Qirgʻizlar: Versiyalar orasidagi farq
94.180.176.221 tomonidan qilingan 1603768 tahriri qaytarildi (mun.) |
|||
Qator 70: | Qator 70: | ||
=== Qirgʻiz milliy kiyimlari === |
=== Qirgʻiz milliy kiyimlari === |
||
--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC)--[[Maxsus:Contributions/94.180.176.221|94.180.176.221]] 12:46, 10 fevral 2014 (UTC) |
|||
=== Qirgʻiz oshxonasi === |
=== Qirgʻiz oshxonasi === |
10-Fevral 2014, 15:56 dagi koʻrinishi
Qirgʻizlar кыргыздар | ||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
[[Fayl:
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Umumiy aholi soni | ||||||||||||||||||||||||||||||
4.5 million | ||||||||||||||||||||||||||||||
Katta aholiga ega mintaqalar | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Tillar | ||||||||||||||||||||||||||||||
Qirgʻiz tili | ||||||||||||||||||||||||||||||
Dinlar | ||||||||||||||||||||||||||||||
Islom | ||||||||||||||||||||||||||||||
Qarindosh etnik guruhlar | ||||||||||||||||||||||||||||||
boshqa turkiy xalqlar |
Qirgʻizlar — xalq, Qirgʻizistonning asosiy aholisi (2,23 mln. kishi). Oʻzbekiston (175 ming kishi), Tojikiston (64 ming kishi), RFda (42 ming kishi, 1990-y.lar oʻrtalari), shuningdek, Xitoyda (150 ming kishi, 1987 y.) yashaydi. Qirgʻiz tilida soʻzlashadi. Dindorlari — sunniy musulmonlar.
Qirgʻiz nomi ilk bor geegun shaklida xitoycha „Xanshu“ („Xan sulolasi tarixi“; mil. 1-a.) yilnomasida mil. av. 203 y.gi voqealar bayonida tilga olinadi. Qirgʻizlarning kelib chiqishi haqida turli qarashlar mavjud, xususan ularning Yenisey qirgʻizlari deb atalmish xalqdan tarqalgani masalasi munozarali. Qirgʻizlarning ilk etnik tarixi qad. qabila ittifoklari (hunlar, dinlinlar, saklar va usunlar) bilan bogʻliq. Turk xoqonligi va koʻchmanchi davlat uyushmalari davrida (6—10-a.), keyinchalik qirgʻizlar tarkibiga kirgan qabilalar Sayan-Oltoy, Irtish boʻyi, Sharqiy Tyanshanning turkiy aholisi orasida shakllanganlar. Qirgʻizlarning bir qismi 9—12-asrlarda, katta qismi esa oʻrta asrlar davomida gʻarbga koʻchib, Issiqkoʻl atroflari, Yettisuv havzasi, Tyanshan (Tangritog) yon bagʻirlari, Fargʻona vodiysining togʻoldi hududlari va Dashti Qipchoq oʻlkalariga borib joylashgan.
Qirgʻizlarning asosiy qismi Tyanshan va Issiqkoʻl oraligʻini makon tutib, bu yerdagi bir necha turkiy qabilalar bilan birgalikda hoz. qirgʻiz xalqini tashkil qilgan. Qirgʻiz xalqi tarkibiga, shuningdek, Yettisuv va Movarounnahrning turkiy qabilalari, jumladan qarluqlar va uygʻurlar, keyinroq moʻgʻul qabilalari, 16—17-a.da esa kelib chiqishi qozoqnoʻgʻaylar bilan bogʻliq qabilalar kirgan. Qirgʻizlarning bir qismi boshqa turkiy xalqlarning etnogenezida qatnashgan. Xususan, 92 oʻzbek urugʻiga oid shajaranomalarning barchasida qirgʻiz etnonimi qayd qilingan. Shuningdek, Oʻzbekistonning bir nscha viloyatlarida qirgʻiz nomi etnotoponim sifatida saqlanib qolgan.
Qirgʻizlar qoʻchmanchi va yarim koʻchmanchi chorvachilik, ayrim tumanlarda dehqonchilik bilan shugʻullangan.
Tarixi
Dini
Madaniyati
19 — asrning 2-choragigacha qirgʻizlar savodini, asosan, diniy madrasalarda oldi. 19-asrning 80-yillarida ilk bor rus maktablari ochila boshladi. 1940-yilda qizgʻiz alifbosi rus grafikasiga koʻchirildi. koʻplab oliy oʻquv yurtlari, laboratoriyalar va madaniyat mahkamalari ochildi. 1954-yili Qirgʻiz KSR i tashkil topdi. 20-asrlargacha qirgʻiz musiqasi folklorlik darajada boʻldi. Milliy musiqa asboblari : qoʻmuz, surnay, karnoy, va boshqalar. 1930 — 40-yillarda musiqaviy ijodlari (opera, balet, simfoniya, v.x.) paydo boʻldi. 1939-yili toʻngʻich qirgʻiz operasi — „Aychurek“ namoyish etildi. 1930-yili milliy drama teatri tashkil tipdi. 1936-yili undan opera va balet teatri ajralib chiqdi. 1939-yili Kompozitorlar ittifoqi tashkil topdi. 1942-yili Frunzeda (Bishkek) kinoxronika studiyasi ochilib, u 1961-yili „Qirgʻizfilm“ kinostudiyasi deb ataldi. Studiya 1970 — 80-yillarda koʻpgina muoffaqiyatlarga erishdi.
Qirgʻiz milliy kiyimlari
Qirgʻiz oshxonasi
Qirgʻiz qabilalari
Taniqli qirgʻizlar
- Chingiz Aytmatov — yozuvchi.
- Asqar Akayev — Qirgʻizistonning birinchi prezidenti.
- Qurmanbek Bakiyev — Qirgʻizistonning ikkinchi prezidenti.
- Roza Otunbaeva — Qirgʻizistonning uchinchi prezidenti.
- Almazbek Atambayev — Qirgʻizistonning toʻrtinchi prezidenti.
Manbalar
- ↑ 2009 Census preliminary results (Ruscha)
- ↑ Censuses 1970—1989 show 0.9 % Kyrgyz population share in Uzbekistan total, 2000 estimates were also 0.9 % (Ethnic Atlas of Uzbekistan), actually Uzbekistan population is 27,767,100 (2009), so 0.9 % is appr. 250,000
Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |