Fazogir: Versiyalar orasidagi farq
DastyorBot (munozara | hissa) k imlo |
kTahrir izohi yoʻq |
||
| Qator 1: | Qator 1: | ||
{{birlashtirish|Taykonavt}} |
|||
[[Tasvir:Astronaut-EVA.jpg|thumb|250px|[[AQSh|Amerikalik]] astronavt [[Bruce McCandless II]] ochiq fazoda (1984).]] |
[[Tasvir:Astronaut-EVA.jpg|thumb|250px|[[AQSh|Amerikalik]] astronavt [[Bruce McCandless II]] ochiq fazoda (1984).]] |
||
'''Fazogir''' ([[AQSh]]da: ''astronavt'', [[Rossiya]]da: ''kosmonavt'', [[Xitoy]]da: ''taykonavt'') [[fazoviy kema]] ekipaji aʼzosi boʻlib xizmat qilishga tayyorlangan shaxsdir. Fazogirlar koinotda ishlashadi, fazoga sayohat qiluvchilar esa [[fazoviy sayyoh]], deb atalishadi.<ref>[http://spaceflight.nasa.gov/spacenews/factsheets/pdfs/astro.pdf Astronaut Fact Book], [[NASA]]</ref><ref name="utah">[http://www.utahstatesman.com/campus_news/1.563784 Former astronaut visits USU]</ref> Ilk fazogir [[Yuriy Gagarin]]dir. |
'''Fazogir''' ([[AQSh]]da: ''astronavt'', [[Rossiya]]da: ''kosmonavt'', [[Xitoy]]da: ''taykonavt'') [[fazoviy kema]] ekipaji aʼzosi boʻlib xizmat qilishga tayyorlangan shaxsdir. Fazogirlar koinotda ishlashadi, fazoga sayohat qiluvchilar esa [[fazoviy sayyoh]], deb atalishadi.<ref>[http://spaceflight.nasa.gov/spacenews/factsheets/pdfs/astro.pdf Astronaut Fact Book], [[NASA]]</ref><ref name="utah">[http://www.utahstatesman.com/campus_news/1.563784 Former astronaut visits USU]</ref> Ilk fazogir [[Yuriy Gagarin]]dir. |
||
26-May 2014, 18:22 dagi koʻrinishi
 |
Fazogir (AQShda: astronavt, Rossiyada: kosmonavt, Xitoyda: taykonavt) fazoviy kema ekipaji aʼzosi boʻlib xizmat qilishga tayyorlangan shaxsdir. Fazogirlar koinotda ishlashadi, fazoga sayohat qiluvchilar esa fazoviy sayyoh, deb atalishadi.[1][2] Ilk fazogir Yuriy Gagarindir.
Astronavt (astro… va yun. nautike — kema yuritish) — baʼzi mamlakatlar (mas, AQSH)da kosmonavt atamasi o‘rnida ishlatiluvchi so‘z. [3]
KOSMONAVT (kosmos va yun. nautes — dengizda suzuvchi), astronavt — kosmik kema (KK) da kosmosga parvoz qilib, kosmik texnikani sinovchi va ishlatuvchi, maxsus tayyorgarlikdan oʻtgan kishi; kosmosga inson parvoz qilganidan (1961) soʻng paydo boʻlgan kasb. AQSh da astronavt deb ataladi. K.da muayyan xususiyatlar (uchuvchilik qobiliyatining yuqoriligi, har xil shoshilinch vaziyatlarda tez qaror qabul qila olishlik, shovqinlar, titrashlar, tezlik va tezlanishlarning uygʻunlashgan taʼsiriga, vaznsizlikka chidamlilik, amaliy va ilmiy kuzatuvlarni oʻtkazish hamda natijalarni qayd qilib bora olishlik, jismoniy va ruhiy jihatdan barkamol boʻlish, faloqat va haloqatli vaziyatlarda shoshib qolmay, yonidagilarga yordam qoʻlini choʻzish va b.) mujassam boʻlishi lozim. Shuning uchun K.likka nomzod- lar dastlab, asosan, harbiy uchuvchilar, sinovchi-uchuvchilar orasidan tanlab olingan. Keyinchalik kosmik kemalar ekipajlari tarkibiga maxsus tayyorgarlik va bilimga ega boʻlgan olimlar va muhandislar ham kiritila boshladi. Hozir (2003) ularning katoriga max- sus tayyorgarlikdan oʻtgan sayyohlar ham qoʻshilmokda.
Dastlabki K. larni tayyorlash ishlari AQSh da 1959 y.da, SSSRda 1960 y.da boshlangan. Birinchi K. (Yu. A. Gagarin) 1961 y. 12 apr.da kosmosga parvoz qildi. Keyinchalik (1969 y. 16—24 iyulda) AKSh astronavtlari N. Armstrong, E. Oldrin va M. Kollinz Oyga parvoz qildilar. Birinchi ayol — K. Valentina Tereshkova 1963 y. 16 iyunda kosmosga parvoz qildi. K.-uchuvchi A. L. Leonov 1965 y. 18 martda „Vosxod-2“ KK da kosmosga parvoz qildi (P. P. Belyaev bilan birga) va jahonda birinchi boʻlib ochiq kosmosga chikdi. Oʻzbekistonlik K.— uchuvchi V. A. Jonibekov oʻzining kosmosga qilgan 5 parvozi mobaynida 145 kun 15 soat 58 min. 29 sek. kosmosda boʻlgan, 2 marta ochiq kosmosga chiqib, muhim i. t. va amaliy ishlarni bajargan. Oʻzbek uchuvchi-astronavti S. Sharipov 1998 y. avg .da amerikalik va rossiyalik 7 kishilik ekipaj tarkibida „Endever“ KK da kosmosga parvoz qildi. 1961—2003 y.lar mobaynida kema komandiri va ekipaj aʼzosi sifatida 430 tadan ortiq kishi kosmosga parvoz qilgan.[4]
Xalqaro Aviatsiya Federatsiyasi (Yevropa) 100 kilometrdan,[5] NASA (AQSh) esa 80 kilometrdan[6] yuqoriga parvoz qilgan shaxslarni koinotga uchgan, deb hisoblaydi. 2009-yilgacha 38 mamlakatdan 505 kishi 100 kilometrdan tepaga parvoz qilgan,[7] ulardan 24 nafari Oyga uchib kelgan.[8]
Aksariyat fazogirlar davlat tomonidan tayyorlanib, harbiy unvonli boʻlishadi, biroq 2004-yildan beri xususiy kompaniyalar fuqaro fazogirlarni tayyorlashmoqda.
Manbalar
- ↑ Astronaut Fact Book, NASA
- ↑ Former astronaut visits USU
- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ FAI Sporting Code, Section 8, Paragraph 2.12.1
- ↑ NASA — X-15 Space Pioneers Now Honored as Astronauts
- ↑ Current Space Demographics
- ↑ NASAʼs First 100 Human Space Flights
Havolalar
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |