Afyun: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Maqolaga {{OʻzME}} andozasi qoʻshildi
DastyorBot (munozara | hissa)
k imlo
Qator 3: Qator 3:
[[Tasvir:Field of opium.jpg|thumb|326px|Afyun lolazori, [[Myanma]].]]
[[Tasvir:Field of opium.jpg|thumb|326px|Afyun lolazori, [[Myanma]].]]
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Afyun''' (aslida yun. abijum — mudra-tuvchi, uxlatuvchi), opiy, "qora dori"—1) ko‘knorning xomroq ko‘sagini tilib qo‘yganda undan oqib chiqib, havoda qorayib qotgan, sutsimon shira. Tar-kibida morfin, papaverin, kodein, te-bain, narkotin va 20 ga yaqin boshqa al-kaloidlar bor. Dam-badam qabul qilib turilsa, boshqa narkotiklar kabi unga o‘rganib qolish mumkin. Bu hayot uchun xavfli. A. preparatlari tibbiyotda og‘riqsizlantiruvchi dori sifatida ish-latiladi. U asosan tarkibidagi morfin b-n ta’sir etadi.A. qadimdan ma’lum. Bardi (papi-rus) ga yozilgan qad. Misr yozuvlarida (mil. av. 1552 y.) dori sifatida tavsiya etilgan. Teofrast (mil. av. 3- a.), Di-oskoridus-Diskuridis (mil. av. 77 y.) ham o‘z asarlarida A. dori ekanligini aytib o‘tishgan. A. dastlab dori sifati-da Kichik Osiyoning jan.-sharqida, Yevro-pada ishlatilgan va "opiy" deb atalgan. Yunonlardan arablar va Yaqin Sharqdagi boshqa xalqparga "afyun" shaklida kir-gan (o‘zbeklar "qora dori" ham deyisha-di). Abu Bakr ar-Roziy, Abu Ali ibn Sino, Ibn Baytor, Dovuvdi Antokiy-larning asarlarida ham A.ning tibbiy nafi, ishlatilish usullari bayon etil-gan. Xitoyda A.ni tutatib chekish rasm bo‘lgan. Bu odat keyinchalik Hindiston va Eronga ham o‘tgan. A. kuchli narkotik 803bo‘lganligi uchun hamma mamlakatlarda, jumladan O'zbekistonda ham uni iste’-mol qilish taqiqlangan. A.ni i. ch. va sotish b-n shug‘ullangan kishilar jino-iy javobgarlikka tortiladi; 2) ba’zan zahar, og‘u ma’nosida ishlatiladigan so‘z. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
'''Afyun''' (aslida yun. abijum — mudra-tuvchi, uxlatuvchi), opiy, "qora dori"—1) ko‘knorning xomroq ko‘sagini tilib qo‘yganda undan oqib chiqib, havoda qorayib qotgan, sutsimon shira. Tar-kibida morfin, papaverin, kodein, te-bain, narkotin va 20 ga yaqin boshqa al-kaloidlar bor. Dam-badam qabul qilib turilsa, boshqa narkotiklar kabi unga o‘rganib qolish mumkin. Bu hayot uchun xavfli. A. preparatlari tibbiyotda og‘riqsizlantiruvchi dori sifatida ish-latiladi. U asosan tarkibidagi morfin bilan ta’sir etadi.A. qadimdan ma’lum. Bardi (papi-rus) ga yozilgan qad. Misr yozuvlarida (mil. av. 1552 y.) dori sifatida tavsiya etilgan. Teofrast (mil. av. 3- a.), Di-oskoridus-Diskuridis (mil. av. 77 y.) ham o‘z asarlarida A. dori ekanligini aytib o‘tishgan. A. dastlab dori sifati-da Kichik Osiyoning jan.-sharqida, Yevro-pada ishlatilgan va "opiy" deb atalgan. Yunonlardan arablar va Yaqin Sharqdagi boshqa xalqparga "afyun" shaklida kir-gan (o‘zbeklar "qora dori" ham deyisha-di). Abu Bakr ar-Roziy, Abu Ali ibn Sino, Ibn Baytor, Dovuvdi Antokiy-larning asarlarida ham A.ning tibbiy nafi, ishlatilish usullari bayon etil-gan. Xitoyda A.ni tutatib chekish rasm bo‘lgan. Bu odat keyinchalik Hindiston va Eronga ham o‘tgan. A. kuchli narkotik 803bo‘lganligi uchun hamma mamlakatlarda, jumladan O'zbekistonda ham uni iste’-mol qilish taqiqlangan. A.ni i. ch. va sotish bilan shug‘ullangan kishilar jino-iy javobgarlikka tortiladi; 2) ba’zan zahar, og‘u ma’nosida ishlatiladigan so‘z. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->



