Tutuq (unvon): Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Yangi maqola yaratildi
 
Olaf Studt (munozara | hissa)
Qator 11: Qator 11:


{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->

[[Turkum:Unvonlar]]

18-Noyabr 2015, 11:39 dagi koʻrinishi

Tutuq — Turk xoqonligi boshqaruvidagi unvon. Qad. turk bitiktoshlari, xitoy, sugʻd manbalarida uchraydi. T. Turk xoqonligida harbiy maʼmuriyat boshligʻi uchun qoʻllanilgan boʻlib, xitoycha dudu — voliy, viloyatning harbiy hokimi soʻzidan olingan deb hisoblanadi. Lekin, baʼzi tadqiqotchilar, shu jumladan, oʻzbek olimlari T. unvoni tutmok, feʼli asosida shakllangan unvon ekanligini taʼkidlashadi. UrxunYenisey bitiktoshlarida Oʻng T., Buqay T., El Toʻgʻon T., Alp Urungu T., Choʻkul T., Kunch T., singari amaldorlar nomi aks etgan. Bitiktoshlarda qayd etilishicha, xoqonlik boʻysundirilgan k,abilalarga T.lar tayinlagan. Turk xoqonligi davrida Fargona vodiysida T. unvonli sulola boʻlgan. Mugʻ kala hujjatlarida Sugʻd hukmdori Devashtichning 719 y.da Turk xoqoniga, Shosh tuduni va Fargʻona qukmdoriga yordam soʻrab yuborgan maktubini eltgan Fatufarn ismli elchi Devashtichga yozgan xati boʻlib, unda Fatufarn "Xoqonga va Fargʻona xukmdoriga yozilgan nomani Fargona tutugʻiga topshirdim", deb qayd qiladi. Bu esa 7—8-a.larda Fargʻonada ixshidlar boshqaruvi bilan birgalikda T.lik boshqaruvi ham mavjud boʻlganligini koʻrsatadi. Shuningdek, 7—8-a.larga oid Quva tangalari orasida suhiy yozuvda "Alpu xoqon tutuq" iborasi aks etgan tangalar uchraydi. Bundan Fargʻona T.larining Turk xoqonlari nomidan pul zarb qildirganliklari ayon boʻladi. Uygʻur xoqonligi davrida xoqonlardan biri Xitoyga T. unvonli noib tayinlaydi. Arab geograflari asarlarida 10-a.da Irtish boʻyida yashovchi Kimak nomli turkiy qabila hukmdorining unvoni T. deb qayd etiladi.

Adabiyot

  • Ishoqov M., Unutilgan podsholikdan xatlar, T., 1992.

Gʻaybulla Boboyorov.