning hayoti uchun xavfli sharoitlar (kuchli radiatsiya, yuqori temperatura va boshqalar)da, odam borishi qiyin boʻlgan obʼyektlarda (suv ostida, kosmosda) kishi funksiyasini qisman yoki toʻla bajaruvchi mashina. "R." terminini birinchi marta 1920 yilda chex yozuvchisi Karel Chapek oʻzining "R. U. R." pyesasida ishlatgan. |
||
R.lar, asosan, 3 turga boʻlinadi: qatʼiy dastur asosida ishlaydigan R., odam (operator) boshqaradigan R. va sunʼiy intellektli (integralli) R. Ish bajarish turiga qarab, R. manipulyatorlar, axborot uzatuvchi R., odimlovchi R. va boshqalarga boʻlinadi. R.larning tashqi koʻrinishi ham, xattiharakatlari ham odamni eslatadi, yaʼni ular antropomorf (odamsimon) mashinalar hisoblanadi va boshqa mashinalardan shu xususiyati bilan farq qiladi. R.lar texnikasining asosiy 2 yoʻnalishi mavjud: sanoatda ishlatiladigan va favqulodda (ekstremal) sharoitda ishlatiladigan R.lar texnikasi. Sanoatda ishlatiladigan R., Mas, R.manipulyatorda "mexanik qoʻllari" va tashqi boshqarish pulti yoki oʻziga oʻrnatilgan dasturli boshqarish qurilmasi, EHM (kompyuter) boʻladi. Operator P. qoʻllarining harakatini bevosita yoki televizor ekranidan kuzatib boshqaradi. Koʻpincha R. avtomatik boshqarish tizimi bilan jihozlanadi. R.manipulyatorlar, asosan, kishi salomatligi uchun xavfli boʻlgan (ekstremal) sharoitlarda qoʻllaniladi. R.lar jarayonlarni avtomatlashtirishning eng samarali vositasi hisoblanadi. |
R.lar, asosan, 3 turga boʻlinadi: qatʼiy dastur asosida ishlaydigan R., odam (operator) boshqaradigan R. va sunʼiy intellektli (integralli) R. Ish bajarish turiga qarab, R. manipulyatorlar, axborot uzatuvchi R., odimlovchi R. va boshqalarga boʻlinadi. R.larning tashqi koʻrinishi ham, xattiharakatlari ham odamni eslatadi, yaʼni ular antropomorf (odamsimon) mashinalar hisoblanadi va boshqa mashinalardan shu xususiyati bilan farq qiladi. R.lar texnikasining asosiy 2 yoʻnalishi mavjud: sanoatda ishlatiladigan va favqulodda (ekstremal) sharoitda ishlatiladigan R.lar texnikasi. Sanoatda ishlatiladigan R., Mas, R.manipulyatorda "mexanik qoʻllari" va tashqi boshqarish pulti yoki oʻziga oʻrnatilgan dasturli boshqarish qurilmasi, EHM (kompyuter) boʻladi. Operator P. qoʻllarining harakatini bevosita yoki televizor ekranidan kuzatib boshqaradi. Koʻpincha R. avtomatik boshqarish tizimi bilan jihozlanadi. R.manipulyatorlar, asosan, kishi salomatligi uchun xavfli boʻlgan (ekstremal) sharoitlarda qoʻllaniladi. R.lar jarayonlarni avtomatlashtirishning eng samarali vositasi hisoblanadi. |
||
| Qator 22: | Qator 22: | ||
* Epchil [[manipulatsiya]]larni bajara oladi. |
* Epchil [[manipulatsiya]]larni bajara oladi. |
||
* [[Iroda]]sini namoyish qila oladi (bu sifat muhim emas, zero [[antropomorfizm]]ga taalluqlidir<ref>[http://www.technologymarketing.com/bw/magazine/current/article_display.jsp?vnu_content_id=1003541524 Even Robot Suicide Is No Laughing Matter]</ref>). |
* [[Iroda]]sini namoyish qila oladi (bu sifat muhim emas, zero [[antropomorfizm]]ga taalluqlidir<ref>[http://www.technologymarketing.com/bw/magazine/current/article_display.jsp?vnu_content_id=1003541524 Even Robot Suicide Is No Laughing Matter]</ref>). |
||
== Etimologiya == |
== Etimologiya == |
||
"Robot" soʻzi ilk bora [[Chexiya|chex]] yozuvchisi [[Karel Čapek]]'ning ''[[R.U.R. (Rossum'ning Universal Robotlari)]]'' (1920) dramasida ishlatilgan<ref>[http://www.faculty.ucr.edu/~currie/roboadam.htm The History of Robotics]</ref>. Biroq, Čapek bu soʻzning muallifi sifatida akasi, rassom va yozuvchi [[Josef Čapek]]'ni koʻrsatgan.<ref>[http://capek.misto.cz/english/robot.html Who did actually invent the word "robot" and what does it mean?]</ref> |
"Robot" soʻzi ilk bora [[Chexiya|chex]] yozuvchisi [[Karel Čapek]]'ning ''[[R.U.R. (Rossum'ning Universal Robotlari)]]'' (1920) dramasida ishlatilgan<ref>[http://www.faculty.ucr.edu/~currie/roboadam.htm The History of Robotics]</ref>. Biroq, Čapek bu soʻzning muallifi sifatida akasi, rassom va yozuvchi [[Josef Čapek]]'ni koʻrsatgan.<ref>[http://capek.misto.cz/english/robot.html Who did actually invent the word "robot" and what does it mean?]</ref> |
||
8-Mart 2016, 09:52 dagi koʻrinishi
Robot (chex. robota - "mehnat") sunʼiy mexanik qurilmadir. U odatda elektromexanik tizim boʻlib, odam mehnatini bajaradi. Robot soʻzi bilan virtual dasturiy taʼminot agentlariga ham aytilishi mumkin, biroq ularni bot deyish qabul qilingan.[1]
Robot (chexcha robota — erksiz mehnat, rob — qul) — insonning hayoti uchun xavfli sharoitlar (kuchli radiatsiya, yuqori temperatura va boshqalar)da, odam borishi qiyin boʻlgan obʼyektlarda (suv ostida, kosmosda) kishi funksiyasini qisman yoki toʻla bajaruvchi mashina. "R." terminini birinchi marta 1920 yilda chex yozuvchisi Karel Chapek oʻzining "R. U. R." pyesasida ishlatgan.
