Fazogir: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

Inline

10-Aprel 2013, 17:20 dagi koʻrinishi

Fazogir (AQShda: astronavt, Rossiyada: kosmonavt, Xitoyda: taykonavt) fazoviy kema ekipaji aʼzosi boʻlib xizmat qilishga tayyorlangan shaxsdir. Fazogirlar koinotda ishlashadi, fazoga sayohat qiluvchilar esa fazoviy sayyoh, deb atalishadi.^[1]^[2] Ilk fazogir Yuriy Gagarindir.

Astronavt (astro… va yun. nautike — kema yuritish) — baʼzi mamlakatlar (mas, AQSH)da kosmonavt atamasi o‘rnida ishlatiluvchi so‘z. ^[3]

KOSMONAVT (kosmos va yun. nautes — dengizda suzuvchi), astronavt — kosmik kema (KK) da kosmosga parvoz qilib, kosmik texnikani sinovchi va ishlatuvchi, maxsus tayyorgarlikdan oʻtgan kishi; kosmosga inson parvoz qilganidan (1961) soʻng paydo boʻlgan kasb. AQSh da astronavt deb ataladi. K.da muayyan xususiyatlar (uchuvchilik qobiliyatining yuqoriligi, har xil shoshilinch vaziyatlarda tez qaror qabul qila olishlik, shovqinlar, titrashlar, tezlik va tezlanishlarning uygʻunlashgan taʼsiriga, vaznsizlikka chidamlilik, amaliy va ilmiy kuzatuvlarni oʻtkazish hamda natijalarni qayd qilib bora olishlik, jismoniy va ruhiy jihatdan barkamol boʻlish, faloqat va haloqatli vaziyatlarda shoshib qolmay, yonidagilarga yordam qoʻlini choʻzish va b.) mujassam boʻlishi lozim. Shuning uchun K.likka nomzod- lar dastlab, asosan, harbiy uchuvchilar, sinovchi-uchuvchilar orasidan tanlab olingan. Keyinchalik kosmik kemalar ekipajlari tarkibiga maxsus tayyorgarlik va bilimga ega boʻlgan olimlar va muhandislar ham kiritila boshladi. Hozir (2003) ularning katoriga max- sus tayyorgarlikdan oʻtgan sayyohlar ham qoʻshilmokda.

Dastlabki K. larni tayyorlash ishlari AQSh da 1959 y.da, SSSRda 1960 y.da boshlangan. Birinchi K. (Yu. A. Gagarin) 1961 y. 12 apr.da kosmosga parvoz qildi. Keyinchalik (1969 y. 16—24 iyulda) AKSh astronavtlari N. Armstrong, E. Oldrin va M. Kollinz Oyga parvoz qildilar. Birinchi ayol — K. Valentina Tereshkova 1963 y. 16 iyunda kosmosga parvoz qildi. K.-uchuvchi A. L. Leonov 1965 y. 18 martda „Vosxod-2“ KK da kosmosga parvoz qildi (P. P. Belyaev b-n birga) va jahonda birinchi boʻlib ochiq kosmosga chikdi. Oʻzbekistonlik K.— uchuvchi V. A. Jonibekov oʻzining kosmosga qilgan 5 parvozi mobaynida 145 kun 15 soat 58 min. 29 sek. kosmosda boʻlgan, 2 marta ochiq kosmosga chiqib, muhim i. t. va amaliy ishlarni bajargan. Oʻzbek uchuvchi-astronavti S. Sharipov 1998 y. avg .da amerikalik va rossiyalik 7 kishilik ekipaj tarkibida „Endever“ KK da kosmosga parvoz qildi. 1961—2003 y.lar mobaynida kema komandiri va ekipaj aʼzosi sifatida 430 tadan ortiq kishi kosmosga parvoz qilgan.^[4]

Xalqaro Aviatsiya Federatsiyasi (Yevropa) 100 kilometrdan,^[5] NASA (AQSh) esa 80 kilometrdan^[6] yuqoriga parvoz qilgan shaxslarni koinotga uchgan, deb hisoblaydi. 2009-yilgacha 38 mamlakatdan 505 kishi 100 kilometrdan tepaga parvoz qilgan,^[7] ulardan 24 nafari Oyga uchib kelgan.^[8]

Aksariyat fazogirlar davlat tomonidan tayyorlanib, harbiy unvonli boʻlishadi, biroq 2004-yildan beri xususiy kompaniyalar fuqaro fazogirlarni tayyorlashmoqda.

Manbalar

↑ Astronaut Fact Book, NASA
↑ Former astronaut visits USU
↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
↑ FAI Sporting Code, Section 8, Paragraph 2.12.1
↑ NASA — X-15 Space Pioneers Now Honored as Astronauts
↑ Current Space Demographics
↑ NASAʼs First 100 Human Space Flights

Havolalar

NASA: How to become an astronaut 101

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

[1] Astronaut Fact Book, NASA

[utah-2] Former astronaut visits USU

[3] OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

[4] OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

[5] FAI Sporting Code, Section 8, Paragraph 2.12.1

[6] NASA — X-15 Space Pioneers Now Honored as Astronauts

[CBSQL-7] Current Space Demographics

[8] NASAʼs First 100 Human Space Flights

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Qator 3: / Qator 3: @@
 <!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
-'''Astronavt''' (astro... va yun. nautike — kema yuritish) — ba’zi mamlakatlar (mas, AQSH)da kosmonavt atamasi o‘rnida ishlatiluvchi so‘z. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
+'''Astronavt''' (astro… va yun. nautike — kema yuritish) — baʼzi mamlakatlar (mas, AQSH)da kosmonavt atamasi o‘rnida ishlatiluvchi so‘z. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
+'''KOSMONAVT''' (kosmos va yun. nautes — dengizda suzuvchi), astronavt — kosmik kema (KK) da kosmosga parvoz qilib, kosmik texnikani sinovchi va ishlatuvchi, maxsus tayyorgarlikdan oʻtgan kishi; kosmosga inson parvoz qilganidan (1961) soʻng paydo boʻlgan kasb. AQSh da
+astronavt deb ataladi. K.da muayyan xususiyatlar (uchuvchilik qobiliyatining yuqoriligi, har xil shoshilinch vaziyatlarda tez qaror qabul qila olishlik, shovqinlar, titrashlar, tezlik va tezlanishlarning uygʻunlashgan taʼsiriga, vaznsizlikka chidamlilik, amaliy va
+ilmiy kuzatuvlarni oʻtkazish hamda natijalarni qayd qilib bora olishlik, jismoniy va ruhiy jihatdan barkamol boʻlish, faloqat va haloqatli vaziyatlarda shoshib qolmay, yonidagilarga yordam qoʻlini choʻzish va b.) mujassam boʻlishi lozim. Shuning uchun K.likka nomzod-
+lar dastlab, asosan, harbiy uchuvchilar, sinovchi-uchuvchilar orasidan tanlab olingan. Keyinchalik kosmik kemalar ekipajlari tarkibiga maxsus tayyorgarlik va bilimga ega boʻlgan olimlar va muhandislar ham kiritila boshladi. Hozir (2003) ularning katoriga max-
+sus tayyorgarlikdan oʻtgan sayyohlar ham qoʻshilmokda.
+Dastlabki K. larni tayyorlash ishlari AQSh da 1959 y.da, SSSRda 1960 y.da boshlangan. Birinchi K. (Yu. A. Gagarin) 1961 y. 12 apr.da kosmosga parvoz qildi. Keyinchalik (1969 y. 16—24 iyulda) AKSh astronavtlari N. Armstrong, E. Oldrin va M. Kollinz Oyga parvoz
+qildilar. Birinchi ayol — K. Valentina Tereshkova 1963 y. 16 iyunda kosmosga parvoz qildi. K.-uchuvchi A. L. Leonov 1965 y. 18 martda „Vosxod-2“ KK da kosmosga parvoz qildi (P. P. Belyaev b-n birga) va jahonda birinchi boʻlib ochiq kosmosga chikdi. Oʻzbekistonlik K.— uchuvchi V. A. Jonibekov oʻzining kosmosga qilgan 5 parvozi mobaynida 145 kun 15 soat 58 min. 29 sek. kosmosda boʻlgan, 2 marta ochiq kosmosga chiqib, muhim i. t. va amaliy ishlarni bajargan. Oʻzbek uchuvchi-astronavti S. Sharipov 1998 y. avg .da amerikalik va rossiyalik 7 kishilik ekipaj tarkibida „Endever“ KK da kosmosga parvoz qildi. 1961—2003 y.lar mobaynida kema komandiri va ekipaj aʼzosi sifatida 430 tadan ortiq kishi kosmosga parvoz qilgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
 <!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
-[[Xalqaro Aviatsiya Federatsiyasi]] (Yevropa) 100 kilometrdan,<ref>[ftp://www.fai.org/sporting_code/sc08_2008.pdf FAI Sporting Code, Section 8, Paragraph 2.12.1]</ref> [[NASA]] (AQSh) esa 80 kilometrdan<ref>[http://www.nasa.gov/centers/dryden/news/NewsReleases/2005/05-57.html NASA – X-15 Space Pioneers Now Honored as Astronauts]</ref> yuqoriga parvoz qilgan shaxslarni koinotga uchgan, deb hisoblaydi. [[2009]]-yilgacha 38 mamlakatdan 505 kishi 100 kilometrdan tepaga parvoz qilgan,<ref name="CBSQL">[http://www.cbsnews.com/network/news/space/democurrent.html Current Space Demographics]</ref> ulardan 24 nafari [[Oy]]ga uchib kelgan.<ref>[http://www-pao.ksc.nasa.gov/kscpao/factoids/hundred.htm NASA's First 100 Human Space Flights]</ref>
+[[Xalqaro Aviatsiya Federatsiyasi]] (Yevropa) 100 kilometrdan,<ref>[ftp://www.fai.org/sporting_code/sc08_2008.pdf FAI Sporting Code, Section 8, Paragraph 2.12.1]</ref> [[NASA]] (AQSh) esa 80 kilometrdan<ref>[http://www.nasa.gov/centers/dryden/news/NewsReleases/2005/05-57.html NASA — X-15 Space Pioneers Now Honored as Astronauts]</ref> yuqoriga parvoz qilgan shaxslarni koinotga uchgan, deb hisoblaydi. [[2009]]-yilgacha 38 mamlakatdan 505 kishi 100 kilometrdan tepaga parvoz qilgan,<ref name="CBSQL">[http://www.cbsnews.com/network/news/space/democurrent.html Current Space Demographics]</ref> ulardan 24 nafari [[Oy]]ga uchib kelgan.<ref>[http://www-pao.ksc.nasa.gov/kscpao/factoids/hundred.htm NASAʼs First 100 Human Space Flights]</ref>
 Aksariyat fazogirlar davlat tomonidan tayyorlanib, harbiy unvonli boʻlishadi, biroq 2004-yildan beri xususiy kompaniyalar fuqaro fazogirlarni tayyorlashmoqda.