Zulfiya

Fayl:Зульфия.jpg

Zulfiya

Zulfiya (1915—1996) Oʻzbek shoirasi. Taniqli o'zbek shoirasi Zulfiya 1915- yilning 1-tnartida Toshkent shahrida Isroil temirchi oilasida tug'ildi. 1922-yildan 1931-yilgacha maktabda, so'ng 1931 - 1934-yillar orasida qizlar bilim yurtida tahsil oldi. Mehnat faoliyatini juda erta boshlagan shoira deyarii bir umr jumafistika va nashriyot sohasida ishladi. U 1935 - 1938- yillarda Til va adabiyot instituti aspiranti, 1938 - 1948-yillar mobaynida Bolalar nashriyoti muharriri, Ozbekiston davlat nashriyoti bo'lim mudiri, 1953- yilgacha «Saodat» jurnalida bo'lim mudiri, 1953- yildan to 1980-yilga qadar, salkam o'ttiz yil davomida, shu iurnalning Bosh muharriri lavozimida ishlab keidi. Mashhur o'zbek shoiri Hamid Olimjonning turmush o'rtog'i, o'ziga xos she'riyati biian minglab kitobxonlar qalbini rom etgan talantli shoira Zulfiya 1997-yilning 1-avgustida vafot etdi.

Zulfiya (taxallusi; toʻliq ismsharifi Zulfiya Isroilova) (1915.1.3— Toshkent — 1996.1.8) — shoira, jurnalist, tarjimon, jamoat arbobi. Oʻzbekiston xalq shoirasi (1965). Mehnat Qahramoni (1984). Shoir Hamid Olimjonnit rafiqasi. Xotin-qizlar ped. bilim yurtini tugatgach (1931—34), Oʻzbekiston Fanlar qoʻmitasi qoshidagi Til va adabiyot in-ti aspiranturasiga oʻqishga kirgan (1935). Soʻng Yoshlar va oʻsmirlar adabiyoti nashriyotida muharrir (1938—40), Oʻzbekiston davlat nashriyotida boʻlim mudiri (1941— 50), "Oʻzbekiston xotin-qizlari" (q. "Saodat") jur.da boʻlim mudiri (1950—53), bosh muharrir (1954—85) boʻlib ishlagan.

3. ning ilk sheʼri 1931 y. da "Ishchi" gaz. da bosilgan. Dastlab 1932 y. "Hayot varaqalari" sheʼrlar toʻplami nashr etilgan. Shundan keyin uning "Temiroy" (1934), "Sheʼrlar", "Qizlar qoʻshigʻi" (1939) sheʼriy kitoblari eʼlon qilintan. 3. sheʼriy ijodining nurlanishi "Uni Farhod der edilar" (1943), "Hijron kunlarida" (1944) va "Hulkar" (1947) toʻplamlari b-n boglik. Ayniqsa, H. Olimjonning bevaqt vafotidan keyin (1944) yozilgan, ru-hiy silsilalar va qalb iztiroblari b-n toʻla sheʼrlar 3. ijodida jiddiy oʻzgarishlar sodir boʻlganidan darak berdi. 3. shaxsiy fojiasi tasviri orqali 2-jahon urushidan katta talafot va yoʻqotishlar b-n chiqqan xalqning dard va alamlarini ifodaladi.

40-y. lar oxirida eʼlon qilingan Sovet davlatining sanʼat va adabiyot toʻgʻrisidagi qarorlari oʻzbek adabiyo-tiga ham katta zarar keltirdi. 3. bad-bin kayfiyatlar — pessimistik kechin-malar kuychisi sifatida taʼna toshlari ostida qoldi. Shundan keyin u, bosh-qa qalamkash birodarlari singari, "davr gʻoyalari" ni ifodalovchi sheʼrlar yozishga oʻtdi. Lekin koʻp oʻtmay, oʻzbek ayollari hayotini yaxshi biluvchi shoira va jurnalist sifatida dugonalari haqida sheʼr va publitsistik ma-qolalar yozdi, ularni ijtimoiy faollikka chaqirdi, insoniy haq-huquklarining poymol boʻlmasligi uchun kurashdi.

50-y.larning 2-yarmida 3. Osiyo va Afrika yozuvchilarining tinchlik va xalqaro birdamlik shiori ostida oʻtgan harakatida faol qatnashib, jahonning koʻpgina mamlakatlarida boʻldi. Hindiston, Misr, Yaponiya va qoʻshni respublikalarga qilgan safari shoira ijodida chuqur iz qoldirdi. "Mushoira", "Oʻgʻlim, sira boʻlmaydi urush", "Qozogʻiston oʻlanlari", "Men chizolmagan surat" singari sheʼrlari 3. ga shuhrat keltirdi. 3. sheʼrlarida tasvir etilayotgan hayot koʻlami kengay-ib, uning ijodiga xorijiy xalqlar hayoti manzaralari ham kirib keldi. 70-y. lardan boshlab 3. ijodidagi mil-liy hayot tasvirida yangi ranglar ka-malagi paydo boʻldi, haqqoniylik va his-hayajon kuchaydi. "Oʻylar" (1965) sheʼriy guldastasi b-n boshlangan vo-qelikni falsafiy idrok etish tamoyili "Visol" (1972), "Yillar, yillar..." (1975) sheʼriy kitoblarida da-vom etib, 3. ijodida chinakam badiiy yuksalish davri boshlanganini namoy-ish etdi. U yana doston janriga qay-tib, ustoz Oybekning soʻnggi safariga bagʻishlangan "Quyoshli qalam" (1970) dostonini yaratdi. Ayni paytda shoira bolalarga bagishlangan tur-kum sheʼrlar ham yozdi ("Lolaqizgʻal-doq", 1975).

3. hayotining muhim bir qismini Hamid Olimjonning adabiy merosini oʻrganish va nashr etish ishiga bagʻishladi. Ana shu jarayonning uzviy qismi sifatida u shoirning "Semurgʻ yoki Parizod va Bunyod" dostoni asosida qoʻgʻirchoq teatri uchun "Semurgʻ" pyesasi (S. Somova b-n hamkorlikda) hamda "Zaynab va Omon" operasi lib-rettosini yozdi.

A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov. N. A. Nekrasov, M. Voqif, L. Ukrainka, M. Dilboziy, S. Kaputikyan, E. Ognetsvet, Mustay Karim, Amrita Pritam, Ye. Bagryana va b. ning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan.

3. asarlari koʻplab chet tillarda, shuningdek, qardosh turkiy xalqlar tillarida nashr etilgan. 3. xalqaro Javaharlal Neru (1968), "Nilufar" (1971) mukofotlari hamda Hamza nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti (1970)laureati. Shuningdek, u Bolgariyaning "Kirill va Mefodiy" (1972) ordeniga sazovor boʻlgan.

Oʻzbekiston hukumati atoqli shoiraning madaniyatimiz taraqqiyotidagi katta xizmatlarini eʼtiborga olib, Zulfiya nomidagi Davlat mukofotins taʼsis etdi. Toshkentdagi koʻchalardan biriga 3. nomi berilgan.

Manbalar

• Tanlangan asarlar [3 jildli], T., 1985.

Adabiyot

• Sultonova M., Ijod sahifalari, T., 1975; Zulfiya [bibliografiya], T., 1977; Sultonova M., Zulfiya, T., 1985; Ibrohimov M., Quyoshli sheʼriyat ijodkori, T., 1986; Ehtirom [nashrga tayyorlov-chilar: Rahima Shomansurova, Raʼno Rahmo-nova], T., 1995.

Naim Karimov.

Shoira badiiy ijodga juda erta kirishdi. O'n yetti yoshida «Hayot varaqalari» deb atalmish dastlabki she'riy kitobini chop ettirdi. Uzoq ijodiy umri davomida o'ttizga yaqin she'riy to'plamlar, o'ndan ortiq dostonlar yaratdi. Shoira hammani o'ylatadigan, barcha kishilarga Jaxldor bo'lgan holatlarni she'rga soladi. Shuning uchun ham yozganlari ko'pchilikka manzur bo'ladi. Zulfiyaning ulkan iste'dodi faqat yurtimizdagina emas balki dunyo miqyosida ham e'tirof etilgan. U - xalqaro «Nilufar» mukofoti egasi.

Shoira sherlarining el aro mashhurligi tasodifiy emas. U bolaligidan olamga hayrat ko'zi bilan qarovchi, uning boshqalar ko'rolmaydigan jihatlarini ilg'ovchi qizaloq ekanligi bilan ajralib turardi. Buning ustiga, oilasidagi muhit ham yosh Zulfiyada badiiy ijodga ishtiyoqni alangalatardi. Shoira bolaligini shunday eslaydi: «Otamni... Isroil degrez der edilar. Otam zahmatkash temirchi edi. Otamning hamma vaqt olovga yo'ldosh kasbidan faqat zavq ko'rar edim. Otamday qudratli odam yo'q edi men uchun. Temirlar otam qo'lida chaqmoqlar taratishiga boqib, hayratda qolar edim. Uning qo'llari cho'g'ga aylangan temir parchasini istagan shaklga solib, inson uchun kerakli narsaga aylantirishga qodir edi. Men hali-hanuz otamday boMishni orzu qilaman, ammo na iloj, inson qalbiga kira bilish temirga ishlov berishdan mashaqqatliroq, yurakni chaqmoq kabi alanga oldirish har kimga ham muyassar bo'lavermas ekan...

Mening onam o'zining ta'bincha, «usti butun - ichi tutun» ayollardan edi. U hamma vaqt kamgap, xayolchan edi, lekin fikrlari, o'ylari mudroq emasligini, unga mutelik, zaiflik yot ekan-ligini bilar edim. Ruhidagi ma'yuslik, ovozidagi hazinlik faqat uning xarakteriga xos bir sifatgina edi, xolos.

Onamning qancha-qancha qo'shiq va afsonalarni, doston va er-taklarni bilisjiiga aqlim bovar qilmasdi. Bu sehrli afsona va ertaklar bizga benihoya huzur bag'ishlar, o'ziga rom qilib olar, har safar yangi jilva kasb etardi. Aminmanki, mo'jizalar yaratishga qodir, jahonni ko'zga keng ochuvchi, insonni go'zallik sari yetaklovchi so'zga shaydolik hissini mening qalbimda ostona hatlab ko'chaga chiqmagan oddiy ayol - onam uyg'otgan...»

Zulfiya she'riyati ana shunday pokiza buloqlardan suv ichgan ijoddir. Ayni shu sababdan uning tinchlik haqidagi, inson ruhiya-tini g'ajib tashlay oladigan hijron to'g'risidagi, tabiatning ajib bir holati borasidagi she'rlari hech kimni befarq qoldirmaydi. Shu bois shoiraning barcha ayollarga, barcha onaiarga, barcha ma'shuqalarga xos, tushunarli, anglanarli bo'lgan she'riyati aslo eskirmaydi. Uning asarlarida halol inson tuyg'ularining porloq yulduzi charaqlab turadi.

Xalq orasida «Oydinda», «Sensiz», «Yurak», «Falak», «Bahor keldi seni soʻroqlab», «Oʻgʻirlamang qalamim bir kun», «Boʻm-boʻsh qolibdi bir varaq qogʻoz» kabi sheʼrlari, «Oʻgʻlim, sira boʻlmaydi urush», «Mushoira» kabi sheʼrlari mashhur. «Uni Farhod der edilar», «Quyoshli qalam», «Xotiram siniqlari» kabi lirik va liro-epik dostonlar muallifi. 1935 yilda shoir Hamid Olimjon bilan turmush qurgan va uning bevaqt vofotidan soʻng koʻplab mahzun sheʼrlar yaratgan. Pushkin, Lermontov, Nekrasov, L. Ukrainka, V. Inber va boshqa koʻplab shoirlarning asarlaridan namunalarni oʻzbek tiliga tarjima qilgan.

Shoira adabiy-ijtimoiy faoliyati uchun koʻpgina davlat mukofotlari bilan taqdirlangan.

Nashr qilingan asarlari

• Tanlangan asarlar (3 jildlik). Toshkent. Gʻ. Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1983—1986.

Ilmiy adabiyotlar

• Akbarov A. Zulfiya. Tashkent. Izd-vo im. G. Gulyama, 1983.
• Qayumov L. Shoira Zulfiya. Toshkent, Oʻzadabiynashr, 1965.
• Mirvaliev S. Oʻzbek adiblari. -T.: «Yozuvchi», 2000.

Kitoblar

• Quyoshlo Qalam (1995)

Bu sahifa oʻzbek vikipediya rivojlanishi birinchi bosqichidan oʻtgan.
	Agar siz ushbu maqola sifatidan mamnun boʻlmasangiz, ushbu sahifada fikrlaringizni yozib qoldiring.