R.lar, asosan, 3 turga boʻlinadi: qatʼiy dastur asosida ishlaydigan R., odam (operator) boshqaradigan R. va sunʼiy intellektli (integralli) R. Ish bajarish turiga qarab, R. manipulyatorlar, axborot uzatuvchi R., odimlovchi R. va boshqalarga boʻlinadi. R.larning tashqi koʻrinishi ham, xattiharakatlari ham odamni eslatadi, yaʼni ular antropomorf (odamsimon) mashinalar hisoblanadi va boshqa mashinalardan shu xususiyati bilan farq qiladi. R.lar texnikasining asosiy 2 yoʻnalishi mavjud: sanoatda ishlatiladigan va favqulodda (ekstremal) sharoitda ishlatiladigan R.lar texnikasi. Sanoatda ishlatiladigan R., Mas, R.manipulyatorda "mexanik qoʻllari" va tashqi boshqarish pulti yoki oʻziga oʻrnatilgan dasturli boshqarish qurilmasi, EHM (kompyuter) boʻladi. Operator P. qoʻllarining harakatini bevosita yoki televizor ekranidan kuzatib boshqaradi. Koʻpincha R. avtomatik boshqarish tizimi bilan jihozlanadi. R.manipulyatorlar, asosan, kishi salomatligi uchun xavfli boʻlgan (ekstremal) sharoitlarda qoʻllaniladi. R.lar jarayonlarni avtomatlashtirishning eng samarali vositasi hisoblanadi.
R.lardan foydalanish sohalari borgan sari kengayib bormokda. Mac, Yaponiyada 6 ming metrgacha chuqurlikda ishlay oladigan R."geolog", notani "oʻqib" elektr gitara chaladigan R."mashshoq", Avstraliyada qoʻy junini qirqadigan R."sartarosh", AQSH da suv ostida ishlay oladigan R."gʻavvos" yaratilgan. Germaniyada esa R.lar politsiyada ishlaydi (ularga portlovchi moddalar oʻrnatilgan mashinalarni ochish vazifasi topshiriladi). Avtomobilsozlik rivojlangan barcha mamlakatlarda (shu jumladan, Oʻzbekistonda) R.lar mashinalarni yigʻishda (ayniqsa, payvandlash ishlarida) qatnashadi. Ixtirochilar avtomobilni boshqara oladigan R.ni yasash bilan shugʻullanishmokda. Bunday R.ning varianti Volkswagen (VW) zdida (Germaniya) yaratilgan. "Klaus" laqabli ushbu R. 2000 yilda namoyish qilingan. U boshqa R.lar kabi 2 qoʻl va 2 oyokdi emas, balki 3 qoʻl va 3 oyoqqa ega. Bu R. 2002 y.gi koʻrgazmada ham ishtirok etdi, lekin hali amalda qoʻllanilganicha yoʻq. Bunday R.lar ustida Yaponiyada ham tajribalar olib borilmoqda. "Soni" kompaniyasi (Yaponiya) sunʼiy intellektli "Aybo" ("Oʻrtoq") nomli R.ni yaratdi (2004). U uydagi koʻp ishlarni (mebelni surish, oynani artish, telefon jiringlaganda uy egasini chaqirish va boshqalarni) bajaradi.
Mirkomil Mirboboyev.[2]
Aynan qanday mashinalar robot, deb atalishi mumkinligi haqida bahslar ketayotgan boʻlsa-da[3][4][5], odatiy robot quyidagi sifatlarga ega boʻlishi kerakligi taʼkidlanadi:
- Tabiiy emas, yaʼni ongli mavjudot tomonidan yasalgan.
- Atrof-muhitni kuzata oladi (koʻrish orqali kuzatishi shart emas; boshqa tur sezgi ham boʻlishi mumkin).
- Atrof-muhit bilan interfaol munosabatda boʻla oladi.
- Qandaydir darajada aqlli, yaʼni (mustaqil yoki oldindan dasturlangan) qaror qabul qila oladi.
- Dasturlana oladi.
- Aylanish yoki parallel koʻchish oʻqlari bilan harakat qila oladi.
- Epchil manipulatsiyalarni bajara oladi.
- Irodasini namoyish qila oladi (bu sifat muhim emas, zero antropomorfizmga taalluqlidir[6]).
Etimologiya
"Robot" soʻzi ilk bora chex yozuvchisi Karel Čapek'ning R.U.R. (Rossum'ning Universal Robotlari) (1920) dramasida ishlatilgan[7]. Biroq, Čapek bu soʻzning muallifi sifatida akasi, rassom va yozuvchi Josef Čapek'ni koʻrsatgan.[8]
Shuningdek
Manbalar
- ↑ Telecom glossary "bot"
- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ Your View: How would you define a robot?
- ↑ What does "robot" mean to YOU?
- ↑ Robot nima?
- ↑ Even Robot Suicide Is No Laughing Matter
- ↑ The History of Robotics
- ↑ Who did actually invent the word "robot" and what does it mean?
Manbalar
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |