Volga: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Yangi maqola yaratildi
 
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1: Qator 1:
'''Volga''' (qadimda Ra, oʻrta asrlarda I t i l yoki E g ye l) — RF Yevropa qismidagi eng yirik va sersuv dare. Uz. 3530 km (suv omborlari qurilishidan’ olain 3690 km). Havzasining mayd. 1360 ming km’. Valday qirlaridan boshlanib (228 m balapdlikdan), Kaspiy dengiziga delta hosil qilib (mayd. 19 ming km2) quyiladi. V. ga 200 tacha irmoq qoʻshiladi. Chap irmoqlari oʻng irmoqlariga nisbatan koʻp va sersuvroq. V. Verxit. Sterj, Vselug , Peno, Volgo kabi bir qancha koʻllardan oqib oʻtadi. Oʻng irmoq — Oka quyilish joyidan V. nipg oʻrta oqimi (to Kama daryosi quyilishigacha) boshlanadi va daryoVolga boʻyi qirlarining shim. va sharqiy yon bagʻirlari boʻylab oqib, Jiguli togʻlarini aylanib oʻtadi va Samara yoyi deb ataladigan juda katta tirsak hosil qiladi. Volgograd sh. yaqinida V. dan uz. 520 km boʻlgan Axtuba chap tarmogʻi ajralib chiqadi. V. ning chap irmoqparidan Mologa, Sheksna, Kostroma, Unja, Vetluga, Kama, Samara, Katta Irgiz va b.; oʻng irmoqparidan Oka, Sura, Sviyaga eng yirik irmoqlardir. V. asosan qor (yillik oqimining qariyb 60%), grunt (30%) va yomgʻir (10%) suvlaridan toʻyinadi. Yoz va qishda daryo suvi juda kamayib ketadi, baʼzan yozda ketma-ket jala yogʻganda suv sathi koʻtariladi. V. ning yuqori va oʻrta qismi noyab. oxirida muzlab, apr. oʻrtasida eriydi, quyi qismi esa dek. oʻrtasida muzlab, mart oʻrtasida muzdan boʻshaydi. Quyilish yeridan Rjevgacha (3256 km) muntazam kema qatnaydi. V. ning suv rejimini tartibga solish, daryoni chuqurlashtirib, kemalar qatnovini yaxshilash va arzon elektr energiya olish maqsadida daryoda GES lar qurildi. V. Volga-Boltiq suv yoʻli orqali Boltiq dengizi b-n, Shim. Dvina suv sistemasi va Oq dengiz-Boltiq kanali orqali Oq dengiz b-n, kema qatnaydigan Volga-Don kanali orqali Azov va Qora dengizlari b-n, Moskva sh. b-n Moskva nomli kanal orqali bogʻlangan. V. sohilida Tver, Yaroslavl, Nijniy Novgorod, Qozon, Ulyanovsk, Samara, Saratov, Volgograd, Astraxon sh. lari joylashgan. V. da 70 tur baliq yashaydi, bulardan 40 turi ovlanadi. Daryoda yogʻoch, yogʻochsozlik mahsulotlari, neft, tuz, ruda, binokorlik materiallari, galla, meva va b. tashiladi. V. havzasida Volga-Kama, Jigulevsk, Astraxon qoʻriqxonalari. Samarskaya Luka tabiat milliy bogʻi mavjud. Antropogen taʼsir natijasida V. da ekologik vaziyat keskin yomonlashdi. V. ning tabiiy majmuasini tiklash uchun ilmiy izlanishlar olib borilmokda.
'''Volga''' (qadimda Ra, oʻrta asrlarda I t i l yoki E g ye l) — RF Yevropa qismidagi eng yirik va sersuv dare. Uz. 3530 km (suv omborlari qurilishidan’ olain 3690 km). Havzasining mayd. 1360 ming km’. Valday qirlaridan boshlanib (228 m balapdlikdan), Kaspiy dengiziga delta hosil qilib (mayd. 19 ming km2) quyiladi. V. ga 200 tacha irmoq qoʻshiladi. Chap irmoqlari oʻng irmoqlariga nisbatan koʻp va sersuvroq. V. Verxit. Sterj, Vselug , Peno, Volgo kabi bir qancha koʻllardan oqib oʻtadi. Oʻng irmoq — Oka quyilish joyidan V. nipg oʻrta oqimi (to Kama daryosi quyilishigacha) boshlanadi va daryoVolga boʻyi qirlarining shim. va sharqiy yon bagʻirlari boʻylab oqib, Jiguli togʻlarini aylanib oʻtadi va Samara yoyi deb ataladigan juda katta tirsak hosil qiladi. Volgograd sh. yaqinida V. dan uz. 520 km boʻlgan Axtuba chap tarmogʻi ajralib chiqadi. V. ning chap irmoqparidan Mologa, Sheksna, Kostroma, Unja, Vetluga, Kama, Samara, Katta Irgiz va b.; oʻng irmoqparidan Oka, Sura, Sviyaga eng yirik irmoqlardir. V. asosan qor (yillik oqimining qariyb 60%), grunt (30%) va yomgʻir (10%) suvlaridan toʻyinadi. Yoz va qishda daryo suvi juda kamayib ketadi, baʼzan yozda ketma-ket jala yogʻganda suv sathi koʻtariladi. V. ning yuqori va oʻrta qismi noyab. oxirida muzlab, apr. oʻrtasida eriydi, quyi qismi esa dek. oʻrtasida muzlab, mart oʻrtasida muzdan boʻshaydi. Quyilish yeridan Rjevgacha (3256 km) muntazam kema qatnaydi. V. ning suv rejimini tartibga solish, daryoni chuqurlashtirib, kemalar qatnovini yaxshilash va arzon elektr energiya olish maqsadida daryoda GES lar qurildi. V. Volga-Boltiq suv yoʻli orqali Boltiq dengizi b-n, Shim. Dvina suv sistemasi va Oq dengiz-Boltiq kanali orqali Oq dengiz b-n, kema qatnaydigan Volga-Don kanali orqali Azov va Qora dengizlari b-n, Moskva sh. b-n Moskva nomli kanal orqali bogʻlangan. V. sohilida Tver, Yaroslavl, Nijniy Novgorod, Qozon, Ulyanovsk, Samara, Saratov, Volgograd, Astraxon sh. lari joylashgan. V. da 70 tur baliq yashaydi, bulardan 40 turi ovlanadi. Daryoda yogʻoch, yogʻochsozlik mahsulotlari, neft, tuz, ruda, binokorlik materiallari, galla, meva va b. tashiladi. V. havzasida Volga-Kama, Jigulevsk, Astraxon qoʻriqxonalari. Samarskaya Luka tabiat milliy bogʻi mavjud. Antropogen taʼsir natijasida V. da ekologik vaziyat keskin yomonlashdi. V. ning tabiiy majmuasini tiklash uchun ilmiy izlanishlar olib borilmokda.


