Mirmuhsin

Mirmuhsin (taxallusi; asl ismsharifi Shermuhamedov Mirmuhsin) (1895 — Toshkent — 1929.4.8) — jurnalist, yozuvchi. Oʻzbek matbuotining asoschilaridan biri. 1916—17 yillarda Ufadagi "Oliya" madrasasida oʻqigan. 1917 y. Toshkentga qaytgan. 1917 y. Fev. inqilobi munosabati bilan "Turon" gaz.ga yozgan "Tarixiy ikki voqea" maqolasi katta janjalga sabab bulgan. Sebzor qozikaloni hukmi bilan M.ga oʻlim jazosi beriladi. Lekin bu hukm qamoq jazosi bilan almashtiriladi. M. qamoqdan qochib, Ufaga ketadi. Fukarolar urushi boshlanib ketgach, M. Sharqiy frontning 1 — 5-armiyalari siyosiy boʻlimida jangchi-jurnalist sifatida xizmat qiladi. 1920 yilning boshlarida Toshkentga kaytib, dastlab "Ishtirokiyun", soʻng "Qizil bayroq", "Turkiston" va boshqa gaz.larda muharrirlik qiladi. M.ning hozircha maʼlum sheʼrlari 700 misra atrofida. Bundan tashqari, u hikoyalar, maqolalar yozgan. "Befarzand Ochildiboy" (1914) nomli birinchi oʻzbek romani muallifi. Adib ilmmaʼrifat orqali hamma odamlar baxtli, hayot esa farovon bulishiga astoydil ishonadi, "avom"ni ilm olishga daʼvat etadi ("Milliy adabiyot", "Ahvoli odamdin bir namuna", "Adabiyot" va boshqalar). Xalqning ogʻir va mashaqqatli, fojiaga tuda turmushini tasvirlaydi ("Ashʼor", "Bizni"). M.ning "Yigirmanchi asrda Turkiston boboy", "Zindon" (1914) kabi hikoyalarida taraqqiyotdan orqada qolgan Turkiston qiyofasi, idora usuliga oid karashlari bayon etilgan. U inqilobning dastlabki yillarida shurolarga ishongan, ular tarafida turib kurashgan edi. Biroq, shovinizmning "yoʻqsullik" rangiga buyalib, yanada keskinroq tus olgani, milliydiniy qadriyatlarning oyoqosti qilingani M. umidlarini puchga chiqardi. Maqolalaridagi quvonch va koʻtarinki ruh yoʻqolib, umidsizlik kuchayib bordi, aldanganini chuqur his etdi va bular oxir-oqibatda hayotining bevaqt, fojiali yakunlanishiga olib keldi.

Adabiyot

• Yodgorov H., Nurli yoʻl, T., 1968; Meli Joʻra, Umrim daftari, T., 1970; Qosimov B., Mirmuhsin Shermuhamedov, T., 1967; Isyonkor qalb, T., 1985.

Begali Qosimov.

Mirmuhsin (Mirsaidov) 1921 yil 3 mayda Toshkentning Kesakqoʻrgʻon mahallasida kulol oilasida tugʻildi. Eski shahardagi 1-maktabni, Toshkent pedagogika instituning Til va adabiyot fakultetini tugatgan. U Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida, «Qizil O’zbekiston» gazetasi tahririyatida ishlagan, uzoq muddat «Sharq Yulduzi», «Mushtum» va «Guliston» jurnallarining bosh muharriri boʻlgan.

Shoir Mirmuhsin ilk toʻplamlari «Er yurak», «Vatan»ni 1942 yilda chop ettirgan. U koʻplab sheʼrlar, «Usta G’iyos», «Doʻlan» (1947), «Yashil qishloq» (1948), «Qadrdonlar» (1954), «Shiroq» (1967), «Nevara» singari dostonlar, «Adib va Ziyoda» (1957) sheʼriy roman muallifi.

Oʻzbek adabiyotida Mirmuhsin adib sifatida oʻziga xos oʻringa ega. Uning «Dorbozlar» (1956), «Jamila» (1957), «Hikoyalar» (1959), «Qizil durralar» (1961), «Sozanda» (1963) singari hikoya va qissalar toʻplamlari bor. «Arab hikoyalari», «Iskandariya koʻrfazi», «Moʻtilal», «G’urbatdagi odam», «Chodrali ayol» hikoya va qissalarida Sharq xalqlari hayotini tasvirlaydi.

Mirmuhsin roman janrida barakali ijod qilgan. Uning «Chiniqish» (1964), «Dagrez oʻg’li» (1973), «Umid» (1974), «Meʼmor» (1974), «Chotqol yoʻlbarsi» (1977), «Ildizlar va yaproqlar» (1981), «Temur Malik» (1986), «Ilon oʻchi» (1995), «Turon malikasi» (1998) romanlari bir necha bor koʻp tirajlarda chop etilgan. Uning romanlari rus va boshqa tillarga tarjima qilingan. Yozuvchiga «Umid» va «Meʼmor» romani katta obroʻ keltirdi. «Me’mor» romanida hayot oʻta tiniq, xarakterlar mukammal tasvirlangan. Mirmuhsin — romannavisning isteʼdod va izlanishlari shu romanlarda koʻzga aniq tashlanadi.

Mirmuhsin Oʻzbekiston Respublikasi davlat mukofoti laureati (1974), «Oʻzbekiston xalq yozuvchisi» (1981).

Uning uch jildlik (1971—1973), toʻrt jildlik (1981—1984) asarlari toʻplami chop etilgan.

Asarlari

• Mirmuhsin. Meʼmor. T.: «Sharq» — 2001.
• Mirmuhsin. Temur Malik. T.: Adabiyot va sanʼat — 1986.

Adabiyotlar

• Normatov U., Abdullayev O. Ijodning qoʻsh qanoti. T.: Adabiyot va sanʼat nashriyoti — 1981.
• Nasriddinov F. Mirmuhsin. T.: Adabiyot va sanʼat nashriyoti — 1962.