16-May 2013, 11:09 dagi koʻrinishi

Afyun lolazori, Myanma.

Afyun (aslida yun. abijum — mudra-tuvchi, uxlatuvchi), opiy, "qora dori"—1) ko‘knorning xomroq ko‘sagini tilib qo‘yganda undan oqib chiqib, havoda qorayib qotgan, sutsimon shira. Tar-kibida morfin, papaverin, kodein, te-bain, narkotin va 20 ga yaqin boshqa al-kaloidlar bor. Dam-badam qabul qilib turilsa, boshqa narkotiklar kabi unga o‘rganib qolish mumkin. Bu hayot uchun xavfli. A. preparatlari tibbiyotda og‘riqsizlantiruvchi dori sifatida ish-latiladi. U asosan tarkibidagi morfin bilan ta’sir etadi.A. qadimdan ma’lum. Bardi (papi-rus) ga yozilgan qad. Misr yozuvlarida (mil. av. 1552 y.) dori sifatida tavsiya etilgan. Teofrast (mil. av. 3- a.), Di-oskoridus-Diskuridis (mil. av. 77 y.) ham o‘z asarlarida A. dori ekanligini aytib o‘tishgan. A. dastlab dori sifati-da Kichik Osiyoning jan.-sharqida, Yevro-pada ishlatilgan va "opiy" deb atalgan. Yunonlardan arablar va Yaqin Sharqdagi boshqa xalqparga "afyun" shaklida kir-gan (o‘zbeklar "qora dori" ham deyisha-di). Abu Bakr ar-Roziy, Abu Ali ibn Sino, Ibn Baytor, Dovuvdi Antokiy-larning asarlarida ham A.ning tibbiy nafi, ishlatilish usullari bayon etil-gan. Xitoyda A.ni tutatib chekish rasm bo‘lgan. Bu odat keyinchalik Hindiston va Eronga ham o‘tgan. A. kuchli narkotik 803bo‘lganligi uchun hamma mamlakatlarda, jumladan O'zbekistonda ham uni iste’-mol qilish taqiqlangan. A.ni i. ch. va sotish bilan shug‘ullangan kishilar jino-iy javobgarlikka tortiladi; 2) ba’zan zahar, og‘u ma’nosida ishlatiladigan so‘z. [1]

Afyun lolaqizgʻaldoq (papaver somniferum) sharbatini quritib olinadigan kuchli giyohvanddir. Morfin alkaloidlari koʻp boʻlganligi uchun tibbiyotda ogʻriqsizlantiruvchi dori sifatida qoʻllanar edi; biroq bangilikni keltirib chiqarishi tufayli hozirda deyarli qoʻllanmaydi.

Tarixi

Afyun haqida eslab oʻtuvchi ilk manbalar mil. avv. 500 yillarga oiddir (Mesopotamiya). Qadimgi Yunonistonda ham ma’lum boʻlgan, jumladan Buqrot afyunning ogʻriqsizlantiruvchi xususiyati borligini e’tirof etgan. Yevropada afyunxoʻrlik XIX asrda avjiga chiqqan.

Ishlab chiqarilishi

Bugungi kunda afyun Tayland, Laos, Birma hamda Afgʻonistonda oʻstiriladi. Afyun hosili borasida Afgʻoniston birinchi oʻrinda turibdi.

Manbalar

  1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil