Litiy: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: q. x. → qishloq xoʻjaligi, i. ch.da → ishlab chiqarishda using AWB
k andozani almashtirish, replaced: {{davriy jadval}} → {{Unsurlar davriy sistemasi}} using AWB
Qator 7: Qator 7:
'''Lítiy''' (Li) — [[unsurlar davriy jadvali]]ning 3 unsuri, [[metall]].
'''Lítiy''' (Li) — [[unsurlar davriy jadvali]]ning 3 unsuri, [[metall]].


{{davriy jadval}}
{{Unsurlar davriy sistemasi}}


== Manbalar ==
== Manbalar ==
Qator 16: Qator 16:
[[Turkum:Kimyo]]
[[Turkum:Kimyo]]
[[Turkum:Kimyoviy unsurlar]]
[[Turkum:Kimyoviy unsurlar]]


{{chem-stub}}

10-Dekabr 2015, 04:13 dagi koʻrinishi

Lítiy / Lithium (Li)
Atom raqami 3
Koʻrinishi Yumshoq oqish-kumush rang
metall
Atom xossasi
Atom massasi
(molyar massasi)
6,941 m. a. b. (g/mol)
Atom radiusi 155 pm
Ionlashish energiyasi
(birinchi elektron)
519,9(5,39) kJ/mol (eV)
Elektron konfiguratsiyasi [He] 2s1
Kimyoviy xossalari
Kovalentlik radiusi 163 pm
Ion radiusi 68 (+1e) pm
Elektrmanfiylik
(poling boʻyicha)
0,98
Elektrod potensiali -3,06 В
Oksidlanish darajasi 1
Termodinamik xossalari
Zichlik 0,534 g/sm³
Solishtirma issiqlik sigʻimi 3,489 J/(K·mol)
Issiqlik oʻtkazuvchanlik 84,8 Vt/(m·K)
Erish harorati 553,69 K
Erish issiqligi 2,89 kJ/mol
Qaynash harorati 1118,15 K
Qaynash issiqligi 148 kJ/mol
Molyar hajm 13,1 sm³/mol
Kristall panjarasi
Panjara tuzilishi kubik
hajm-markazlashgan
Panjara davri 3,490 Å
Panjara/atom nisbati n/a
Debye harorati 400,00 K

Litiy (lito... va lot Lithium), Li — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 3, at. m. 6,941, ishqoriy metallarga mansub. Ikkita barqaror iztopi bor: 6Li (7,52%) va 7Li(92,48%). 1817 yilda shved kimyogari A. Arfvedson kashf qilgan. L. tabiatda keng tarqalgan. Yer poʻstining massa jihatdan 6,5-10~3% ni tashkil qiladi. 30 ga yaqin minerali maʼlum. Asosiy minerallari: spodumen LiAl[Si2O6], lepidolit K, 5A1, 5[SiAll0] (F2OH)2 va petalit (Li,Na)[Si4A10lo]. L. kumushdek oqmetall (havoda xiralashib, qoramtir parda bilan qrplanadi) yengil, yumshoq, choʻziluvchan, pichoq bilan kesiladi. Zichligi 533 kg/m³ , suyuqlanish temperaturasi 180,54°, qaynash temperaturasi 1340°. Brinell boʻyicha qattiqligi 7850Pa. Barcha birikmalarida L. bir valentli. Kislorod bilan bevosita reaksiyaga kirishganda yoki isitilganda (havorang alanga berib yonadi) litiy oksid hosil qiladi. Suv bilan birikkanda litiy ishqori LiOH hosil qilib vodorod ajratib chiqaradi. Mineral kislotalar bilan faol reaksiyaga kirishib, tuzlar beradi. Azot, vodorod, galogenlar, uglerod, kremniy, fosfor birikmalari va boshqa koʻpgina moddalar bilan reaksiyaga kirishadi. Metallorganik birikmalar hosil kila olish L.ning muhim xususiyati. Shunga koʻra, organik sintezda koʻp qoʻllaniladi (q. Litiyorganik birikmalar). L. olish uchun tarkibida 0,25—30% litiy oksid boʻlgan ruda boyitiladi. Natijada hosil boʻlgan mineral (spodumen, lepidolit, petalit) konsentratlaridan L. ajratib olinadi. Sanoatda L. metali litiy xlorid va kaliy xlorid aralashmasini elektroliz qilish yoʻli bilan olinadi. Hozirgi vaqtda L. metallotermik usul bilan ham olinmoqda. Metall L. quyma, donalar, sim, sterjen shaklida chiqarilib, vazelin yoki parafin qatlami ostida (germetik idishda) saqlanadi. L. yadro energiyasi ishlab chiqarishda, silikat sanoatida, kora va rangli metallurgiyada, kimyo, toʻqimachilik sanoatlarida va qishloq xoʻjaligida ishlatiladi.[1]

Lítiy (Li) — unsurlar davriy jadvalining 3 unsuri, metall.

Manbalar

  1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil