Rubidiy: Versiyalar orasidagi farq

Ishoratlarni tahrirla
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
CoderSIBot (munozara | hissa)
Botlar
187 765 edits
Maqolaga matn qoʻshildi
IanraBot (munozara | hissa)
1 365 edits
k clean up, replaced: m3 → m³ using AWB
Qator 6: Qator 6:
R. Bunzen va G. Kirxgof 1861 y.da Germaniyadagi Dyurkgeym mineral suvini spektral analiz qilib, R.ni kashf etganlar. Bunzen 1863 y.da metall R.ni olishga muvaffaq boʻlgan. R. birikmalari tabiatda kaliy birikmalari bilan birga uchraydi, u Yer poʻstining massa jihatidan 3,110~2%ini tashkil qiladi. R. ning ion radiusi kaliy va seziyning ion radiuslariga yaqin boʻlganligi uchun bu element birikmalari oʻzaro izomorfdir.
R. Bunzen va G. Kirxgof 1861 y.da Germaniyadagi Dyurkgeym mineral suvini spektral analiz qilib, R.ni kashf etganlar. Bunzen 1863 y.da metall R.ni olishga muvaffaq boʻlgan. R. birikmalari tabiatda kaliy birikmalari bilan birga uchraydi, u Yer poʻstining massa jihatidan 3,110~2%ini tashkil qiladi. R. ning ion radiusi kaliy va seziyning ion radiuslariga yaqin boʻlganligi uchun bu element birikmalari oʻzaro izomorfdir.


R. suyultirilgan rubidiy xloridni elektroliz qilib olinadi. R. ishqoriy metallar jumlasiga kiradi. R. juda yumshoq, kumush rang — oq metall. Suyuklanish trasi 39,5°, qaynash trasi 685°, zichligi 1,248 g/sm3. R. sanoatda karnallit va lepidolitdan ajratib olinadi. Kimyoviy jihatdan juda faol; suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishganida portlash yuz beradi. Birikmalarida +1 valentli. Kislorod bilan rubidiy peroksid Rb2O2 va rubidiy giperoksid RbO2 hosil qiladi. R.ning gidroksidi RbOH kuchli ishkorlar jumlasiga kiradi. R. juda koʻp elementlar bilan bevosita birikadi. R. gidrid RbH beqaror birikma. Uning nitridi Rb3N bilvosita yoʻl bilan hosil qilinadi. R.ning Rb2C2 tarkibli karbidi, Rb2S tarkibli sulfidi bor. R. baʼzi metallar bilan qotishmalar hosil qiladi. Kizdirilsa yoki yoritilsa, oʻzidan elektronlar chiqaradi. Metall holatdagi R. havosiz muhitda berk idishlarda saqlanadi. Qattiq holatdagi R. gidroksidga ozon taʼsir ettirilsa, juda kuchli oksidlovchi R. ozonid RbO3 hosil boʻladi. R. 300°da grafit bilan qizdirilganida RbCg va RbC]6 tarkibli R. grafitidlar kelib chiqadi.
R. suyultirilgan rubidiy xloridni elektroliz qilib olinadi. R. ishqoriy metallar jumlasiga kiradi. R. juda yumshoq, kumush rang — oq metall. Suyuklanish trasi 39,5°, qaynash trasi 685°, zichligi 1,248 g/sm³. R. sanoatda karnallit va lepidolitdan ajratib olinadi. Kimyoviy jihatdan juda faol; suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishganida portlash yuz beradi. Birikmalarida +1 valentli. Kislorod bilan rubidiy peroksid Rb2O2 va rubidiy giperoksid RbO2 hosil qiladi. R.ning gidroksidi RbOH kuchli ishkorlar jumlasiga kiradi. R. juda koʻp elementlar bilan bevosita birikadi. R. gidrid RbH beqaror birikma. Uning nitridi Rb3N bilvosita yoʻl bilan hosil qilinadi. R.ning Rb2C2 tarkibli karbidi, Rb2S tarkibli sulfidi bor. R. baʼzi metallar bilan qotishmalar hosil qiladi. Kizdirilsa yoki yoritilsa, oʻzidan elektronlar chiqaradi. Metall holatdagi R. havosiz muhitda berk idishlarda saqlanadi. Qattiq holatdagi R. gidroksidga ozon taʼsir ettirilsa, juda kuchli oksidlovchi R. ozonid RbO3 hosil boʻladi. R. 300°da grafit bilan qizdirilganida RbCg va RbC]6 tarkibli R. grafitidlar kelib chiqadi.


R., asosan, kunduzgi lampalar i.ch.da, vakuum texnikasida (gazyutgich) va b. soxalarda ishlatiladi, ionli raketalar uchun seziy kabi kelajagi porloq "yonilgʻi" hisoblanadi. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
R., asosan, kunduzgi lampalar i.ch.da, vakuum texnikasida (gazyutgich) va b. soxalarda ishlatiladi, ionli raketalar uchun seziy kabi kelajagi porloq "yonilgʻi" hisoblanadi.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->


'''Rubidiy''' - [[unsurlar davriy jadvali]]ning 37 unsuri, [[metall]].
'''Rubidiy''' - [[unsurlar davriy jadvali]]ning 37 unsuri, [[metall]].
{{davriy jadval}}
{{davriy jadval}}
⚫
{{chem-stub}}


⚫
[[Turkum:Kimyo]]
⚫
[[Turkum:Kimyoviy unsurlar]]
== Manbalar ==
== Manbalar ==
{{manbalar}}
{{manbalar}}


{{OʻzME}}
{{OʻzME}}

⚫
[[Turkum:Kimyo]]
⚫
[[Turkum:Kimyoviy unsurlar]]


⚫
{{chem-stub}}

24-Dekabr 2014, 13:55 dagi koʻrinishi

Rubídiy / Rubidium (Rb)
Atom raqami 37
Koʻrinishi Yumshoq, oq-kumush rangli,
kimyoviy faol metall
Atom xossasi
Atom massasi
(molyar massasi)		 85,4678 m. a. b. (g/mol)
Atom radiusi 248 pm
Ionlashish energiyasi
(birinchi elektron)		 402,8 (4,17) kJ/mol (eV)
Elektron konfiguratsiyasi [Kr] 5s1
Kimyoviy xossalari
Kovalentlik radiusi 216 pm
Ion radiusi (+1e)147 pm
Elektrmanfiylik
(poling boʻyicha)		 0,82
Elektrod potensiali 0
Oksidlanish darajasi 1
Termodinamik xossalari
Zichlik 1,532 g/sm³
Solishtirma issiqlik sigʻimi 0,360 J/(K·mol)
Issiqlik oʻtkazuvchanlik 58,2 Vt/(m·K)
Erish harorati 312,2 K
Erish issiqligi 2,20 kJ/mol
Qaynash harorati 961 K
Qaynash issiqligi 75,8 kJ/mol
Molyar hajm 55,9 sm³/mol
Kristall panjarasi
Panjara tuzilishi kubik markazlashgan
Panjara davri 5,590 Å
Panjara/atom nisbati n/a
Debye harorati n/a K

Rubidiy [lot. rubidus — qizil, toʻq kizil (spektrning qizil qismi chiziklari boʻyicha kashf etilgan), lot. Rubidium], Rb — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 37, at.m. 85,4678. Tabiiy izotoplarining massa sonlari 85 (72, 15%) va 87 (27,85%). 10 dan ortiq sunʼiy radioaktiv izotoplari olingan.

R. Bunzen va G. Kirxgof 1861 y.da Germaniyadagi Dyurkgeym mineral suvini spektral analiz qilib, R.ni kashf etganlar. Bunzen 1863 y.da metall R.ni olishga muvaffaq boʻlgan. R. birikmalari tabiatda kaliy birikmalari bilan birga uchraydi, u Yer poʻstining massa jihatidan 3,110~2%ini tashkil qiladi. R. ning ion radiusi kaliy va seziyning ion radiuslariga yaqin boʻlganligi uchun bu element birikmalari oʻzaro izomorfdir.

R. suyultirilgan rubidiy xloridni elektroliz qilib olinadi. R. ishqoriy metallar jumlasiga kiradi. R. juda yumshoq, kumush rang — oq metall. Suyuklanish trasi 39,5°, qaynash trasi 685°, zichligi 1,248 g/sm³. R. sanoatda karnallit va lepidolitdan ajratib olinadi. Kimyoviy jihatdan juda faol; suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishganida portlash yuz beradi. Birikmalarida +1 valentli. Kislorod bilan rubidiy peroksid Rb2O2 va rubidiy giperoksid RbO2 hosil qiladi. R.ning gidroksidi RbOH kuchli ishkorlar jumlasiga kiradi. R. juda koʻp elementlar bilan bevosita birikadi. R. gidrid RbH beqaror birikma. Uning nitridi Rb3N bilvosita yoʻl bilan hosil qilinadi. R.ning Rb2C2 tarkibli karbidi, Rb2S tarkibli sulfidi bor. R. baʼzi metallar bilan qotishmalar hosil qiladi. Kizdirilsa yoki yoritilsa, oʻzidan elektronlar chiqaradi. Metall holatdagi R. havosiz muhitda berk idishlarda saqlanadi. Qattiq holatdagi R. gidroksidga ozon taʼsir ettirilsa, juda kuchli oksidlovchi R. ozonid RbO3 hosil boʻladi. R. 300°da grafit bilan qizdirilganida RbCg va RbC]6 tarkibli R. grafitidlar kelib chiqadi.

R., asosan, kunduzgi lampalar i.ch.da, vakuum texnikasida (gazyutgich) va b. soxalarda ishlatiladi, ionli raketalar uchun seziy kabi kelajagi porloq "yonilgʻi" hisoblanadi.[1]

Rubidiy - unsurlar davriy jadvalining 37 unsuri, metall.

Unsurlarning davriy jadvali
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Uut Fl Uup Lv Uus Uuo
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr


Manbalar

  1. ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil 




"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rubidiy&oldid=1642223" dan olindi