{{stub}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
== Adabiyotlar ==

* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{OʻzME}}
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->

8-Iyun 2013, 18:21 dagi koʻrinishi

Volga (qadimda Ra, oʻrta asrlarda I t i l yoki E g ye l) — RF Yevropa qismidagi eng yirik va sersuv dare. Uz. 3530 km (suv omborlari qurilishidan’ olain 3690 km). Havzasining mayd. 1360 ming km’. Valday qirlaridan boshlanib (228 m balapdlikdan), Kaspiy dengiziga delta hosil qilib (mayd. 19 ming km2) quyiladi. V. ga 200 tacha irmoq qoʻshiladi. Chap irmoqlari oʻng irmoqlariga nisbatan koʻp va sersuvroq. V. Verxit. Sterj, Vselug , Peno, Volgo kabi bir qancha koʻllardan oqib oʻtadi. Oʻng irmoq — Oka quyilish joyidan V. nipg oʻrta oqimi (to Kama daryosi quyilishigacha) boshlanadi va daryoVolga boʻyi qirlarining shim. va sharqiy yon bagʻirlari boʻylab oqib, Jiguli togʻlarini aylanib oʻtadi va Samara yoyi deb ataladigan juda katta tirsak hosil qiladi. Volgograd sh. yaqinida V. dan uz. 520 km boʻlgan Axtuba chap tarmogʻi ajralib chiqadi. V. ning chap irmoqparidan Mologa, Sheksna, Kostroma, Unja, Vetluga, Kama, Samara, Katta Irgiz va b.; oʻng irmoqparidan Oka, Sura, Sviyaga eng yirik irmoqlardir. V. asosan qor (yillik oqimining qariyb 60%), grunt (30%) va yomgʻir (10%) suvlaridan toʻyinadi. Yoz va qishda daryo suvi juda kamayib ketadi, baʼzan yozda ketma-ket jala yogʻganda suv sathi koʻtariladi. V. ning yuqori va oʻrta qismi noyab. oxirida muzlab, apr. oʻrtasida eriydi, quyi qismi esa dek. oʻrtasida muzlab, mart oʻrtasida muzdan boʻshaydi. Quyilish yeridan Rjevgacha (3256 km) muntazam kema qatnaydi. V. ning suv rejimini tartibga solish, daryoni chuqurlashtirib, kemalar qatnovini yaxshilash va arzon elektr energiya olish maqsadida daryoda GES lar qurildi. V. Volga-Boltiq suv yoʻli orqali Boltiq dengizi b-n, Shim. Dvina suv sistemasi va Oq dengiz-Boltiq kanali orqali Oq dengiz b-n, kema qatnaydigan Volga-Don kanali orqali Azov va Qora dengizlari b-n, Moskva sh. b-n Moskva nomli kanal orqali bogʻlangan. V. sohilida Tver, Yaroslavl, Nijniy Novgorod, Qozon, Ulyanovsk, Samara, Saratov, Volgograd, Astraxon sh. lari joylashgan. V. da 70 tur baliq yashaydi, bulardan 40 turi ovlanadi. Daryoda yogʻoch, yogʻochsozlik mahsulotlari, neft, tuz, ruda, binokorlik materiallari, galla, meva va b. tashiladi. V. havzasida Volga-Kama, Jigulevsk, Astraxon qoʻriqxonalari. Samarskaya Luka tabiat milliy bogʻi mavjud. Antropogen taʼsir natijasida V. da ekologik vaziyat keskin yomonlashdi. V. ning tabiiy majmuasini tiklash uchun ilmiy izlanishlar olib borilmokda.