Sharqiy Timor

Sharqiy Timor - Osiyo davlatlaridan biri. Janubiy Sharqiy Osiyodagi davlat. Mayd. 14,8 ming km². Aholisi 952,6 ming kishi (2002). Poytaxti Dili shahri. Tetum, mambai, papuas va boshqalar xalqlar yashaydi. Rasmiy til — portugal tili. Dindorlarning aksariyati musulmon va katoliklar; aholining bir qismi anʼanaviy dinlarga eʼtiqod qiladi.

Tabiati. Sh.T. Timor o.ning shim.sharqida joylashgan. Relyefi, asosan, togʻli, eng baland joyi 2960 m; balchiqli vulkanlar bor. Iqlimi subekvatorial, mussonli. Sohilda tra yil davomida 25°—27°. Yillik yogʻin 500 mm atrofida (may — noyabr quruq mavsum).

Tarixi. Sh.T. Portugaliyaning sobiq mustamlakasi. 1974 yil Portugaliya Sh.T. aholisining oʻz huquqini oʻzi belgilash va mustaqillik huquqini tan oldi. 1975 yil noyabrda Sh.T. mustaqilligi uchun inqilobiy front Sh.T. mustaqilligini eʼlon qildi, ammo Indoneziya tarafdori boʻlgan guruxlar Sh.T.ni Indoneziyaga qoʻshilganligini bildirdi. Indoneziya oʻz qoʻshinlarini Sh.T.ga olib kirdi va unga provinniya maqomini berdi. 1999 yilda oʻtkazilgan referendumda Sh.T. aholisining aksariyati mustaqil davlat qurish tarafdori ekanligini bildirdi. 25 yil davom etgan kurashdan soʻng Sh.T. 2002 yil 20 mayda mustaqillikka erishdi va Shanana Gujmau uning birinchi prezidenti etib saylandi. 2002 yildan BMT aʼzosi. Xoʻjaligi. Iqtisodiyotining asosi — q.x. Eksport uchun kofe, kauchukli daraxt, kokos palmasi oʻstiriladi. Ichki ehtiyoj uchun sholi, makkajoʻxori, shakarqamish, taro, yams, supurgi ekiladi. Echki, yilqi, buyvol boqiladi. Dengizdan baliq ovlanadi. 1980-y.larning boshigacha sandal daraxti yogʻochini chetga olib chiqib ketish katta daromad keltirgan, keyinchalik uni kesish cheklandi. Q.x. xom ashyolarini qayta ishlovchi korxonalar bor. Pul birligi — timor eskudosi, rupiya.