Ozon: Versiyalar orasidagi farq
CoderSIBot (munozara | hissa) Ozon bilan birlashtirishga andoza qo‘shildi |
Tahrir izohi yoʻq |
||
| Qator 1: | Qator 1: | ||
'''Ozon''' (yun. ozon — hid tarqatuvchi), O3 — kislorodning allotropik shakli. O. molekulasida 3 ta kislorod atomi bor. O.ni ilk bor 1785 y.da gollandiyalik fizik Van-Marum havo orqali elektr uchqunlari oʻtkazilganda oʻziga xos hid paydo boʻlishi va oksid-lovchi xossaga ega boʻlishligini topgan. O.ning xossalari kislorodnikidan keskin farq qiladi. Koʻk tusli va odatdagi sharoitda portlovchi gaz. Qay-nash t-rasi — 111,8°, suyuqlanish t-rasi — 192,4°. Kuchli oksidlovchi va bekaror modda. Kaliy yodidning neytral eritmasiga O. taʼsir etganida, kaliy yodid oksidlanib, yod hosil boʻladi. Qora tusli qoʻrgʻoshin sulfid O. taʼsirida oksidlanib, oq tusli qoʻrgʻoshin sulfatiga aylanadi. O. baʼzi bir anor-ganik va organik moddalar bilan birik-kanda, ozonidlar (q. [[Peroksidlar]]) vujudga keladi. O. hosil qilish uchun maxsus asbob — ozonator ishlatiladi. O. havoda juda oz miqdorda (1 m3 da 1 m2) boʻladi. Yer yuzasidan uzoklashgan sayin O. miqdori ortib boradi va 20—25 km balandlikda maksimumga yetadi. Oksidlovchi, dezinfeksiyalovchi va bakteri-yalarni oʻldiruvchi xossalarga ega boʻlganligi uchun ichimlik suvini to-zalashda, oziqovqat sanoatida, oksidlovchi sifatida yogʻ va qogʻozni oqartirishda ham ishlatiladi. O.ning havodagi konsentratsiyasi 5—10% dan osh-masligi kerak, chunki O. is gazi SO ga nisbatan ham zaharlidir. |
|||
| ⚫ | |||
#REDIRECT[[Ozon]] |
|||
Mezosfera va stratosferadagi atomar kislorod (O) molekula holdagi kislorod (O2) bilan toʻqnashib, O, hosil qiladi: O+O2=O3, molekulalar toʻlqin uz. 200—300 nm boʻlgan fotonlarni yutadi. Bu juda muhim. Agar stratosfe-rada O. qatlami boʻlmasa, yuqori energiyaga ega boʻlgan qisqa toʻlqinli fo-tonlar Yer sathiga yetib qolar, undagi oʻsimlik va hayvonlar bunday yuqori energiyali nurga bardosh berolmagan boʻlar edi. "O. qalqoni" Yerda hayotni saklab qolishda muhim rol oʻynaydi. Lekin tovushdan tez uchadigan samolyotlarning ichki yonish dvigatellaridan chiqadigan yuqori harorat atmosferadagi kislorod bilan azotning reaksiyaga kirishishiga, azot monoksidining hosil boʻlishiga va u O. bilan reaksiyaga kirishib, "O. qalqoni"ga salbiy taʼ-sir etishiga olib keladi. Sovitkichlar, purkovchi gaz balonchalaridan chiqadigan xlorftometan ham xuddi shunday taʼsirga ega. "Ozon teshigi" iborasi shular tufayli kelib chiqqan. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref> |
|||
== Manbalar == |
|||
{{manbalar}} |
|||
{{stub}} |
|||
{{no iwiki}} |
|||
| ⚫ | |||
3-May 2013, 17:32 dagi koʻrinishi
Ozon (yun. ozon — hid tarqatuvchi), O3 — kislorodning allotropik shakli. O. molekulasida 3 ta kislorod atomi bor. O.ni ilk bor 1785 y.da gollandiyalik fizik Van-Marum havo orqali elektr uchqunlari oʻtkazilganda oʻziga xos hid paydo boʻlishi va oksid-lovchi xossaga ega boʻlishligini topgan. O.ning xossalari kislorodnikidan keskin farq qiladi. Koʻk tusli va odatdagi sharoitda portlovchi gaz. Qay-nash t-rasi — 111,8°, suyuqlanish t-rasi — 192,4°. Kuchli oksidlovchi va bekaror modda. Kaliy yodidning neytral eritmasiga O. taʼsir etganida, kaliy yodid oksidlanib, yod hosil boʻladi. Qora tusli qoʻrgʻoshin sulfid O. taʼsirida oksidlanib, oq tusli qoʻrgʻoshin sulfatiga aylanadi. O. baʼzi bir anor-ganik va organik moddalar bilan birik-kanda, ozonidlar (q. Peroksidlar) vujudga keladi. O. hosil qilish uchun maxsus asbob — ozonator ishlatiladi. O. havoda juda oz miqdorda (1 m3 da 1 m2) boʻladi. Yer yuzasidan uzoklashgan sayin O. miqdori ortib boradi va 20—25 km balandlikda maksimumga yetadi. Oksidlovchi, dezinfeksiyalovchi va bakteri-yalarni oʻldiruvchi xossalarga ega boʻlganligi uchun ichimlik suvini to-zalashda, oziqovqat sanoatida, oksidlovchi sifatida yogʻ va qogʻozni oqartirishda ham ishlatiladi. O.ning havodagi konsentratsiyasi 5—10% dan osh-masligi kerak, chunki O. is gazi SO ga nisbatan ham zaharlidir.
Mezosfera va stratosferadagi atomar kislorod (O) molekula holdagi kislorod (O2) bilan toʻqnashib, O, hosil qiladi: O+O2=O3, molekulalar toʻlqin uz. 200—300 nm boʻlgan fotonlarni yutadi. Bu juda muhim. Agar stratosfe-rada O. qatlami boʻlmasa, yuqori energiyaga ega boʻlgan qisqa toʻlqinli fo-tonlar Yer sathiga yetib qolar, undagi oʻsimlik va hayvonlar bunday yuqori energiyali nurga bardosh berolmagan boʻlar edi. "O. qalqoni" Yerda hayotni saklab qolishda muhim rol oʻynaydi. Lekin tovushdan tez uchadigan samolyotlarning ichki yonish dvigatellaridan chiqadigan yuqori harorat atmosferadagi kislorod bilan azotning reaksiyaga kirishishiga, azot monoksidining hosil boʻlishiga va u O. bilan reaksiyaga kirishib, "O. qalqoni"ga salbiy taʼ-sir etishiga olib keladi. Sovitkichlar, purkovchi gaz balonchalaridan chiqadigan xlorftometan ham xuddi shunday taʼsirga ega. "Ozon teshigi" iborasi shular tufayli kelib chiqqan. [1]
Manbalar
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |
|
Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga ishorat yoʻq. Siz ularni topib va ushbu maqolaga qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz mumkin. |
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |